تومور مغزی توده یا رشد سلول‌های غیرطبیعی در مغز است. انواع مختلفی از تومورهای مغزی وجود دارد که جراح تومور مغز باید با تشخیص نوع تومور، روش درمان مناسب را تشخیص دهد.

برخی از تومورهای مغزی، غیر سرطانی (خوش خیم) هستند و برخی از تومورهای مغزی سرطانی (بدخیم) هستند. تومورهای مغزی می‌توانند منشا مغزی  (تومورهای اولیه مغز) داشته باشند، یا سرطان، می‌تواند در سایر قسمت‌های بدن شروع شود و در مغز  (تومورهای ثانویه یا متاستاتیک مغز) گسترش یابد.
در این مثاله قصد داریم تا روش های درمانی که یک جراح تومور مغز برای درمان انواع تومور استفاده می‌کند را به شما معرفی نماییم.

علائم تشخیص توسط جراح تومور مغز

علائم و نشانه‌های توده مغزی، طبق تشخیص جراح تومور مغز، تا حد زیادی متفاوت است. این علائم به اندازه، محل و میزان رشد تومور بستگی دارد.
علائم و نشانه‌های عمومی، ناشی از تومورهای مغزی، ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• شروع جدید یا تغییر الگوی سردرد
• سردردهایی که به تدریج شایع‌تر و شدیدتر می‌شوند
• حالت تهوع یا استفراغ غیر قابل توضیح
• مشکلات بینایی مانند تاری دید، دوبینی یا از بین رفتن دید محیطی
• از دست دادن تدریجی احساس یا حرکت در بازو یا پا
• مشکل  تعادل
• مشکلات گفتاری
• سردرگمی در امور روزمره
• تغییر شخصیت یا رفتار
• تشنج به ویژه در شخصی که سابقه تشنج نداشته باشد
• مشکلات شنوایی

اگر علائم و نشانه های ذکر شده مداوم در مورد شما وجود دارد باید با جراح تومور مغز مشورت کنید و آزمایش های لازم را برای تشخیص انجام دهید.

بیشتر بخوانید: مهمترین نشانه ها و علائم تومور مغز

دانستن آناتومی مغز توسط جراح تومور مغز

جراح تومور مغز برای تشخیص و نحوه درمان تومور در مرحله اول باید آناتومی مغز را به خوبی بشناسد. در اینجا آناتومی مغز را بصورت خلاصه و ساده به شما معرفی می‌کنیم.

مغز از ۳ بخش اصلی تشکیل شده است:

• مخ.
• مخچه و ساقه مغز.
• مننژها که مغز را احاطه کرده اند نیز بخشی از مغز محسوب می‌شوند.

مخ

بزرگترین قسمت مغز است. این بخش شامل ۲ نیمکره مغزی در دو طرف مغز است که هر کدام سمت مخالف بدن را کنترل می کنند. این قسمت به ۴ لوب تقسیم می شود که هرکدام مسئول انجام فعالیت های خاصی هستند و در صورت وجود ابتلا به تومور جراح تومور مغز باید این ۴ لوب اصلی را مورد بررسی قرار دهد:

• لوب پیشانی: استدلال، احساسات، حل مسئله، گفتار بیانی و حرکت را کنترل می کند.
• لوب جداری: احساسات لامسه مانند فشار، درد و دما را کنترل می کند. همچنین بخش هایی از گفتار، جهت گیری بصری-فضایی و محاسبه را کنترل می کند.
• لوب تمپورال: حافظه، حواس خاص مانند شنوایی و توانایی درک کلمات گفتاری یا نوشتاری را کنترل می کند.
• لوب اکسیپیتال: بینایی را کنترل می کند.

مخچه

مخچه در قسمت پشتی مغز در زیر مخ قرار دارد. مسئول هماهنگی و تعادل است و عملکردهای همان سمت بدن را کنترل می کند.

یکی از اقدامات جراح های تومور مغزی برای تشخیص تومور بررسی مخچه است که تعادل و هماهنگ بودن دست و پاهای فرد مشکوک را آزمایش می‌کنند.

