بیماری های قاعده جمجمه بسیار گسترده هستند و نحوه درمان هریک توسط جراح قاعده جمجمه متفاوت است.

جمجمه شامل استخوان‌ها و حفره‌های متعددی است. قاعده جمجمه یکی از مهم‌ترین قسمت‌های آن است که محل عبور نخاع، بسیاری از رگ‌های خونی و تعداد بی‌شماری از رشته‌های عصبی است. در این بخش ممکن است اختلالات مختلفی از جمله تومور درگیر شود. هرگونه تومور خوش خیم یا سرطانی در این بخش ممکن است باعث ایجاد مشکل شود.

در این مقاله قصد داریم توضیحات جامعی در مورد عملکردهای یک جراح قاعده جمجمه ارائه دهیم که برای درمان و جراحی قاعده جمجمه از چه روش هایی استفاده می‌کند.

جراحی قاعده جمجمه چیست

جراحی قاعده جمجمه یک تکنیک جراحی بسیار تخصصی و کم تهاجمی برای ارزیابی، تشخیص و درمان ضایعات خوش خیم یا سرطانی واقع در قسمت زیرین مغز، پایه جمجمه و مهره های فوقانی ستون فقرات است. همچنین می تواند در ترمیم ناهنجاری هایی مانند ناهنجاری های مادرزادی مفید باشد.

هدف جراح قاعده جمجمه از انجام این کار از بین بردن عارضه‌های مغزی در بخش پایینی جمجمه است. همچنین ممکن است برخی از مشکلات موجود در بالای نخاع نیز با این روش درمان شوند.

دسترسی به داخل جمجمه و برداشتن تومورها یا بهبود عارضه‌های موجود در آن برای جراح قاعده جمجمه ساده نیست. به همین دلیل بسیاری از جراحان استفاده از روش‌های آندوسکوپیک را ترجیح می‌دهند.
در گذشته این متد ریسک بسیار زیادی داشت. چرا که باید برش‌های عمیق و بسیار بزرگی در مغز ایجاد می‌شد. همچنین جراحان دید کاملی به ناحیه مورد جراحی نداشتند.

امروزه توسط روش اندوسکوپیک، این مشکلات تا حد قابل توجهی، حل شده‌اند و ریسک جراحی تا حد زیادی کاهش پیدا کرده است. جراحان قاعده جمجمه به جای دسترسی به مغز از طریق کرانیوتومی (باز شدن جراحی جمجمه) از ابزارهای ویژه ای استفاده می کنند که از طریق دهانه های طبیعی جمجمه (مانند بینی، دهان و بالای چشم ها) وارد عمل می شوند.

قبل از توسعه روش های مدرن، لازم بود بخش‌های نسبتاً بزرگی از جمجمه و یا ماهیچه‌های صورت برداشته شود تا بتوان وارد این نواحی شد. مزایای استفاده از روش های نوین توسط جراح قاعده جمجمه، کمتر شدن ریسک عفونت و آسیب به ساختارهای مغز و اعصاب، خطر کمتر تغییر شکل و زمان بهبودی کوتاه‌تر است.

محل انجام درمان توسط جراح قاعده جمجمه

محل قاعده جمجمه در قسمت پایینی جمجمه است. و عروق بزرگی که خون را به مغز و از آن به مغز می‌برند و هر عصب در بدن که سیگنال‌ها را به مغز و از آن به مغز منتقل می‌کند از این قسمت عبور می‌کند. در نتیجه انجام جراحی در این قسمت برای یک جراح قاعده جمجمه کاری بسیار حساس و دقیق است.

البته انجام جراحی فقط توسط جراح قاعده جمجمه انجام نمی‌شود و یک تیم متخصص شامل متخصص بیهوشی، جراح تومور مغز و… در هنگام درمان، در اتاق عمل حضور خواهند داشت.

جراح قاعده جمجمه چه زمانی جراحی را انجام می‌دهد؟

بسیاری از مشکلاتی که در این بخش مغز ایجاد می‌شوند، باید با استفاده از جراحی حل شوند. در ادامه به مهم‌ترین عارضه‌هایی که به جراحی قاعده جمجمه نیاز دارند، اشاره کرده‌ایم.

• کیست‌هایی که از بدو تولد در قاعده جمجمه وجود داشته‌اند.
• عوارض ایجاد شده ناشی از عفونت
• تومورهای هیپوفیز
• تومورهای غیر سرطانی مننژیوم که بین مغز و جمجمه قرار می‌گیرد و ممکن است اعصاب را تحت فشار قرار دهد.
• تومورهای کوردوما که غیر سرطانی استخوانی هستند و با سرعت کمی رشد می‌کنند. محل اصلی ایجاد آن‌ها در قاعده جمجمه است.
• نورالژی عصب سه قلو که باعث ایجاد درد شدید در یک سمت صورت می‌شود.
• اختلال کرانیوسینوستوز که باعث می‌شود جمجمه نوزاد زودتر از موعد مناسب، بسته شود و رشد مغز را با مشکل مواجه کند.
• نشت مایع مغزی
• آنوریسم مغزی عارضه‌ای است که باعث ایجاد برجستگی در رگ‌های خونی مغز می‌شود.
• مشکلات موجود در شریان‌های مغز

موارد بالا متداول‌ترین عوارضی هستند که در صورت ابتلا به آنها، برای درمان باید عمل جراحی انجام شود.

