جراحی ورتبروپلاستی (Vertebroplasty) روشی کم تهاجمی برای ترمیم مهره های شکسته یا ترک خورده ستون فقرات است که معمولاً بر اثر پوکی استخوان یا افزایش سن به وجود می آید. در این روش، پزشک با کمک تصویربرداری دقیق، ماده‌ای مشابه سیمان استخوان را به مهره آسیب دیده تزریق می کند تا آن را تثبیت کرده و درد بیمار را کاهش دهد. شکستگی مهره ها ممکن است بدون علامت باشند، اما در صورت ایجاد درد مزمن، می توانند زندگی روزمره فرد را مختل کنند.
حتی حرکات ساده‌ای مانند عطسه، بلند شدن یا خم شدن نیز ممکن است باعث شکستگی های فشاری شوند که به مرور باعث قوز، کاهش قد و محدودیت حرکتی خواهند شد. در چنین مواردی، جراحی ورتبروپلاستی می تواند راه حلی مؤثر باشد، به شرطی که توسط پزشک متخصص و باتجربه انجام شود. دکتر بختوری در تهران، متخصص و جراح مغز و اعصاب، این روش را با دقت بالا و کمترین عوارض اجرا کرده و در این زمینه تجربه ای ارزشمند دارند.
جراحی ورتبروپلاستی چیست؟
جراحی ورتبروپلاستی یکی از روش های درمانی سرپایی برای ترمیم شکستگی های مهره ای در ستون فقرات است. در این نوع آسیب ها، قطعات مهره شکسته ممکن است روی هم فشار وارد کرده و باعث درد شدید و محدودیت حرکتی شوند. هدف اصلی این روش، تثبیت مهره آسیب دیده و کاهش درد است. در طی جراحی ورتبروپلاستی، پزشک با استفاده از تصویربرداری فلوروسکوپی، یک سوزن باریک و توخالی را از طریق پوست به داخل مهره هدایت می کند. به همین دلیل، این روش با عنوان ورتبروپلاستی از راه پوست یا ورتبروجلدی (percutaneous vertebroplasty) نیز شناخته می شود.
پس از قرارگیری سوزن در محل مناسب، ماده‌ای به نام سیمان استخوانی به صورت مایع تزریق می شود که در عرض ۱۰ تا ۱۵ دقیقه سفت شده و موجب تثبیت ساختار مهره می شود. این فرایند از تشدید آسیب دیدگی، ایجاد قوز و کاهش توان حرکتی پیشگیری کرده و درد را به سرعت کاهش می دهد. جراحی ورتبروپلاستی نیاز به بستری طولانی ندارد و اغلب بیماران در همان روز ترخیص می شوند.
مراقبت‌های لازم قبل از جراحی ورتبروپلاستی
جراحی ورتبروپلاستی تحت هدایت اشعه ایکس انجام می‌شود و نیاز به ارزیابی دقیق شرایط کلی بیمار دارد. به همین دلیل، رعایت نکاتی پیش از انجام این روش اهمیت زیادی دارد. آماده‌سازی صحیح نه تنها به افزایش ایمنی بیمار کمک می‌کند، بلکه شانس موفقیت درمان را نیز بالا می‌برد. از مهم‌ترین مراقبت‌ها و اقدامات پیش از جراحی ورتبروپلاستی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- در صورتی که بیمار خانم باشد و احتمال بارداری وجود داشته باشد، انجام آزمایش بارداری پیش از عمل الزامی است، زیرا اشعه ایکس می‌تواند به جنین آسیب برساند.
- مصرف هرگونه داروی گیاهی، مکمل یا داروی بدون نسخه باید به اطلاع پزشک برسد.
- در صورت استفاده از داروهای رقیق‌کننده خون مانند وارفارین یا آسپیرین، پزشک باید در جریان قرار گیرد، چون این داروها خطر خونریزی را افزایش می‌دهند.
