عمل های پیچیده ستون فقرات چیست؟
در انسان محور نگه دارنده و متصل کننده تنه به سر و پاها به نام ستون فقرات یا ستون مهره شناخته می شود. این ساختار ستون مهره نقش ستون اصلی بدن را ایفا نموده و از ۳۳ مهره تشکیل شده است. هر یک از مهره ها توسط ساختارهایی به شکل بالشتک و شبیه دونات ژله ای از مهره بالایی و پایین خود جدا می‌شوند.
برای راحتی بررسی، تشخیص و درمان، بخش های ستون فقرات در حالت کلی بر اساس مجاورت با اندام های دیگر به صورت زیر از هم جدا می شوند:
- گردنی (سرویکال): 7 مهره اول که در گردن قرار دارند. از قاعده جمجمه شروع شده و تا قفسه سینه ادامه دارند.
- سینه ای (توراسیک): این محدوده در پشت قفسه سینه است و ۱۲ مهره بعدی در ناحیه قفسه سینه قرار دارند.
- کمری: ۵ مهره بعدی که در قسمت تحتانی کمر واقع شده است (محل بیشترین آسیب دیدگی های دیسک کمر)
- ساکرال: پایین‌ترین ۵ مهره، که در زیر کمر قرار دارد. این بخش همچنین شامل ۴ مهره نیز می شود که استخوان عقب را تشکیل می دهند.
فعالیت اولیه ستون مهره مکانیکی برای صاف نگه داشتن بدن و بعنوان بخشی اصلی از اسکلت بدن انسان است. در اجرای این وظیفه، ستون فقرات تعامل پیچیده ای عضلات بدن دارد. بسیاری از بخش های دیگر استخوانی (همچون قفسه سینه) بر روی ستون فقرات سوار شده اند و در صورت هرگونه تغییر در وضعیت و عملکرد مکانیکی ستون فقرات (همچون انحراف ستون مهره یا مشکلات دیسک) بخش وسیعی از فعالیت مکانیکی باقی بخش های بدن تحت تاثیر قرار خواهند گرفت.
ساختار ستون فقرات در عین حال بسیار حساس است. از تمامی فواصل بین مهره ها با دیسک های بالایی و پایینی آنها، از سوراخ های ریز دو طرف مهره ها اعصاب مختلفی وارد و خارج نخاع می شوند. بعضی از این اعصاب برای احساس و درک محیط هستند که به آنها اعصاب آوران (آورنده اطلاعات به مغز) گفته می شود. برخی دیگر از این اعصاب مسئول فرمان دادن به اندام های مختلف بدن برای کار فعالیت هستند (از حرکت دهان و زبان حین غذا خوردن تا فعالیت قلب و ریه و جمع کردن انگشتان پا). این اعصاب را وابران (برنده اطلاعات از مغز به کل بدن) می نامند.
با توجه به ساختار مکانیکی ستون فقرات و فعالیت مداوم آن، فشار مکانیکی زیادی نیز بر ستون مهره وارد می شود. گاهی اوقات این فشارها ناشی از سبک زندگی نادرست (قوز کردن، خم کردن سر برای مطالعه و کار با گوشی های هوشمند، بد نشستن و بد ایستادن، فشار و جابجایی بار سنگین با حالت نادرست بدن، و …) است. اما گاهی مشکلات ستون فقرات در اثر مواردی مادرزادی (تنگی کانال نخاعی، بیرون زدگی مادرزادی دیسک، انحراف ستون فقرات و …) به وجود می آید. متاسفانه در اکثر این موارد بجز مداخلات جراحی پیچیده ستون فقرات راه دیگری برای درمان و حل مشکلات بیماران وجود ندارد. اما امروزه با پیشرفت تکنولوژی و کاربرد فن آوری های پیشرفته کامپیوتری و نورو آندوسکوپی توسط جراحان برتر مغز و اعصاب، همچون دکتر مهرداد حسین‌زاده بختوری، جراحی های سنگین، هزینه بر، و پر عارضه برای بیماران، بسیار راحت، با اطمینان بالا و به دور از دغدغه های قبل صورت می گیرد.
