قبل از مراجعه به جراح ستون فقرات باید با ساختمان ستون فقرات، بخش های مختلف آن و همینطور بیماری‌ها و مشکلات مربوط به آن  آشنایی داشته باشیم. بسیاری از دردهای گردن، کمر مرتبط به ستون فقرات است و علت آن میتواند بیماری‌هایی باشد که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌شود.

تشخیص این که به کدام یک از این بیماری‌ها دچار هستید، کاری است که باید متخصص و جراح ستون فقرات در این زمینه انجام دهد. ممکن است این پزشک، ارتوپد یا جراح ستون فقرات باشد. انتخاب بهترین متخصص برای جراحی ستون فقرات در این زمینه بسیار مهم است. زیرا ستون فقرات، حساس ترین قسمت بدن است که با تمام بخش های دیگر در ارتباط است.

در این مقاله قصد داریم درباره مشکلات ستون فقرات و اقدامات جراح ستون فقرات برای درمان آن را به شما مطالبی را ارائه دهیم.

بخش های مختلف ستون فقرات

در بدن انسان محور نگه دارنده و متصل کننده تنه به سر و پاها به نام ستون فقرات یا ستون مهره شناخته می‌شود. این ساختار ستون مهره نقش ستون اصلی بدن را ایفا نموده و از ۳۳ مهره تشکیل شده است. هر یک از مهره ها توسط ساختارهایی به شکل بالشتک و شبیه دونات ژله ای از مهره بالایی و پایین خود جدا می‌شوند.

برای راحتی بررسی، تشخیص و درمان، بخش های ستون فقرات در حالت کلی بر اساس مجاورت با اندام های دیگر به صورت زیر از هم جدا می شوند که جراح ستون فقرات بر اساس این تقسیم، محل انجام جراحی ستون فقرات را تشخیص می‌دهد:

گردنی (سرویکال)

۷ مهره اول که در گردن قرار دارند. از قاعده جمجمه شروع شده و تا قفسه سینه ادامه دارند.

سینه‌ای (توراسیک)

این محدوده در پشت قفسه سینه است و ۱۲ مهره بعدی در ناحیه قفسه سینه قرار دارند.

کمری

۵ مهره بعدی که در قسمت تحتانی کمر واقع شده است (محل بیشترین آسیب دیدگی های دیسک کمر)

ساکرال

پایین‌ترین ۵ مهره، که در زیر کمر قرار دارد. این بخش همچنین شامل ۴ مهره نیز می‌شود که استخوان عقب را تشکیل می دهند.

دلایل آسیب های ستون فقرات

با توجه به ساختار مکانیکی ستون فقرات و فعالیت مداوم آن، فشار مکانیکی زیادی نیز بر ستون مهره وارد می‌شود. گاهی اوقات این فشارها ناشی از سبک زندگی نادرست (قوز کردن، خم کردن سر برای مطالعه و کار با گوشی های هوشمند، بد نشستن و بد ایستادن، فشار و جابجایی بار سنگین با حالت نادرست بدن، و …) است. اما گاهی مشکلات ستون فقرات در اثر مواردی مادرزادی (تنگی کانال نخاعی، بیرون زدگی مادرزادی دیسک، انحراف ستون فقرات و  …) به وجود می آید.

متاسفانه در اکثر این موارد بجز مداخلات عمل پیچیده ستون فقرات راه دیگری برای درمان و حل مشکلات بیماران وجود ندارد. در این شرایط شناسایی مشکل و انجام این جراحی حتما باید توسط یک جراح ستون فقرات متخصص و باتجربه انجام شود.

امروزه با پیشرفت تکنولوژی و کاربرد فن آوری های پیشرفته کامپیوتری و نورو آندوسکوپی توسط جراحان برتر مغز و اعصاب، همچون دکتر مهرداد حسین‌زاده بختوری، جراحی های سنگین، هزینه بر، و پر عارضه برای بیماران، بسیار راحت، با اطمینان بالا و به دور از دغدغه های قبل صورت می گیرد.

انواع جراحی های پیچیده ستون فقرات​

جراحی های پیچیده ستون فقرات انواع مختلفی دارند که هرکدام بسته به نوع عارضه متفاوت هستند و جراح ستون فقرات این اقدامات را برای درمان بیماری های ستون فقرات انجام می‌دهد. انواع این جراحی ها شامل موارد زیر هستند:

 جراحی دیسک کمر

بیماری دیسک کمر در اثر تغییر در ساختار دیسک عادی ایجاد می‌شود. بیشتر اوقات، بیماری دیسک در اثر پیری و تخریب طبیعی که در دیسک رخ می‌دهد اتفاق می‌افتد. بعضی اوقات، صدمات شدید می‌تواند باعث فتق دیسک شود. آسیب دیدگی ممکن است باعث بدتر شدن دیسک شود. مشکلات دیسک بطور عمده شامل پارگی (فتق) و یا تورم دیسک هستند.