- مصرف مسکن‌های ضد التهابی غیراستروئیدی مانند ایبوپروفن، ژلوفن یا دیکلوفناک باید تنها با تأیید پزشک معالج انجام شود.
- در صورت وجود حساسیت به دارو یا ماده بی‌حسی، لازم است پیش از عمل به کادر درمان اطلاع داده شود.
- رعایت ناشتایی مطابق با توصیه پزشک (معمولاً بین ۶ تا ۸ ساعت پیش از عمل) ضروری است.
- اگر بیمار به بیماری‌های مزمن مانند دیابت، فشار خون بالا یا ناراحتی کلیوی مبتلاست، باید اطلاعات کامل در اختیار پزشک جراح قرار گیرد.
نحوه انجام عمل جراحی ورتبروپلاستی
شکستگی‌های فشاری ستون فقرات، به‌ویژه در افراد مبتلا به پوکی استخوان، می‌توانند موجب درد شدید و محدودیت حرکتی شوند. عمل ورتبروپلاستی روشی مدرن و کم‌تهاجمی برای درمان این نوع آسیب‌هاست. در این روش، بدون نیاز به جراحی باز، ماده‌ای خاص به درون مهره آسیب‌دیده تزریق می‌شود تا ساختار مهره تقویت شود. این فرایند اغلب به‌صورت سرپایی انجام می‌شود و بیمار پس از چند ساعت مراقبت می‌تواند مرخص شود. با کمک تجهیزات تصویربرداری پیشرفته، پزشک مراحل عمل را با دقت بالا کنترل می‌کند.
در ادامه با مراحل این روش درمانی بیشتر آشنا می‌شویم.
- ورود به اتاق عمل: بیمار در زمان تعیین‌شده به اتاق عمل یا بخش رادیولوژی مداخله‌ای منتقل شده و به صورت دمر (روی شکم) روی تخت قرار می‌گیرد.
- اتصال تجهیزات مانیتورینگ: پرستار دستگاه‌های پایش علائم حیاتی مانند فشار خون، نبض، ضربان قلب و سطح اکسیژن را به بیمار متصل می‌کند.
- تزریق آرام‌بخش یا بیهوشی: بسته به شرایط بیمار، از داروی آرام‌بخش ملایم یا بیهوشی عمومی برای ایجاد راحتی بیشتر در طول عمل استفاده می‌شود.
- آماده‌سازی ناحیه جراحی: قسمت مشخصی از کمر بیمار تراشیده، ضدعفونی و به‌صورت استریل پوشانده می‌شود.
- بی‌حسی موضعی: محل ورود سوزن با استفاده از داروی بی‌حسی موضعی کاملاً بی‌حس می‌شود.
- برش کوچک پوستی: یک شکاف کوچک روی پوست ایجاد می‌شود تا مسیر ورود سوزن فراهم شود.
- هدایت سوزن با تصویربرداری: پزشک با کمک دستگاه فلوروسکوپ (اشعه ایکس زنده)، سوزن را به‌دقت از میان بافت‌ها به سمت مهره شکسته هدایت می‌کند.
- تزریق سیمان استخوانی: پس از قرارگیری صحیح سوزن، سیمان مخصوص ارتوپدی به داخل مهره تزریق می‌شود.
- سفت شدن سیمان: سیمان طی حدود ۱۵ تا ۲۰ دقیقه سفت شده و باعث استحکام و تثبیت مهره می‌شود.
- خارج کردن سوزن: بعد از تثبیت مهره، سوزن به‌آرامی از بدن خارج می‌شود.
- ارزیابی نهایی: برای بررسی موفقیت تزریق و توزیع سیمان، ممکن است تصویربرداری تکمیلی با اشعه ایکس یا CT انجام شود.
- پایان و ترخیص: در صورت نداشتن مشکل، بیمار پس از چند ساعت مراقبت اولیه ترخیص شده و راهنمایی‌های لازم برای مراقبت‌های پس از عمل به او داده می‌شود.
