آنوریسم های مغزی به برآمدگی هایی در رگ های خونی مغز گفته می شود که در نهایت امکان منجر شدن آن ها به خونریزی مغزی وجود دارد. در صورت پارگی آنوریسم مغزی، ریسک جدی به وجود آمده و باید مداخله بسیار سریع جراح آنوریسم مغز صورت بگیرد.
به هر ترتیب حتی آنوریسم های بدون پارگی، نیز باید تشخیص داده شده و در صورت نیاز تحت معالجه قرار بگیرند. در این مقاله قصد دارین تا روش های درمانی یک جراح آنوریسم مغز برای بیماری های آنوریسم مغزی را به شما توضیح دهیم.
آنوریسم مغز چیست؟
بر اساس تعریف جراح آنوریسم مغز؛ آنوریسم مغزی در حقیقت بخشی از دیواره رگ مغز است که متورم شده و شبیه به یک کیسه خونی از رگ بیرون زده و از آن آویزان می شود. با متورم شدن این کیسه های خونی، امکان شکافته یا پاره شدن آن ها وجود دارد.
در غیر این صورت نیز این کیسه ها قدرت فشار وارد آوردن بر اعصاب مغز و عروق آن را داشته و از این طریق علائم و نشانه های آزاردهنده و بعضا خطرناک و پر ریسکی را نشان می دهند که سریعا باید به متخصص و یک جراح آنوریسم مغز مراجعه کرد.
انواع آنوریسم مغز
آنوریسم مغز در واقع گسترش دیواره رگ خونی است که تمام لایه‌های دیواره را درگیر می‌کند. دو نوع آنوریسم ساکولار و دوکی شکل بیشتر شناخته شده هستند و بیشتر توسط جراح آنوریسم مغز مورد بررسی قرار می‌گیرند.
اگرچه بیشتر آنوریسم ها به صورت پراکنده رخ می دهند، اما می توانند با سایر شرایط پزشکی مانند سندرم مارفان، دیسپلازی فیبروماسکولار (FMD)، بیماری کلیه پلی کیستیک و سندرم اهلرز دانلوس مرتبط باشند. در موارد نادر آنوریسم مغزی یک بیماری ارثی است که در خانواده ها دیده می شود. اگر این بیماری در دو یا چند نفر از بستگان درجه یک در یک خانواده شناخته شده باشد، دستورالعمل‌ها و آزمایش‌های غربالگری برای آنوریسم‌های مغزی توسط و جراح آنوریسم مغز توصیه میشود.
انواع آنوریسم مغز عبارتند از :
ساکولار
آنوریسم “ساکولار” یا “توت” رایج ترین نوع آنوریسم است. آنوریسم های توت شبیه کیسه ها یا توت هایی هستند که از یک طرف دیواره رگ خونی بیرون زده اند. اکثر آنها دارای ناحیه “گردن” هستند، اگرچه گاهی اوقات گردن را نمی توان به راحتی در این نوع آنوریسم تعریف کرد، حتی در زمان جراحی توسط جراح آنوریسم مغز.
آنوریسم توت با رشد و پارگی همراه است. این نوع همچنین شایع ترین علت خونریزی زیر عنکبوتیه غیر ضربه ای (SAH) هستند و به قسمت بزرگتر (گنبد) متصل می شوند. آنوریسم ساکولار در امتداد نقاط ضعیف در دیواره شریان ایجاد می شود.
آنوریسم فوزیفورم (دوکی شکل)
آنوریسم دوکی شکل کمتر از آنوریسم ساکولار شایع است. در این نوع آنوریسم به نظر می رسد که رگ خونی در همه جهات منبسط شده است. آنوریسم های دوکی شکل از صدمات وارده به درونی ترین لایه های رگ خونی، مانند آنوریسم پس از یک آسیب تروماتیک یا از تشکیل پلاک آترواسکلروتیک (چربی) شکل می گیرند.
بنا به گفته جراح آنوریسم مغز این نوع از آنوریسم ها ناحیه “گردنی” ندارند و به ندرت پاره می شوند. آنها به ندرت با SAH تظاهر می‌کنند، اما می‌توانند باعث سکته مغزی شوند و وقتی بزرگ شوند، می‌توانند علامتدار شوند.
آنوریسم میکوتیک
آنوریسم “میکوتیک” یا “عفونی” بسیار نادر است و یک نوع از آنوریسم ساکولار است. این نوع از سرخرگی ناشی میشود که در آن قسمت خاصی از دیواره تحت تأثیر منبع عفونت قرار گرفته است که معمولاً از جای دیگری در بدن منشاء می گیرد (مثلاً قلب)، و توسط جریان خون به رگ خونی مغز گسترش می یابد.