بیشتر فتق دیسک در ستون فقرات کمر تحتانی، به خصوص بین مهره های کمر چهارم و پنجم و بین مهره پنجم کمر و اولین مهره ساکرال رخ می‌دهد.

برای درمان دیسک کمر، روش درمانی بستگی به میزان آسیب، گستردگی آن و شدت درد بیمار دارد. بهترین جراح دیسک کمر یا جراح ستون فقرات ابتدا با درمان های ساده شروع می کند و در صورت پاسخ ندادن بیماری به درمان، درمان‌های پیچیده تر همچون جراحی انجام می شود.

در تیم جراحی دکتر مهرداد حسین‌زاده بختوری، درمان دیسک کمر در ابتدا با استراحت، تجویز دارو، طب فیزیکی، فیزوتراپی، ماساژ، طب سوزنی، و تمرینات حرکت اصلاحی شروع می‌شود. اگر این مداخلات درمان نتیجه ندادند برای بیمارانی که نیاز به عمل جراحی دارند، اقدامات لازم ا بصورت گام به گام و در انطباق کامل با شرایط خاص هر بیمار انجام می‌شود.

روش های جراحی دیسک کمر متعدد هستند و بطور کلی شامل جراحی های باز و جراحی های بسته می شوند. جراحی باز با مخاطرات زیادی همراه است که شامل به هم خوردن ساختار طبیعی استخوانی ستون مهره، بهم خوردن ساختار عضلانی ستون فقرات، چسبندگی‌های بعد از عمل جراحی، محدودیت تحرکی و از کار افتادگی بیمار بعد از عمل، سر خوردن مهره و استراحت‌های طولانی مدت هستند. حتی گاهی بیماران باید مجدداً جراحی ستون فقرات انجام دهند.

اما جراحی بسته که شامل روش های لیزر و نورو آندوسکوپی هستند بسیار ایمن تلقی می‌گردند. در جراحی دیسک کمر، جراح ستون فقرات با ایجاد سوراخی بسیار کوچک به قطر ۵ میلی متر، با کمک دستگاه نورو آندوسکوپ به سرعت به ترمیم و اصلاح دیسک های آسیب دیده بیماران می‌پردازد.

جراحی اسکولیوز یا انحراف ستون فقرات

اسکولیوز قوس جانبی ستون فقرات است که در آن‌ به جای اینکه ستون فقرات مسیری مستقیم را به سمت بالا طی کند، به سمت راست یا چپ زاویه پیدا می‌کند.

در یک فرد سالم ستون مهره‌ها از روبرو یا پشت به صورت یک خط راست دیده می‌شود. ستون فقرات یک فرد مبتلا به اسکولیوز ممکن است به جای خط مستقیم به صورت C (یک قوس غیرطبیعی) و یا S (دو قوس غیرطبیعی) تغییر شکل دهد. درد اولین و ساده‌ترین اثر مخرب این عارضه است.

اسکولیوز منجر به اختلال در عملکرد سیستم قلب و تنفس، اختلالات عصبی، اختلال در راه رفتن و کاهش تحرک ستون فقرات می‌شود.

اسکولیوز ستون فقرات می‌تواند به علت ناهنجاری مادرزادی (نوروفیبروماتوز) یا اسکولیوز اکتسابی (بر اثر نرمی استخوان و کمبود منگنز) ایجاد شود. یکی از مهمترین عواملی که می‌تواند در بروز اسکولیوز موثر باشد، عوامل ژنتیکی و زمینه‌های ارثی است. اگر چه اسکولیوز شیوع بالایی ندارد، اما در مقایسه با بسیاری دیگر از مشکلات حوزه ستون فقرات شایع تر بوده و با عوارض بیشتری همراه است.

اسکولیوز از حالت خفیف تا بسیار شدید متغیر است که در موارد خفیف فقط معاینات و پیگیری‌های منظم کفایت می‌کند، ولی در موارد شدید جراحی لازم می‌شود.

در‌ اسکولیوز شدید، یک شانه می‌تواند بالاتر یا پایین‌تر از شانه دیگر قرار گیرد و همچنین استخوان کتف ممکن است به سمت عقب برآمده شده و لگن نیز از حالت موازی خارج شده و یک سمت آن بالاتر از سمت دیگر قرار می‌گیرد. تشخیص و درمان این بیماری توسط یک جراح ستون فقرات مجرب در هر مرحله‌ای باعث آسودگی خاطر، قدرت عضلانی و تحرک می‌شود.