مراقبت‌های بعد از جراحی ورتبروپلاستی
فرایند ریکاوری پس از عمل ورتبروپلاستی معمولاً کوتاه‌مدت و بدون دردسر است، اما رعایت اصول مراقبتی می‌تواند به تسریع روند بهبود، کاهش ناراحتی و پیشگیری از مشکلات احتمالی کمک شایانی کند. اغلب بیماران قادرند مدت کوتاهی پس از عمل راه بروند و فعالیت‌های سبک روزمره را به تدریج از سر بگیرند. با این حال، به دلیل تأثیرات باقی‌مانده داروهای بیهوشی یا آرام‌بخش، توصیه می‌شود چند ساعت ابتدایی پس از جراحی را در حالت استراحت کامل بگذرانید و از رانندگی یا انجام کارهای دقیق خودداری کنید.
همچنین پانسمان محل تزریق باید خشک و تمیز نگه داشته شود و از تماس با آب یا فشار مستقیم محافظت شود. در ادامه به نکاتی اشاره می‌کنیم که برای مراقبت از ستون فقرات و تسهیل بهبودی پس از جراحی ورتبروپلاستی اهمیت دارند:
- خودداری از استحمام تا ۴۸ ساعت پس از عمل
- حفظ پانسمان در وضعیت خشک و تمیز و خودداری از باز کردن آن تا دو روز
- در صورت مسافت طولانی تا منزل، استراحت ۲۴ ساعته در محلی نزدیک بیمارستان توصیه می‌شود
- استفاده از کمپرس سرد در محل تزریق به مدت ۱۵ دقیقه برای کاهش درد و التهاب
- تعویض پانسمان پس از گذشت ۴۸ ساعت، توسط پرستار یا طبق نظر پزشک معالج
- از سرگیری فعالیت‌های سبک به‌صورت تدریجی و بدون وارد آوردن فشار به کمر
- اجتناب از بلند کردن اشیای سنگین یا انجام حرکات ورزشی سنگین تا حدود شش هفته پس از عمل
جراحی تزریق سیمان برای چه بیمارانی مناسب است؟
این روش درمانی عمدتاً برای بیمارانی در نظر گرفته می‌شود که دچار دردهای شدید ناشی از شکستگی‌های فشاری مهره‌ای هستند و به درمان‌های دارویی یا محافظه‌کارانه پاسخ مناسبی نداده‌اند. افرادی که به دلیل کهولت سن یا ابتلا به بیماری‌هایی نظیر پوکی استخوان دارای استخوان‌های شکننده و ضعیف هستند، اغلب گزینه‌های مناسبی برای جراحی ورتبروپلاستی به شمار می‌روند. همچنین، بیمارانی که به دلایل پزشکی توانایی تحمل جراحی‌های باز ستون فقرات را ندارند، می‌توانند از مزایای این روش کم‌تهاجمی بهره‌مند شوند. به طور خلاصه، این عمل برای گروه‌های زیر مناسب است:
در ادامه، گروه‌هایی از بیماران که کاندید مناسبی برای انجام جراحی ورتبروپلاستی محسوب می‌شوند، معرفی شده‌اند:
- افرادی که دچار شکستگی‌های فشاری مهره‌ای در اثر پوکی استخوان (استئوپروز) شده‌اند.
- زنان بالای ۶۵ سال که پس از یائسگی با کاهش تراکم استخوان مواجه هستند.
- سالمندانی که به دلیل افزایش سن و کاهش فعالیت بدنی، دچار تحلیل شدید استخوان شده‌اند.
- بیمارانی که به علت مصرف طولانی‌مدت داروهای کورتونی (استروئیدی)، دچار تضعیف بافت استخوانی شده‌اند.
- افرادی مبتلا به بیماری‌های متابولیکی مانند سندرم کوشینگ یا کم‌کاری برخی غدد که بر تراکم استخوان اثر می‌گذارند.