انواع جراحی های پیچیده ستون فقرات
1. جراحی دیسک کمر
بیماری دیسک کمر در اثر تغییر در ساختار دیسک عادی ایجاد می‌شود. بیشتر اوقات، بیماری دیسک در اثر پیری و تخریب طبیعی که در دیسک رخ می‌دهد اتفاق می افتد. بعضی اوقات، صدمات شدید می تواند باعث فتق دیسک شود. آسیب دیدگی ممکن است باعث بدتر شدن دیسک شود. مشکلات دیسک بطور عمده شامل پارگی (فتق) و یا تورم دیسک هستند.
بیشتر فتق دیسک در ستون فقرات کمر تحتانی، به خصوص بین مهره های کمر چهارم و پنجم و بین مهره پنجم کمر و اولین مهره ساکرال رخ می‌دهد.
برای درمان دیسک کمر، روش درمانی بستگی به میزان آسیب، گستردگی آن و شدت درد بیمار دارد. بهترین جراحان دیسک کمر ابتدا با درمان های ساده شروع می کنند و در صورت پاسخ ندادن بیماری به درمان، درمان‌های پیچیده تر همچون جراحی انجام می شود. در تیم جراحی دکتر مهرداد حسین‌زاده بختوری، درمان دیسک کمر در ابتدا با استراحت، تجویز دارو، طب فیزیکی، فیزوتراپی، ماساژ، طب سوزنی، و تمرینات حرکت اصلاحی شروع می شود. اگر این مداخلات درمان نتیجه ندادند برای بیمارانی که نیاز به عمل جراحی دارند، اقدامات لازم ا بصورت گام به گام و در انطباق کامل با شرایط خاص هر بیمار انجام می شود.
روش های جراحی دیسک کمر متعدد هستند و بطور کلی شامل جراحی های باز و جراحی های بسته می شوند. جراحی باز با مخاطرات زیادی همراه است که شامل به هم خوردن ساختار طبیعی استخوانی ستون مهره، بهم خوردن ساختار عضلانی ستون فقرات، چسبندگی‌های بعد از عمل جراحی، محدودیت تحرکی و از کار افتادگی بیمار بعد از عمل، سر خوردن مهره و استراحت‌های طولانی مدت هستند. حتی گاهی بیماران باید مجدداً جراحی ستون فقرات انجام دهند.
اما جراحی بسته که شامل روش های لیزر و نورو آندوسکوپی هستند بسیار ایمن تلقی میگردند. دکتر بختوری که تخصص ویژه در حوزه نورو آندوسکوپی دارند، در جراحی دیسک کمر با ایجاد سوراخی بسیار کوچک به قطر 5 میلی متر، با کمک دستگاه نورو آندوسکوپ به سرعت به ترمیم و اصلاح دیسک های آسیب دیده بیماران می پردازند.
جراحی اسکولیوز یا انحراف ستون فقرات
اسکولیوز قوس جانبی ستون فقرات است که در آن به جای اینکه ستون فقرات مسیری مستقیم را به سمت بالا طی کند، به سمت راست یا چپ زاویه پیدا می‌کند. در یک فرد سالم ستون مهره‌ها از روبرو یا پشت به صورت یک خط راست دیده می‌شود. ستون فقرات یک فرد مبتلا به اسکولیوز ممکن است به جای خط مستقیم به صورت C (یک قوس غیرطبیعی) و یا S (دو قوس غیرطبیعی) تغییر شکل دهد. درد اولین و ساده‌ترین اثر مخرب این عارضه است. اسکولیوز منجر به اختلال در عملکرد سیستم قلب و تنفس، اختلالات عصبی، اختلال در راه رفتن و کاهش تحرک ستون فقرات می‌شود. اسکولیوز ستون فقرات می‌تواند به علت ناهنجاری مادرزادی (نوروفیبروماتوز) یا اسکولیوز اکتسابی (بر اثر نرمی استخوان و کمبود منگنز) ایجاد شود. یکی از مهمترین عواملی که می‌تواند در بروز اسکولیوز موثر باشد، عوامل ژنتیکی و زمینه‌های ارثی است. اگر چه اسکولیوز شیوع بالایی ندارد، اما در مقایسه با بسیاری دیگر از مشکلات حوزه ستون فقرات شایع تر بوده و با عوارض بیشتری همراه است.
اسکولیوز از حالت خفیف تا بسیار شدید متغیر است که در موارد خفیف فقط معاینات و پیگیری‌های منظم کفایت می‌کند، ولی در موارد شدید جراحی لازم می‌شود. در اسکولیوز شدید، یک شانه می‌تواند بالاتر یا پایین‌تر از شانه دیگر قرار گیرد و همچنین استخوان کتف ممکن است به سمت عقب برآمده شده و لگن نیز از حالت موازی خارج شده و یک سمت آن بالاتر از سمت دیگر قرار می‌گیرد. تشخیص و درمان این بیماری در هر مرحله‌ای باعث آسودگی خاطر، قدرت عضلانی و تحرک می‌شود.