آنوریسم های قارچی توسط عوامل عفونی ایجاد می شوند که اغلب با اندوکاردیت باکتریایی حاد همراه است. آنوریسم‌های قارچی متعدد، که در امتداد بخش‌های دیستال (سطحی) شریان‌های مغز یافت می‌شوند، شایع هستند.
آنوریسم کاذب یا شبه آنوریسم
آنوریسم مغزی کاذب یا “شبه آنوریسم” گسترش دیواره رگ خونی است که تمام لایه‌های دیواره را درگیر نمی‌کند. در بیشتر موارد، فقط خارجی ترین لایه های شریان مغز را درگیر می کند و معمولاً به دنبال آسیب یا پارگی دیواره عروق رخ می دهد (که به آن “تشریح” یا “پارگی” می گویند). آنوریسم‌های کاذب معمولاً در مناطقی که فاکس یا تنتوریوم در نزدیکی شریان‌های مغزی قرار دارند، تشکیل می‌شوند. درمان این نوع آنوریسم توسط جراح آنوریسم مغز بر اساس شکل و محل آنوریسم تعیین می شود.
آنوریسم تاول
آنوریسم تاول می تواند در هر نقطه از رگ های خونی مغز رخ دهد، اما اغلب در شریان کاروتید داخلی ایجاد می شود و ظاهری شبیه تاول روی رگ دارد. این آنوریسم ها معمولا میزان مرگ و میر بالاتری دارند.
درصورت سوال و مشاوره می‌توانید با مطب دکتر بختوری تماس حاصل فرمایید
تلفن های تماس:۰۲۱۸۸۸۸۴۵۴۸ – ۰۲۱۸۸۸۸۴۵۴۹
پارگی آنوریسم های مغزی
در نظر داشته باشید که پارگی آنوریسم های مغزی می تواند در مدت کمتر از بیست و چهار ساعت به فوت شخص منجر شوند. البته در تمام مواقع پارگی رخ نخواهد داد، اما حتی در صورت عدم پارگی آنوریسم های مغزی، بیشتر آن ها مشکلات عصبی و حتی ناتوانی های فیزیکی را به دلیل فشاری که بر اعصاب مغز وارد می کنند، همراه خواهند داشت و باید سریعاً به جراح آنوریس مغز مراجعه کنند.
علائم آنوریسم های مغزی
همان طور که اشاره کردیم آنوریسم های مغزی دارای علائمی هستند که در زیر به آن ها اشاره می کنیم.
- سردردهای شدید و طولانی
- عدم تعادل
- سرگیجه
- حساسیت چشم ها به نور
- کاهش سطح هشیاری
- حالت تهوع و استفراغ
- سفت شدن عضله گردن
- تار شدن دید
- پرش پلک
- اتساع مردمک چشم
- مشکلات تکلم
- بی حسی و بی حالی بدون علت
لازم است که با مشاهده کردن هر یک از این علائم به تنهایی و یا در حالت هشداردهندگی بالاتر، چند مورد از آن ها کنار یکدیگر، حتما به جراح آنوریسم مغز مراجعه داشته باشید.
نکته: توجه داشته باشید که همیشه آنوریسم های مغزی با علائم خاص همراه نیستند و متاسفانه برخی اوقات این عارضه هیچ علامت بیرونی ندارد.
عوامل موثر در بروز آنوریسم های مغزی
برخی عوامل و بیماری های زمینه ای یا رفتارها، به ایجاد آنوریسم های مغزی منجر شده و ریسک آن ها را افزایش خواهند داد. از آن جمله می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- سرطان های سر و گردن
- مصرف الکل
- استعمال دخانیات
- سوابق آنوریسم مغزی در خویشاوندان درجه یک
- جراحات مغزی
- عفونت های مغزی
- نقص های مادرزادی از جمله رگ های خونی پیچیده
- فشار خون بالا
عوارض آنوریسم مغزی
در صورتی که آنوریسم مغزی دچار نشتی یا پارگی شود، ممکن است در عرض کمتر از ۲۴ ساعت، فوت رخ دهد. در غیر این صورت نیز مشکلاتی از قبیل خونریزی مغزی، هیدروسفالی، وازواسپاسم و پس از آن سکته مغزی، تورم سلول های مغزی و هیپوناترمیا و … شود.
هر یک از این عوارض به شکلی موجب آسیب به سلول ها و بافت مغزی شده و خطر ناتوانی ذهنی و حرکتی و فوت را به همراه خواهند داشت و لازم است که با دیدن علائم سریعاً به جراح آنوریسم مغز مراجعه کرد.
روش های تشخیص توسط جراح آنوریسم مغز
برای تشخیص آنوریسم مغز، روش های مختلفی از سوی جراح آنوریسم مغز در نظر گرفته می شود که مهم ترین و کلیدی ترین آن ها به قرار زیر هستند:
سی تی اسکن
در سی تی اسکن، بیمار باید روی صندلی مخصوص سی تی اسکن قرار گرفته و دستگاه با چرخش دور سر، تصاویری باکیفیت از مغز را ایجاد خواهد کرد که جراح آنوریسم مغز با مشاهده این تصاویر آنوریسم و محل آن را تشخیص خواهد داد.