ساقه مغز

ساقه بخشی از مغز است که به نخاع و مخچه متصل می‌شود. عملکردهای غیرارادی ضروری برای زندگی مانند ضربان قلب و تنفس را کنترل می‌کند. پیام هایی برای عملکردهای کنترل شده توسط مخ و مخچه از طریق ساقه مغز به بدن می‌رسد.

جراح تومور مغز برای بررسی این قسمت میزان ضربان قلب و تعادل های بدن و میزان دقت افراد در انجام کارها را مورد بررسی قرار می‌دهد.

بررسی مننژها توسط جراح تومور مغز

مننژها غشاهایی هستند که مغز و نخاع را احاطه کرده و از آن محافظت می‌کنند. ۳ لایه مننژ وجود دارد که به نام های سخت شامه، عنکبوتیه و پیا ماتر نامیده می شوند. مایع مغزی نخاعی (CSF) در نزدیکی مرکز مغز، در بطن های جانبی ساخته می شود. CSF در اطراف مغز و نخاع بین لایه‌های عنکبوتیه و پیا گردش می‌کند.

بیشتر بخوانید: نشت مایع مغزی نخاعی (CSF) چیست؟

انواع تومور مغز

جراح تومور مغز برای تشخیص انواع تومور ها آن ها را به ۲ نوع اولیه و ثانویه دسته بندی می‌کند که در ادامه به معرفی هرکدام می‌پردازیم:

تومورهای اولیه

تومورهای اولیه مغز در خود مغز یا در بافت‌های نزدیک به آن منشا می‌گیرند، مانند غشای پوشاننده مغز (مننژ)، اعصاب جمجمه، غدۀ هیپوفیز یا غدۀ پینه آل(صنوبری).

تومورهای اولیه مغز هنگامی شروع می‌شوند که سلول‌های عادی خطاهای (جهش‌ها) در DNA خود را به‌دست آورند. این جهش‌ها باعث می‌شوند سلول‌ها با سرعت بالاتری رشد و تقسیم شوند و در صورت مرگ سلول‌های سالم زندگی خود را ادامه دهند. نتیجه توده‌ای از سلول‌های غیر طبیعی است که تومور را تشکیل می‌دهد.

در بزرگسالان، تومورهای اولیه مغز بسیار کمتر از تومورهای ثانویه مغز است که در آنها سرطان در جای دیگر شروع می‌شود و به مغز گسترش می‌یابد.

انواع مختلفی از تومورهای اولیه مغز وجود دارد که جراح تومور مغز با دانستن نوع هرکدام اقدامات لازم برای درمان را شروع می‌کند. هرکدام نام خود را از نوع سلول‌های درگیر گرفته می‌شود. مثال‌ها عبارتند از:

گلیوم

این تومورها در مغز یا نخاع شروع می‌شوند و شامل آستروسیتوم، اپندیموما، گلیوبلاستوما، الیگواستروسیتوم و الیگودندروگلیوما هستند.

مننژیوما

مننژیوم توموری است که از غشایی که مغز و نخاع شما را محاصره می‌کند (مننژس) ناشی می‌شود. بیشتر مننژیوم غیر سرطانی است.

نوروم آکوستیک و نحوه بررسی جراح تومور مغز

این تومورهای خوش خیم هستند که روی اعصاب تکامل می‌یابند که تعادل و شنوایی را که از گوش داخلی به مغز شما منتهی می‌شود کنترل می‌کنند.

جراح تومور مغز با بررسی میزان شنوایی و البته سرگیجه و حالت تهوع داشتن بیمار نوروم آکوستیک را تشخیص می‌دهد.

آدنوم های هیپوفیز

این‌ها اکثر تومورهای خوش خیم هستند که در غدۀ هیپوفیز در پایه مغز ایجاد می‌شوند. این تومورها می‌توانند بر روی هورمون‌های هیپوفیز با اثراتی در سطح بدن تأثیر بگذارند.