تست‌های مورد نیاز پیش از جراحی قاعده جمجمه

بیمار بعد از مشاهده علائم به جراح قاعده جمجمه مراجعه می‌کند. وی برای تشخیص دقیق عارضه و پیدا کردن متد مناسب برای جراحی باید تصویربرداری‌ها و آزمایش‌های مختلفی را انجام دهد. در ادامه به تست‌های مورد نیاز برای تشخیص دقیق عارضه اشاره کرده‌ایم.

تصویربرداری

این روش مهم‌ترین راهکار جراحان برای تشخیص عارضه مغزی است. انواع مختلف تصویربرداری‌هایی که از مغز انجام می‌شوند، عبارتند از؛

• MRA (این یک روش آنژیوگرافی است).
• PET (برش‌نگاری با گسیل پوزیترون).
• سی تی اسکن.

نمونه برداری

در برخی موارد ممکن است جراح برای تشخیص دقیق‌تر نیاز به نمونه برداری داشته باشد. این تست شباهت بسیاری به جراحی قاعده جمجمه به روش آندوسکوپی دارد. جراح قاعده جمجمه با استفاده از لوله آندوسکوپی بخشی از تومور را خارج می‌کند و آن را مورد بررسی قرار می‌دهد.

سایر تست‌ها

در برخی مواقع نیز تست های مکمل جهت تشخیص نوع بیماری و درمان آن انجام می‌شود، تست هایی نظیر:

• تست تعادل
• تست اعصاب جمجمه
• تست فعالیت‌های عضلات
• تست بینایی و شنوایی

در برخی موارد نیز جراح تست‌هایی برای سنجش سیستم ایمنی بدن یا سایر مناطقی که نیاز به بررسی دارند، انجام می‌دهد.

عملکرد های جراح قاعده جمجمه

میزان و نوع عملکرد جراح قاعده جمجمه به نوع بیماری بستگی دارد که شدت و محل ایجاد آن در کجای جمجمه است.

به طور کلی برای انجام روشهای تهاجمی، باید استخوان جمجمه را برش داد و ضایعه را بدون آسیب رساندن به مغز، اعصاب و نخاع از بین برد.

روش‌های مختلفی برای درمان بیماری های قاعده جمجمه وجود دارد. جراح با توجه به نوع عارضه و جایگاه آن باید روش مناسب را در پیش بگیرد. در برخی موارد این جراحی ساعت‌ها طول می‌کشد. معمولا عملکرد جراح در دو مرحله انجام می‌شود:

• در مرحله اول جراح باید به عارضه دسترسی پیدا کند.
• در مرحله دوم باید اقدامات لازم برای از بین بردن آن را انجام دهد.

عارضه‌هایی چون تومور احتمالا نزدیک حیاتی‌ترین بافت‌های بدن هستند. به همین دلیل برداشتن آن‌ها به مهارت بسیار جراح قاعده جمجمه نیاز دارد و عملکرد پزشک نسبت به سایر بیماری ها  و راه های درمان برای هر بیماری متفاوت است.

برای اطلاعات بیشتر مقاله انواع روش های جراحی قاعده جمجمه را مطالعه نمایید.

تکنولوژی‌های مورد استفاده

درمان تومورهای قاعده جمجمه به روش میکرو یکی از روش های جدید و بروز است. در این روش یک میکروسکوپ پرقدرت با پایه ثابت و ضد لرزش برای تجسم صحیح ساختارهای حیاتی جمجمه استفاده می شود.

ابزارهای میکرو جراحی ظریف در اندازه ها و زوایای مختلف، مانند قلاب، اسکوپ، قیچی و پروب مورد نیاز است. اینها امکان جداسازی اتروماتیک تومور را از ساختارهای حیاتی فراهم می‌کنند.

ممکن است برای تومورهای بزرگی که ساختارهای عروقی یا عصبی اصلی را در بر می گیرند، یک سیستم ناوبری هدایت تصویر سه بعدی لازم باشد. این سیستم کامپیوتری به گونه ای برنامه ریزی شده است که تصاویر تومور یک بیمار را روی تلویزیون برای استفاده در اتاق عمل نمایش دهد. با استفاده از پروبی که به بیمار روی میز عمل ارجاع داده می شود، جراح قاعده جمجمه می‌تواند دقیقاً بررسی کند که هر ساختار حیاتی در رابطه با تومور کجاست.