جراحی اصلاحی ستون فقرات برای اسکولیوز می تواند عوارض ناگواری مانند ضایعه نخاع و اعصاب نخاعی، آسیب عروق بزرگ و احشا شکمی به همراه داشته باشد. به همین دلیل لازم است از برترین جراحان متخصص ستون فقرات برای درمان آن بهره برد.

جراحی مربوط به اسکولیوز بطور معمول روش فیوژن است که مهره های در گیر در انحنا به هم جوش داده می‌شوند. در نتیجه مهره ها بصورت استخوان یک پارچه و سفت در می آیند. در جراحی اسکولیوز یک نوع ماده استخوانی به نام پیوند استخوانی فیوژن را ایجاد می کند. قطعات کوچک استخوانی بین فضای مهره ها یی که باید جوش بخورند قرار داده می شوند.

از میله های فلزی که با پیچ ها، هوک ها و یا سیم ها به مهره ها وصل می‌شوند، برای نگهداری ستون فقرات تا موقعی که جوش بخورند استفاده می‌کنند. بیشتر جراحی های فیوژن بسته به اندازه انحنا بیمار و مقدار ستون فقراتی که باید فیوز شود از ۴تا ۱۲ ساعت طول می‌کشد.

جراحی تنگی کانال نخاع

تنگی (استنوز) کانال نخاعی به معنای کوچکتر شدن مجرای نخاعی درون مهره های ستون فقرات است. برای قطر سوراخ مهره در هر یک از بخش های ستون فقرات اندازه ای استاندارد وجود دارد که کمتر از آن تنگی یا استنوز نامیده می‌شود. تنگی کانال نخاع، اختلال شایعی بوده و بین ۶ تا ۷ درصد از بزرگسالان به آن مبتلا می شوند.

استنوز ستون فقرات می‌تواند اکتسابی (۷۵ درصد) باشد که عللی همچون بیماری‌های دژنراتیو، اسپوندیلوز، اسپوندیلو لیستزیس و اسکولیوز، تروما، جراحی های دیگر ستون فقرات، اختلالات متابولیک یا غدد درون ریز مانند لیپوماتوز اپیدورال، پوکی استخوان، آکرومگالی، تحلیل استخوان کلیوی، بیش فعالی غده پاراتیروئید و بیماری پاژه دارد. علل مادرزادی یا اکتسابی (۲۵ درصد) شامل آکندروپلازی و یا بدون دلیل مشخص هستند.

همچنین در اثر مرور زمان و افزایش سن، ممکن است تنگی کانال نخاع بر اثر سرخوردگی مهره‌ها روی هم ایجاد شود. یا ممکن است در نتیجه یک تومور  یا التهاباتی در ناحیه  ستون فقرات، استنوز کانال نخاعی ایجاد شود. آبسه یا پوکی استخوانی نیز که باعث شکستگی مهره شده باشد منجر به انسداد و یا تنگی مجرای نخاع می شوند. شیوه های جراحی تنگی کانال نخاع دو رویکرد اصلی «کاهش فشار» و یا «تثبیت» را پی می گیرند.

روش هایی که جراح ستون فقرات برای درمان تنگی کانال نخاع استفاده می‌کند شامل موارد زیر هستند:

جراحی کاهش فشار برای تنگی کانال نخاع

در این تکنیک ها، جراح ستون فقرات بافتی که بر نخاع و اعصاب فشار وارد کرده بر می دارد تا فضای بیشتری در کانال نخاع و یا در مجرای ریشه های عصبی ایجاد شود.

جراحی های کاهش فشار تنگی کانال نخاع بطور عمده سه دسته هستند:

عمل جراحی فورامینوتومی

این شیوه جراحی در صورتی انجام می شود که بخشی از دیسک، عصب های مهره ها را تحت فشار قرار داده باشد. در این روش جراحی با بزرگ کردن دهانه مجرای نخاعی می توان رشته های عصبی در گیر را بدون تحت فشار قرار دادن نخاع و یا مهره ها براحتی خارج کرد.

عمل جراحی لامینوتومی

این عمل جراحی زمانی  انجام می شود که تیغه مهره های ستون فقرات بر عصب بیمار فشار وارد کنند. جراحان متخصص ستون فقرات در این عمل با ایجاد یک دهانه بزرگ بر روی تیغه یا پوشش استخوانی محافظ کانال نخاعی و نخاع بیمار، فضای بیشتری را برای رشته های عصبی بیمار ایجاد می نمایند.