مدولوبلاستوما

این دسته از غده‌ها، شایع‌ترین تومورهای سرطانی مغز در کودکان است. مدولوبلاستوما در قسمت تحتانی مغز شروع می‌شود و تمایل دارد تا از طریق مایع نخاعی پخش شود. این تومورها در بزرگسالان کمتر دیده می‌شوند، اما به وجود می‌آیند.

تومورهای ژرم سل

ممکن است در دوران کودکی که بیضه‌ها یا تخمدان‌ها شکل می‌گیرند، گسترش یابد. اما بعضی اوقات تومورهای سلول‌های ژرم بر قسمت‌های دیگر بدن مانند مغز تأثیر می‌گذارد.

کرانیوفارنژیوما

این تومورهای نادر و غیر سرطانی در نزدیکی غدۀ هیپوفیز مغز شروع می‌شود که هورمون‌هایی را کنترل می‌کند که بسیاری از عملکردهای بدن را کنترل می‌کنند. همانطور که کرانیوفارنژیوما به آرامی رشد می‌کند، می‌تواند بر غدۀ هیپوفیز و سایر ساختارهای نزدیک مغز تأثیر بگذارد.

تومور های ثانویه و راهکار های جراح تومور مغز برای آنها

تومور های ثانویه (متاستاتیک) مغز، تومورهایی هستند که ناشی از سرطان است که در جای دیگری از بدن شما شروع می‌شود و سپس به مغز شما گسترش می‌یابد.
تومورهای ثانویه مغز بیشتر در افرادی که سابقه سرطان دارند، رخ می‌دهد. اما در موارد نادر، تومور متاستاتیک مغز ممکن است اولین علامت سرطان باشد که در جای دیگر بدن شما شروع شده است. و جراح تومور مغز برای تشخیص این نوع تومور ها در ابتدا آزمایش های مربوط به سرطان را می‌گیرد.
در بزرگسالان، تومورهای ثانویه مغز بسیار شایع‌تر از تومورهای اولیه مغز هستند. هر سرطان می‌تواند در مغز گسترش یابد، اما انواع متداول آن عبارتند از:

• سرطان پستان
• سرطان روده بزرگ
• سرطان کلیه
• سرطان ریه
• ملانوما

عوامل خطر سرطان مغز که جراح تومور مغزی باید آنها را بداند

در بیشتر مبتلایان به تومورهای اولیه مغز، علت تومور مشخص نیست. اما پزشکان برخی از عواملی را شناسایی کرده اند که ممکن است خطر تومور مغزی را افزایش دهد.

عوامل خطر شامل موارد زیر است:

قرار گرفتن در معرض تابش

افرادی که در معرض نوعی اشعه به‌نام اشعۀ یونیزان قرار دارند، خطر بیشتری برای تومور مغزی دارند.

نمونه‌هایی از پرتوهای یونیزان، شامل پرتودرمانی است که برای معالجه سرطان و قرار گرفتن در معرض اشعه ناشی از بمب‌های اتمی استفاده می‌شود.

جراح تومور مغز برای تشخیص و درمان سابقه بیمار را بررسی می‌کند که در مجاورت پرتو های خطرناک بوده است یا نه.

بررسی سابقه خانوادگی توسط جراح تومور مغز

بخش کمی از تومورهای مغزی در افراد با سابقه خانوادگی تومورهای مغزی یا سابقه خانوادگی سندرم‌های ژنتیکی رخ می‌دهد که خطر ابتلا به تومورهای مغزی را افزایش می‌دهد و جراح تومور مغز، ژنتیک و سابقه تومور را در بیمار بررسی می‌کند.

تشخیص توده‌های مغز توسط جراح تومور مغز

اگر مشکوک به تومور مغزی باشید، پزشک ممکن است تعدادی آزمایش و روش روی شما انجام دهد که برخی از آن‌ها عبارتند از:

آزمایش عصبی

یک آزمایش عصبی ممکن است از جمله موارد دیگر، بررسی بینایی، شنوایی، تعادل، هماهنگی، قدرت و رفلکس شما باشد. مشکل در یک یا چند منطقه ممکن است سرنخ‌هایی در مورد بخشی از مغز شما ایجاد کند که ممکن است تحت تأثیر تومور مغز قرار بگیرد.