- بیمارانی که به دلیل تومورهای نخاعی یا بدخیمی‌های استخوانی، دچار آسیب به مهره‌ها شده‌اند.
- افرادی با مشکلات شدید قلبی یا ریوی که قادر به تحمل جراحی‌های باز ستون فقرات نیستند.
- کسانی که به دلیل مصرف مداوم مسکن‌های قوی مانند نارکوتیک‌ها، دچار کاهش تحرک و ضعف عضلانی شده‌اند.
- بیمارانی که ساختار مهره‌های آن‌ها به‌قدری شکننده است که انجام جراحی‌های کلاسیک بر روی آن‌ها امکان‌پذیر نیست.
مزایای جراحی ورتبروپلاستی
جراحی ورتبروپلاستی که بدون برش بزرگ و بیهوشی عمومی انجام می‌شود، امکان بازگشت سریع‌تر بیمار به زندگی روزمره را فراهم می‌آورد. برخی از مزایای اصلی این روش عبارتند از:
- امکان بازگشت به فعالیت‌های روزمره ظرف ۲۴ ساعت پس از جراحی
- بازسازی و تقویت استحکام مهره‌های ستون فقرات
- کاهش سریع درد ناشی از شکستگی مهره‌ها در عرض ۴۸ ساعت
- انجام بدون نیاز به بیهوشی کامل
- مناسب برای سالمندان و بیماران با ریسک بالا
- کاهش نیاز به مصرف داروهای مسکن قوی
- مدت زمان کوتاه جراحی (کمتر از یک ساعت)
- انجام عمل به صورت سرپایی و ترخیص در همان روز
- بدون نیاز به بخیه یا برش بزرگ
- پیشگیری از تشدید شکستگی مهره‌ها
- کاهش ریسک بروز شکستگی‌های جدید در همان منطقه
- بدون ایجاد جای زخم قابل مشاهده
- حفظ ساختار طبیعی و شکل ستون فقرات
عوارض جراحی ورتبروپلاستی
اگرچه عمل ورتبروپلاستی روشی کم‌تهاجمی و کارآمد برای درمان شکستگی‌های فشاری ستون فقرات است، اما مانند هر جراحی دیگری، عاری از ریسک نیست. این عمل معمولاً تحت بیهوشی یا تزریق داروی آرام‌بخش انجام می‌شود که ممکن است در برخی بیماران، به ویژه سالمندان یا افراد مبتلا به مشکلات قلبی، همراه با خطراتی باشد. از جمله مهم‌ترین عوارض احتمالی پس از انجام جراحی ورتبروپلاستی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- مشکلات تنفسی یا حمله قلبی ناشی از واکنش به داروی بیهوشی
- عفونت در ناحیه ورود سوزن یا اطراف مهره‌ها
- نشت سیمان استخوانی به بافت‌های مجاور ستون فقرات یا عروق خونی
- درد موضعی یا عمیق در محل تزریق که ممکن است بعد از عمل ادامه یابد
- تشکیل لخته خون در پاها (ترومبوز وریدی عمقی)
- احتمال آسیب به اعصاب مجاور در صورت نشت سیمان
- واکنش حساسیتی بدن به ترکیبات سیمان استخوانی
- احتمال شکستگی مهره‌های اطراف به دلیل فشار افزایش یافته
- کبودی یا تورم در محل ورود سوزن
- کاهش موقت تحرک یا ضعف در پاها
رعایت مراقبت‌های پس از عمل و پیگیری‌های پزشکی، نقش مهمی در کاهش این خطرات دارد.
آیا جراحی ورتبروپلاستی دردناک است؟
خیر، این جراحی معمولاً با استفاده از بی‌حسی موضعی یا آرام‌بخشی سبک انجام می‌شود و در طول عمل، بیمار دردی احساس نمی‌کند. پس از جراحی، ممکن است در ناحیه ورود سوزن کمی احساس درد یا ناراحتی وجود داشته باشد که معمولاً با استفاده از کمپرس سرد یا داروهای مسکن ساده به‌خوبی کنترل می‌شود و طی چند روز به‌تدریج از بین می‌رود.