یکی دیگر از گزینه های درمانی که در برخی مواقع به جراحی میکروسکوپی در تومورهای منتخب قاعده جمجمه ارجحیت دارد، پرتوهای استریوتاکتیک است. هدف استفاده از یک سیستم تحویل با هدایت کامپیوتری برای متمرکز کردن تابش مستقیم بر روی تومور پایه جمجمه است، در حالی که قرار گرفتن در معرض تشعشعات را در ساختارهای حساس اطراف به حداقل می رساند.

در حالی که این روش تومور را حذف نمی کند، می‌تواند رشد تومور را در شرایط خاصی کاهش داده یا متوقف کند. چندین برند مختلف از دستگاه‌ها وجود دارند که می‌توانند تشعشعات را به روش استریوتاکتیک ارسال کنند، از جمله گاما نایف، نوالیس، سایبرنایف و پرتو پروتون. در حالی که تفاوت های مهمی بین آنها وجود دارد، نتایج نهایی برای بسیاری از انواع تومورها کاملاً مشابه است.

میزان موفقیت عملکردهای جراح قاعده جمجمه

هدف از مدیریت تومورهای قاعده جمجمه، بهبود بقا و کیفیت زندگی بیمار است. بدیهی است که بهترین راه برای درمان  تصمیمی است که تنها پس از همکاری نزدیک بیمار و تیم پزشک می تواند اتخاذ شود. انتخاب صحیح بیمار برای نتایج خوب بسیار مهم است.

همه بیماری های قاعده جمجمه نیاز به عمل ندارند. برخی از آنها به قدری آهسته رشد می کنند که فقط خطر جزئی را برای مشکلات جدی تر به خصوص برای افراد مسن به همراه دارند.

در چنین مواردی، تومور ممکن است به سادگی با مطالعات تصویربرداری دوره ای کنترل شود. در این شرایط، پیش بینی می‌شود که تومور به اندازه ای رشد نکند که قبل از مرگ بیمار به دلایل دیگر علائم ناتوان کننده ایجاد کند.

میزان موفقیت جراح قاعده جمجمه به میزان همکاری بیمار نیز بستگی دارد. اینکه پزشک اقدامات و عملکردهای لازم را انجام دهد ولی بیمار موارد و نکات لازم را انجام ندهد خود یکی از عواملی است که بهبود بیماری آنطور که مورد انتظار است انجام نشود.

بیشتر بخوانید: عوارض جراحی قاعده جمجمه و مراقبت های بعد از آن

اقدامات پس از جراحی

تا چند روز بعد از جراحی بیمار بستری است و تیم پزشکی از او به صورت کامل مراقبت می‌کنند. آن‌ها برای کاهش دوره نقاهت تلاش می‌کنند تا شخص بتواند هرچه زودتر به زندگی روزمره‌اش بازگردد.

برخی از بیماران بعد از جراحی نیز به ادامه درمان نیاز دارند. آن‌ها باید تحت پرتو درمانی، جراحی رادیویی یا پروتون تراپی قرار گیرند. همچنین بیماران باید برای اطمینان از عدم رشد مجدد تومور یا ایجاد مجدد عارضه‌های دیگر تست‌هایی که در قسمت‌های قبل بیان کردیم را در بازه‌های زمانی مشخص انجام دهند.

جراحی قاعده جمجمه روندی پیچیده است و به همین دلیل ممکن است تنش‌های روحی و استرس بسیاری به بیمار وارد کند. پزشکان متبحر سلامت روان بیمار را نیز کنترل می‌کنند و با صحبت و ارائه اطلاعات به او، باعث آرامش بیمار خواهند شد. اما بیماران به حمایت عاطفی خانواده و دوستان خود نیز نیاز دارند. همراهی خانواده در روند درمان در روحیه آن‌ها نقش مهمی ایفا می‌کند.

جمع بندی

در این مقاله اطلاعات جامعی در مورد عملکرد های جراح قاعده جمجمه برای درمان بیماری های آن ارائه دادیم. این جراحی می‌تواند بسیاری از مشکلات مغز که باعث ایجاد اختلال در زندگی روزمره شده‌اند را بهبود بخشد.

همچنین درباره تکنولوژی و روش های مدرن برای درمان آن را با شما صحبت و تست های مورد نیاز پیش از عمل و درمان اشاره کردیم.

منابع: enthealth , hopkinsmedicine

دکتر بختوری

سوالات متداول

• جراحی جمجمه سر با قاعده جمجمه تفاوت دارد؟

بله، قاعده جمجمه جزئی از تمام جمجمه سر است که از بیماری های مربوط به آن که نیازمند جراحی است، به تومور می‌توان اشاره کرد.

• مننژیوم قاعده جمجمه درمان پذیر است؟

بله، ممنژیوم بیماری بدون درمانی نیست و راه های مختلفی بسته به شدت آن برای درمان وجود دارد. بهتر است که با پزشک متخصص مشورت نموده و روش مناسب درمان شروع کنید.