تست‌های تصویر برداری

تصویر برداری با رزونانس مغناطیسی (MRI) معمولاً برای کمک به تشخیص تومورهای مغزی توسط جراح تومور مغز استفاده می‌شود. در بعضی موارد ممکن است در طول مطالعه MRI یک ماده رنگ از طریق ورید در بازوی شما تزریق شود.

 توموگرافی کامپیوتری

توموگرافی گسیل پوزیترون (PET) ممکن است برای تصویربرداری از مغز مورد استفاده قرار گیرد، اما به طور کلی برای ایجاد تصاویر از سرطان مغز به اندازه سایر انواع سرطان مفید نیست.

آزمایش برای یافتن سرطان در سایر قسمت‌های بدن

اگر جراح تومور مغز مشکوک به سرطان مغز شود و احتما دهد که از ناحیه دیگری از بدن شما پخش شده است، ممکن است آزمایشات و روش‌هایی را برای تعیین محل ابتلا به سرطان توصیه کند.

یک مثال ممکن است یک اسکن CT یا PET باشد که به دنبال علائم سرطان ریه باشد.

جمع‌آوری و آزمایش نمونه‌ای از بافت غیرطبیعی(بیوپسی)

بیوپسی را می‌توان به عنوان بخشی از عمل برای از بین بردن تومور مغز انجام داد، یا بیوپسی را می‌توان با استفاده از سوزن انجام داد.

بیوپسی استریوتاکتیک سوزن ممکن است برای تومورهای مغزی در مناطقی که به سختی یا نواحی بسیار حساس در مغز شما دسترسی دارند انجام شود که ممکن است با یک عمل گسترده‌تر آسیب ببیند.

جراح تومور مغز سوراخ کوچکی را در جمجمه ایجاد می‌کند. سپس یک سوزن نازک از طریق سوراخ وارد می‌شود. بافت با استفاده از سوزن برداشته می‌شود، که اغلب توسط اسکن CT یا MRI هدایت می‌شود.

سپس نمونه بیوپسی را زیر میکروسکوپ مشاهده می‌کند تا سرطان یا خوش خیم باشد. آزمایشات پیشرفته آزمایشگاهی می‌تواند در مورد پیش آگهی و گزینه‌های درمانی شما به پزشک جراح تومور مغز سرنخ دهد.

روش های درمانی تومور مغزی

اگر تومور مغز در مکانی واقع شده باشد که آن را برای یک عمل جراحی در دسترس کند، جراح تومور مغز برای حذف هرچه بیشتر تومور مغز تلاش خواهد کرد.
در برخی موارد، تومورها کوچک و آسان برای جداسازی از بافت اطراف مغز هستند، که باعث می‌شود برداشتن کامل جراحی ممکن باشد.

در موارد دیگر، تومورها را نمی‌توان از بافت اطراف جدا کرد یا آن‌ها در نزدیکی مناطق حساس در مغز شما قرار دارند، و این باعث می‌شود جراحی خطرناک باشد. در این شرایط جراح تومور مغز به اندازه بی‌خطر تومور را از بین می‌برد.
حتی از بین بردن بخشی از تومور مغز ممکن است به کاهش علائم و نشانه‌های شما کمک کند.
جراحی برای برداشتن تومور مغزی خطرات مانند عفونت و خونریزی را به همراه دارد. سایر خطرات ممکن است به بخشی از مغز شما که تومور شما در آن قرار دارد بستگی داشته باشد.

به عنوان مثال، جراحی بر روی تومور در نزدیکی اعصاب که به چشم شما متصل است ممکن است خطر از دست دادن بینایی را به همراه داشته باشد و جراح توموز مغز در این مورد خطرات احتمالی را به شما گوشزد می‌کند.

جراحی تومور مغزی با حداقل تهاجمی​

افرادی که تحت عمل جراحی تومور مغزی با این روش‌های پیشرفته قرار می‌گیرند، اغلب با کاهش مدت زمان بستری در بیمارستان، زمان بهبودی کوتاه‌تر دارند و در رده میزان انتظار کم مرگ و میر، قرار می‌گیرند.