ام آر ای
در ام آر آی، به وسیله امواج مغناطیسی و رادیویی، تصاویر واضحی از مغز گرفته می شود و در صورتی که آنوریسم های مغزی سایزی بزرگتر از ۳ تا ۵ میلی متر داشته باشند، تشخیص آن ها در این گام میسر خواهد بود. در غیر این صورت باید از روش های تشخیصی دیگر به شرح زیر استفاده شود:
آنژیوگرام
در آنژیوگرام مغزی، نیز بی حسی انجام می شود. لازم است که بیمار در طول انجام این آزمایش بر بستری از اشعه ایکس قرار گرفته و از طریق لوله ای در رگ های خونی پا، به مغز دسترسی باز شده و با تزریق ماده مخصوص رنگی، تصاویر واضح و کاملا مشخص از نقاط مورد نظر مغز، به دست خواهد آمد. به این ترتیب جراح آنوریسم مغز به راحتی و به وضوح می تواند وجود آنوریسم، اندازه آن و محل قرارگیری را تشخیص دهد.
تست مایع مغزی نخاعی
برای انجام این تست، بیمار تحت بی حسی موضعی قرار گرفته و به وسیله یک سوزن مخصوص، از مایع مغزی نخاعی وی نمونه برداری می شود. بهتر است که نمونه برداری توسط خود جراح آنوریسم مغز انجام شود.
روش های درمانی آنوریسم مغزی
برای درمان آنوریسم مغزی، ابتدا باید نوع و سایز آن و همین طور محل قرارگیری آن به درستی تعیین شود. پس از آن پزشک و جراح آنوریسم مغز نسبت به روش درمانی مناسب تصمیم گیری خواهد کرد.
معمولا برای کاهش علائم و عوارض ناشی از این بیماری، داروهای مسکن چون استامینوفن تجویز می شود. همین طور تجویز داروهایی دیگر چون نیمودیپین نیز جهت کاهش ریسک های آنوریسم به کار برده خواهند شد. البته مصرف هیچ یک از این داروها بدون تجویز جراح آنوریسم مغز، به هیچ وجه توصیه نشده و حتما باید بیمار تحت معالجه پزشک قرار بگیرد.
به هر ترتیب روش های درمانی آنوریسم مغزی، می تواند یکی از موارد زیر باشد:
جراحی توسط جراح آنوریسم مغز
در یک روش معمول برای درمان آنوریسم مغزی، می توان به طور کلی زائده را قیچی کرده و آن را از بین می بریم. در مدل دیگر به جای قیچی کردن آنوریسم، محل تغذیه خونی آن را مسدود کرده و با استفاده از یک لوله پلاستیکی روی گردنه آنوریسم، ورود جریان خون به آن را قطع می کنیم.
ایمپلنت های لوله ای
نوع دیگر از روش درمان برای این عارضه، به کار بردن ایمپلنت های لوله ای است.
از این روش می توان از وارد شدن جریان خون به آنوریسم جلوگیری به عمل آورده. و به این شکل زمینه از بین رفتن آن ها را ایجاد کرد. البته این روش غالبا برای آنوریسم های بزرگ کارایی دارد. در این روش لوله ایمپلنت را داخل رگ برده و آن را از سیم های لاتکسی پر می کنند تا خون به آنوریسم وارد نشود. به این روش کوییلینگ یا کلاف پیچی اندوواسکولار گفته می شود.
سخن پایانی
با توجه به عوارض شدید ناشی از آنوریسم های مغزی و خطر مرگ. لازم است که حتما به محض رویت کمترین علائم، به جراح آنوریسم مغز مراجعه کنید.
و نسبت به دنبال کردن تجویزهای پزشک در مراحل تشخیصی و درمانی، اقدامات لازم انجام شود. جهت دریافت نوبت ویزیت دکتر مهرداد حسین زاده بختوری، پزشک و جراح آنوریسم مغز، با شماره های ۰۲۱۸۸۸۸۴۵۴۹ و ۰۲۱۸۸۸۸۴۵۴۸ تماس حاصل نمایید.
منابع: mayoclinic , brighamandwomens
دکتر بختوری
سوالات متداول
- آیا آنوریسم مغزی باعث مرگ میشود؟
خیر، اگر تشخیص و درمان آنوریسم به موقع انجام شود دچار مرگ نمی‌گردد.
- عمل آنوریسم مغزی چقدر طول میکشد؟
مدت زمان عمل آنوریسم به محل ایجاد و شدت وخامت آن بستگی دارد و در افراد مختلف متفاوت است.