عمل جراحی لامینکتومی

گاهی اوقات انجام عمل جراحی لامینوتومی کافی نیست و ممکن است جراح ستون فقرات به برداشتن تمام یا بخشی از تیغه مهره های درگیر اقدام کند. در این جراحی با استفاده از دستگاه های پیشرفته فناوری بین مهره ای یا قفس های میان بدنه ای اقدام به ترمیم تنگی می‌شود. در این روش از طریق جدا کردن استخوان ها از یکدیگر به جای برداشتن آنها تنگی کانال نخاعی درمان می شود.

جراحی تثبیت برای تنگی کانال نخاع

روش تثبیت همان روش جوش مهره های کمر (فیوژن) است که به آن جوش نخاعی نیز گفته می‌شود. این شیوه در مواردی استفاده می‌شود که در آن یک یا چند مهره از ستون فقرات از جایگاه اصلی خود خارج شده و در نتیجه نخاع شما بی ثبات و دردناک می شود. نیاز به عمل تثبیت به این مسئله هم بستگی دارد که جراح ستون فقرات باید بر چه تعداد از مهره های شما جراحی انجام دهد.

تیم جراحی دکترحسین‌زاده متخصص مغز و اعصاب با حساسیت بالا نسبت به عوارض و پیامدهای جراحی، به مختصرترین و کم تهاجمی ترین روش های ممکن برای درمان تنگی کانال نخاع پرداخته و تا جای ممکن میزان وسعت جراحی های این چنینی را برای شما کم خواهند کرد.

بیشتر بخوانید: جراحی فیوژن ستون فقرات چیست؟

متداول ترین روش های جراحی ستون فقرات

روش های متداول جراحی ستون فقرات شامل مواردی می‌شود که جراح ستون فقرات از آنها برای درمان مشکلاتی که نیاز به جراحی های پیچیده ندارند استفاده می‌کند. این روش ها عبارتند از:

ورتبروپلاستی و کیفوپلاستی

این روش ها برای ترمیم شکستگی های فشاری در مهره ها، که ناشی از پوکی استخوان است استفاده می‌شود. هر دو روش شامل تزریق یک سیمان استخوانی چسب مانند است که باعث سفت شدن استخوان می‌شود.

لامینکتومی ستون فقرات یا رفع فشار ستون فقرات

این عمل زمانی انجام می‌شود که تنگی کانال نخاعی باعث باریک شدن کانال نخاعی شود که منجر به درد، بی حسی یا ضعف می‌شود. در این روش جراح ستون فقرات دیواره های استخوانی مهره ها و هر گونه خار استخوانی را با هدف باز کردن ستون فقرات برای برداشتن فشار از روی اعصاب بر می‌دارد.

دیسککتومی

این روش جراحی ستون فقرات برای برداشتن دیسک انجام می شود، زمانی که فتق کرده و به ریشه عصبی یا نخاع فشار می آورد. اغلب لامینکتومی و دیسککتومی با هم انجام می شوند.

فورامینوتومی

در این روش، جراح ستون فقرات سوراخ استخوانی را که در آن ریشه عصبی از کانال نخاعی خارج می‌شود، بزرگ می‌کند تا از فشار بر روی عصب دیسک‌ها یا مفاصل ضخیم شده که به علت افزایش سن بوجود آمده جلوگیری کند.

نوکلئوپلاستی

این روش که به عنوان رفع فشار دیسک پلاسما نیز نامیده می‌شود. در این روش جراحی لیزری از انرژی فرکانس رادیویی برای درمان افراد مبتلا به کمردرد مرتبط با فتق خفیف دیسک استفاده می‌شود. جراح یک سوزن را وارد دیسک می‌کند. سپس یک دستگاه لیزر پلاسما به سوزن وارد می شود و نوک آن گرم می شود و میدانی ایجاد می‌کند که بافت را در دیسک تبخیر می کند و اندازه آن را کاهش می دهد. در نتیجه فشار روی اعصاب کاهش پیدا می کند.

همجوشی ستون فقرات

جراح ستون فقرات در این روش دیسک ستون فقرات بین دو یا چند مهره را برمی‌دارد، سپس مهره‌های مجاور را با استفاده از پیوند استخوان یا دستگاه‌های فلزی که با پیچ محکم شده‌اند، جوش می‌دهد. همجوشی ستون فقرات ممکن است منجر به از دست دادن انعطاف پذیری در ستون فقرات شود و به یک دوره نقاهت طولانی نیاز دارد تا پیوندهای استخوان رشد کنند و مهره ها به هم جوش بخورند.