بسیاری از افرادی که تحت عمل جراحی تومور مغز قرار می‌گیرند ، طی یک یا دو روز از بیمارستان خارج می‌شوند. جراحان تومور مغزی قادر به انجام این جراحی‌های دقیق و پیچیده هستند زیرا با متخصصان تصویربرداری از مغز(عصب رادیولوژی) همکاری می‌کنند و از تجهیزات پیشرفته و نقشه‌برداری جراحی استفاده می‌کنند. آن‌ها قادرند دقیقاً محل تومور را شناسایی و مسیر جراحی به آن را تجسم كنند.

انجام پرتو درمانی​ توسط جراح تومور مغز

پرتودرمانی از پرتوهای پرانرژی مانند اشعه X یا پروتون برای از بین بردن سلول‌های توموری استفاده می‌کند. پرتو درمانی می‌تواند از دستگاهی خارج از بدن شما (اشعه پرتوی خارجی) ناشی شود، یا در موارد بسیار نادر، پرتو درمانی را می‌توان در داخل بدن شما نزدیک به تومور مغز شما قرار داد(براکی تراپی).
پرتوهای خارجی می‌تواند دقیقاً روی ناحیه مغز شما که تومور در آن قرار دارد متمرکز شود، یا می‌تواند در کل مغز شما (پرتوهای کامل مغز) اعمال شود. تشعشعات كامل مغز اغلب در درمان سرطان استفاده مي‌شود كه از قسمتي ديگر از بدن به مغز گسترش مي‌يابد و تومورهاي متعددي را در مغز تشكيل مي‌دهد.
شکل جدیدتر از پرتودرمانی با استفاده از پرتوهای پروتون برای استفاده در مبتلایان به تومور مغزی توسط جراح تومور مغز تجویر می‌شود.

برای تومورهایی که به نواحی حساس مغز بسیار نزدیک هستند، پروتون درمانی ممکن است خطر عوارض جانبی مرتبط با تشعشع را کاهش دهد. اما ثابت نشده است که پروتون درمانی نسبت به پرتودرمانی استاندارد با اشعه X مؤثر است.
عوارض جانبی پرتو درمانی بستگی به نوع و دوز پرتوی دریافتی شما دارد. عوارض جانبی رایج در حین یا بلافاصله بعد از تابش شامل خستگی، سردرد، از دست دادن حافظه و تحریک پوست سر است.

لازم است بدانید که در صورت تداوم این علائم حتما باید جراح تومور مغز خود را مطلع سازید.

جراحی رادیولوژی​

• پرتوهای گاما تابش اشعه به سر
• گامانایف جراحی تشعشعی استریوتاکتیک
• جراحی پرتونگاری
• جراحی پرتونگاری Stereotactic

جراحی تومور مغز به روش جراحی رادیولوژی جراحی به معنای سنتی نوعی جراحی نیست. در عوض، جراحی رادیولوژی از پرتوهای پرتویی متعددی استفاده می‌کند تا به شکل بسیار متمرکز پرتودرمانی برای از بین بردن سلول‌های تومور در یک ناحیه بسیار کوچک استفاده شود.

هر پرتوی پرتویی به ویژه قدرتمند نیست، اما نقطه‌ای که همه پرتوهای در تومور مغز با یکدیگر روبرو شوند، دُز بسیار بالایی از تشعشع برای از بین بردن سلول‌های توموری دریافت می‌کند.
انواع مختلفی از فن‌آوری وجود دارد که در رادیو جراحی برای ارائه اشعه برای درمان تومورهای مغزی از جمله دستگاه چربی گاما یا شتاب دهنده خطی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
جراحی رادیولوژی به طور معمول در یک روش درمانی انجام می‌شود و در بیشتر موارد شما می‌توانید در همان روز به خانه بروید.