دوران نقاهت جراحی ورتبروپلاستی چقدر طول می‌کشد؟
دوران بهبودی پس از این جراحی معمولاً کوتاه و بدون دردسر است. بسیاری از بیماران ظرف ۲۴ تا ۴۸ ساعت پس از عمل، کاهش چشمگیر درد را تجربه می‌کنند. آغاز مجدد فعالیت‌های روزمره نیز معمولاً بین ۱ تا ۳ روز پس از جراحی امکان‌پذیر است، به شرط رعایت نکات مراقبتی و پرهیز از فشار به ستون فقرات.
آیا احتمال بازگشت درد یا شکست مجدد مهره‌ها وجود دارد؟
در صورتی که مراقبت‌های پس از جراحی به‌درستی انجام شود و بیمار از انجام فعالیت‌هایی که به ستون فقرات فشار وارد می‌کنند پرهیز نماید، احتمال بازگشت درد بسیار پایین خواهد بود. رعایت نکات توصیه‌شده توسط پزشک نقش مهمی در جلوگیری از عوارض و حفظ نتایج موفق جراحی دارد.
کلام پایانی
جراحی ورتبروپلاستی یکی از روش‌های علمی، کم‌تهاجمی و موثر برای درمان شکستگی‌های فشاری مهره‌ها است که به‌ویژه در بیماران مبتلا به پوکی استخوان کاربرد زیادی دارد. این تکنیک با تزریق ماده‌ای به نام سیمان استخوانی به داخل مهره آسیب‌دیده، بدون نیاز به جراحی باز و در کمتر از یک ساعت، استحکام از دست رفته مهره را بازیابی می‌کند. هدف اصلی این درمان، تثبیت مهره، کاهش درد و بهبود عملکرد حرکتی بیمار در سریع‌ترین زمان ممکن است.
دکتر بختوری، متخصص مغز و اعصاب و فوق‌تخصص جراحی ستون فقرات، با استفاده از پیشرفته‌ترین تجهیزات تصویربرداری و فناوری‌های روز، خدمات درمانی دقیق و کاملاً شخصی‌سازی‌شده در زمینه جراحی ورتبروپلاستی ارائه می‌دهند. تیم درمانی ایشان از ارزیابی اولیه تا مراحل پیگیری پس از جراحی، همراه و پشتیبان شما خواهند بود.
“با دکتر حسین زاده بختوری، اعتمادی به آینده سالمتان”
دکتر مهرداد حسین زاده بختوری، متخصص جراحی مغز و اعصاب، با سال‌ها تجربه و تخصص در زمینه درمان مشکلات مغزی، نخاعی و عصبی، به بیماران خدمات درمانی و جراحی ارائه می‌دهند. ایشان با بهره‌گیری از تکنیک‌های پیشرفته و نوین در جراحی‌های مغز و اعصاب، توانسته‌اند به بسیاری از بیماران در بهبود وضعیت سلامتی و کیفیت زندگی کمک کنند.
دکتر حسین زاده بختوری علاوه بر تخصص جراحی، به اهمیت مراقبت‌های پس از جراحی نیز توجه ویژه دارند و همواره در ارائه راهکارهای مؤثر برای تسریع روند بهبودی بیماران از روش‌های مدرن فیزیوتراپی و درمان‌های تکمیلی استفاده می‌کنند. ایشان در زمینه درمان مشکلاتی مانند دیسک کمر، آسیب‌های نخاعی، تومورهای مغزی، و مشکلات عصبی دیگر با دقت و دانش بالا عمل می‌کنند.
با توجه به تجربه و دستاوردهای موفق ایشان در درمان بیماری‌های مغز و اعصاب، بیماران می‌توانند با اطمینان کامل از درمان‌های مؤثر و به‌روز بهره‌مند شوند.