جراحی اصلاحی ستون فقرات برای اسکولیوز می تواند عوارض ناگواری مانند ضایعه نخاع و اعصاب نخاعی، آسیب عروق بزرگ و احشا شکمی به همراه داشته باشد. به همین دلیل لازم است از برترین جراحان متخصص ستون فقرات برای درمان آن بهره برد.
جراحی مربوط به اسکولیوز بطور معمول روش فیوژن است که مهره های در گیر در انحنا به هم جوش داده می شوند. در نتیجه مهره ها بصورت استخوان یک پارچه و سفت در می آیند. در جراحی اسکولیوز یک نوع ماده استخوانی به نام پیوند استخوانی فیوژن را ایجاد می کند. قطعات کوچک استخوانی بین فضای مهره ها یی که باید جوش بخورند قرار داده می شوند. از میله های فلزی که با پیچ ها، هوک ها و یا سیم ها به مهره ها وصل می شوند، برای نگهداری ستون فقرات تا موقعی که جوش بخورند استفاده می کنند. بیشتر جراحی های فیوژن بسته به اندازه انحنا بیمار و مقدار ستون فقراتی که باید فیوز شود از ۴تا ۱۲ ساعت طول می کشد.
جراحی تنگی کانال نخاع
تنگی (استنوز) کانال نخاعی به معنای کوچکتر شدن مجرای نخاعی درون مهره های ستون فقرات است. برای قطر سوراخ مهره در هر یک از بخش های ستون فقرات اندازه ای استاندارد وجود دارد که کمتر از آن تنگی یا استنوز نامیده می شود. تنگی کانال نخاع، اختلال شایعی بوده و بین 6 تا 7 درصد از بزرگسالان به آن مبتلا می شوند. استنوز ستون فقرات می تواند اکتسابی (75 درصد) باشد که عللی همچون بیماری‌های دژنراتیو، اسپوندیلوز، اسپوندیلولیستزیس و اسکولیوز، تروما، جراحی های دیگر ستون فقرات، اختلالات متابولیک یا غدد درون ریز مانند لیپوماتوز اپیدورال، پوکی استخوان، آکرومگالی، تحلیل استخوان کلیوی، بیش فعالی غده پاراتیروئید و بیماری پاژه دارد. علل مادرزادی یا اکتسابی (25 درصد) شامل آکندروپلازی و یا بدون دلیل مشخص هستند.
همچنین در اثر مرور زمان و افزایش سن، ممکن است تنگی کانال نخاع بر اثر سرخوردگی مهره‌ها روی هم ایجاد شود. یا ممکن است در نتیجه یک تومور یا التهاباتی در ناحیه ستون فقرات، استنوز کانال نخاعی ایجاد شود. آبسه یا پوکی استخوانی نیز که باعث شکستگی مهره شده باشد منجر به انسداد و یا تنگی مجرای نخاع می شوند. شیوه های جراحی تنگی کانال نخاع دو رویکرد اصلی «کاهش فشار» و یا «تثبیت» را پی می گیرند.
الف) جراحی کاهش فشار برای تنگی کانال نخاع:
در این تکنیک ها، جراح متخصص ستون فقرات بافتی که بر نخاع و اعصاب فشار وارد کرده بر می دارد تا فضای بیشتری در کانال نخاع و یا در مجرای ریشه های عصبی ایجاد شود.
جراحی های کاهش فشار تنگی کانال نخاع بطور عمده سه دسته هستند:
- عمل جراحی فورامینوتومی: این شیوه جراحی در صورتی انجام می شود که بخشی از دیسک، عصب های مهره ها را تحت فشار قرار داده باشد. در این روش جراحی با بزرگ کردن دهانه مجرای نخاعی می توان رشته های عصبی در گیر را بدون تحت فشار قرار دادن نخاع و یا مهره ها براحتی خارج کرد.