تعویض دیسک مصنوعی

این روش، جایگزینی برای همجوشی ستون فقرات برای درمان افرادی است که دیسک هایشان به شدت آسیب دیده است. در این روش دیسک برداشته می شود و با دیسک مصنوعی جایگزین می شود. به کمک این دیسک مصنوعی به بازیابی ارتفاع و حرکت بین مهره ها کمک می کند.

هزینه جراحی و دستمزد جراح ستون فقرات

فرآیندهای درمانی در جراحی های پیچیده ستون فقرات شامل مشاوره، معاینات تخصصی ارزیابی مغز و اعصاب، بررسی پرونده سوابق بیماری و MRI، سی تی اسکن و گزارش های پزشکی، هستند.

تعرفه های ویزیت و مشاوره جراح ستون فقرات مطابق تعرفه های قانونی نظام پزشکی در سراسر کشور است. همچنین هزینه های ارزیابی‌های تشخیصی بستگی به نوع بیمه درمانی تحت پوشش شما و مرکزی که این آزمایشات را انجام ‌می‌دهند، دارد.

هزینه های جراحی به طور عمده به دو بخش تقسیم می‌شوند. بخش اول شامل نوع جراحی ستون فقرات (دیسک کمر، اسکولیوز، تنگی کانال نخاع) و جزییات فنی لازم برای جراحی آن است که تعرفه های آن بسته به امکانات فنی و پرسنلی مورد نیاز متغیر است.

بسیاری از جراحی های ستون فقرات نیازمند ایمپلنت، میله، پیچ، مهره، سیم، پیوند دهنده استخوان و یا سیمان مخصوص استخوانی هستند که با توجه به گستردگی آسیب و تخریب بافتی کاملاً متفاوت در هر بیمار، نمی توان از پیش آن را تعیین نمود. در عین حال، ممکن است جراحی شامل پیوند استخوان، غضروف، چربی و یا حتی پوست باشد.

نکته کلیدی در جراحی های پیچیده ستون فقرات این است که با وجود ارائه طبقه بندی های کلی، هیچ دو بیماری حتی با وجود شباهت مشکل، عیناً مطابق هم نیستند و از نظر وسعت نقطه جراحی، محل جراحی و سیر عمل، با یکدیگر کاملاً متفاوتند.

افزون بر این، با توجه به نوع جراحی و مشکل بیمار، ممکن است نیاز به حضور سایر متخصصان و جراحان نیز باشد. همچنین، مدت زمان جراحی عاملی مهم برای نوع و میزان ابزارها، داروها، تجهیزات و مواد به کار رفته در جراحی است.

بخش دوم هزینه های جراحی های پیچیده ستون فقرات شامل بیمارستانی است که این جراحی در آن صورت می‌گیرد. تعرفه های بیمارستانی حسب درجه بندی کیفیت و خدمات بیمارستان، خصوصی/دولتی بودن بیمارستان، بیمه های درمانی شما، نوع اتاق (خصوصی/ عمومی)، داروها و مدت زمان لازم برای بستری در بیمارستان قابل محاسبه است.

نتیجه

برای درمان مشکلات سون فقرات باید به یک جراح و متخصص مراجعه نمود. زیرا یکی از مهمترین قسمت های بدن، ستون فقرات آن است و وجود مشکل در این قسمت تمامی فعالیت های دیگر بدن را دچار اختلال می‌کند.

امروزه روش های زیادی برای درمان و جراحی ستون فقرات انجام می‌شود که در این مقاله درباره اقداماتی که یک جراح ستون فقرات برای درمان مشکل های این بخش حیاتی بدن انجام می‌دهد به همراه دستمزد و هزینه درمان بررسی نمودیم.

منابع: healthline , sciencedirect
دکتر بختوری

سوالات متداول

• بعد از جراحی تنگی کانال می‌توان وسایل سنگین را بلند کرد؟

خیر، بعد از درمان تنگی کانال نخاع شخص به هیچ وجه نباید به مهره ها و نخاع خود فشاری وارد کند و باید تا جای ممکن از خم شدن بپرهیزد.

• درد بعد از عمل دیسک کمر تا چه زمانی ادامه دارد؟

این درد تا حدود ۲ هفته بسته به نوع عمل تداوم دارد که جراح پماد مخصوص و یا داروها کاهنده درد را تجویز می‌کند. اما اگر درد بیش از ۱۰ روز ادامه داشت لازم است با جراح خود تماس بگیرید.