- عمل جراحی لامینوتومی:این عمل جراحی زمانی انجام می شود که تیغه مهره های ستون فقرات بر عصب بیمار فشار وارد کنند. جراحان متخصص ستون فقرات در این عمل با ایجاد یک دهانه بزرگ بر روی تیغه یا پوشش استخوانی محافظ کانال نخاعی و نخاع بیمار، فضای بیشتری را برای رشته های عصبی بیمار ایجاد می نمایند.
- عمل جراحی لامینکتومی: گاهی اوقات انجام عمل جراحی لامینوتومی کافی نیست و ممکن است جراح ستون فقرات به برداشتن تمام یا بخشی از تیغه مهره های درگیر اقدام کند. در این جراحی با استفاده از دستگاه های پیشرفته فناوری بین مهره ای یا قفس های میان بدنه ای اقدام به ترمیم تنگی می شود. در این روش از طریق جدا کردن استخوان ها از یکدیگر به جای برداشتن آنها تنگی کانال نخاعی درمان می شود.
ب) جراحی تثبیت برای تنگی کانال نخاع
روش تثبیت همان روش جوش مهره های کمر (فیوژن) است که به آن جوش نخاعی نیز گفته می شود. این شیوه در مواردی استفاده می شود که در آن یک یا چند مهره از ستون فقرات از جایگاه اصلی خود خارج شده و در نتیجه نخاع شما بی ثبات و دردناک می شود. نیاز به عمل تثبیت به این مسئله هم بستگی دارد که جراح متخصص ستون فقرات باید بر چه تعداد از مهره های شما جراحی انجام دهد. تیم جراحی دکترحسین‌زاده متخصص مغز و اعصاب با حساسیت بالا نسبت به عوارض و پیامدهای جراحی، به مختصرترین و کم تهاجمی ترین روش های ممکن برای درمان تنگی کانال نخاع پرداخته و تا جای ممکن میزان وسعت جراحی های این چنینی را برای شما کم خواهند کرد.
هزینه های جراحی های پیچیده ستون فقرات
فرآیندهای درمانی در جراحی های پیچیده ستون فقرات شامل مشاوره، معاینات تخصصی ارزیابی مغز و اعصاب، بررسی پرونده سوابق بیماری و MRI، سی تی اسکن و گزارش های پزشکی، هستند. تعرفه های ویزیت و مشاوره مطابق تعرفه های قانونی نظام پزشکی در سراسر کشور است. همچنین هزینه های ارزیابی‌های تشخیصی بستگی به نوع بیمه درمانی تحت پوشش شما و مرکزی که این آزمایشات را انجام می‌دهند، دارد.
هزینه های جراحی به طور عمده به دو بخش تقسیم می‌شوند. بخش اول شامل نوع جراحی ستون فقرات (دیسک کمر، اسکولیوز، تنگی کانال نخاع) و جزییات فنی لازم برای جراحی آن است که تعرفه های آن بسته به امکانات فنی و پرسنلی مورد نیاز متغیر است. بسیاری از جراحی های ستون فقرات نیازمند ایمپلنت، میله، پیچ، مهره، سیم، پیوند دهنده استخوان و یا سیمان مخصوص استخوانی هستند که با توجه به گستردگی آسیب و تخریب بافتی کاملاً متفاوت در هر بیمار، نمی توان از پیش آن را تعیین نمود. در عین حال، ممکن است جراحی شامل پیوند استخوان، غضروف، چربی و یا حتی پوست باشد.
نکته کلیدی در جراحی های پیچیده ستون فقرات این است که با وجود ارائه طبقه بندی های کلی، هیچ دو بیماری حتی با وجود شباهت مشکل، عیناً مطابق هم نیستند و از نظر وسعت نقطه جراحی، محل جراحی و سیر عمل، با یکدیگر کاملاً متفاوتند. افزون بر این، با توجه به نوع جراحی و مشکل بیمار، ممکن است نیاز به حضور سایر متخصصان و جراحان نیز باشد. همچنین، مدت زمان جراحی عاملی مهم برای نوع و میزان ابزارها، داروها، تجهیزات و مواد به کار رفته در جراحی است.
بخش دوم هزینه های جراحی های پیچیده ستون فقرات شامل بیمارستانی است که این جراحی در آن صورت می‌گیرد. تعرفه های بیمارستانی حسب درجه بندی کیفیت و خدمات بیمارستان، خصوصی/دولتی بودن بیمارستان، بیمه های درمانی شما، نوع اتاق (خصوصی/ عمومی)، داروها و مدت زمان لازم برای بستری در بیمارستان قابل محاسبه است.