شیمی درمانی​

جراح تومور مغز گاهی برای از بین بردن سلولهای توموری از شیمی درمانی استفاده می‌کند. داروهای شیمی درمانی می‌تواند به صورت خوراکی به شکل قرص یا تزریق به داخل ورید (به صورت داخل وریدی) باشد. داروی شیمی درمانی که بیشتر برای درمان تومورهای مغزی مورد استفاده قرار می‌گیرد، تموزولومید (تمودار) است که به صورت قرص مصرف می‌شود. بسیاری از داروهای شیمی درمانی دیگر در دسترس هستند و بسته به نوع سرطان ممکن است مورد استفاده قرار گیرند.
عوارض جانبی شیمی درمانی به نوع و مقدار مصرف دارویی که دریافت می‌کنید، بستگی دارد. شیمی درمانی می‌تواند باعث حالت تهوع، استفراغ و ریزش مو شود.
توسط انجام تست‌های مربوط به سلول‌های تومور مغزی، خود بیمار می‌تواند تعیین کند که آیا شیمی درمانی برای او مفید خواهد بود یا خیر. نوع تومور مغزی بیمار نیز در تعیین اینکه آیا شیمی درمانی را توصیه می‌کند مفید است.

انجام دارو درمانی هدفمند

درمان‌های دارویی هدفمند، بر ناهنجاری‌های خاص موجود در سلول‌های سرطانی، تمرکز دارند. این درمان‌های دارویی، با مسدود کردن این ناهنجاری‌ها، آن‌ها را هدف قرار داده و می‌توانند باعث مرگ سلول‌های سرطانی شوند.
داروهای هدفمند درمانی برای انواع خاصی از تومورهای مغزی در دسترس هستند، و بسیاری دیگر در آزمایشات بالینی مورد مطالعه قرار می‌گیرند. بسیاری از اشکال مختلف درمان هدفمند در حال توسعه هستند.

توان بخشی بعد از درمان​

از آنجا که تومورهای مغزی می‌توانند در بخش‌هایی از مغز ایجاد شوند که مهارت‌های حرکتی، گفتار، بینایی و تفکر را کنترل کنند، توان بخشی، بخشی از بهبودی است. بسته به نیاز شما، جراح تومور مغز ممکن است شما را به این موارد ارجاع دهد:

• فیزیوتراپی

برای کمک به شما در بازیابی مهارت‌های حرکتی از دست رفته یا قدرت عضلات

• کار درمانی

برای کمک به شما در بازگشت به فعالیت‌های روزمره طبیعی خود، از جمله کار، بعد از تومور مغزی یا بیماری دیگر

• گفتار درمانی با متخصصان در مشکلات گفتاری

برای کمک به افرادی که در صحبت کردن مشکل دارد.
آموزش برای کودکان در سن مدرسه به کودکان کمک می‌کند تا پس از تومور مغزی با تغییرات در حافظه و تفکر خود کنار بیایند.

مقابله و مراقبت ها

تشخیص تومور مغزی می‌تواند بسیار زیاد ترسناک باشد. این حس، می‌تواند به شما در کنترلتان روی سلامتی اثر منفی ایجاد کند. اما می‌توانید برای مقابله با شوک و اندوهی که ممکن است بعد از تشخیص شما به وجود بیاید، قدم‌هایی بردارید. در نظر بگیرید سعی کنید:

درمورد تومورهای مغزی به اندازه کافی یاد بگیرید تا درمورد مراقبت از خود تصمیم بگیرید.
از پزشک جراح تومور مغز در مورد نوع خاص تومور مغزی، از جمله گزینه‌های درمانی خود و در صورت تمایل، پیش آگهی خود سوال کنید. با کسب اطلاعات بیشتر در مورد تومورهای مغزی، ممکن است در تصمیم گیری‌های درمانی، اعتماد به نفس بیشتری داشته باشید.

نتیجه

در این مقاله در مورد وظایف و دانسته های جراح تومور مغزی صحبت کردیم. همچنین دانستیم که روش های جراحی و درمان تومورهای مغزی به چه صورت است.

لازم است بدانید در صورت داشتن هرگونه علائم ذکر شده با متخصص تومور مغزی مشورت کنید و او را از علائم خود آگاه سازید.

منابع: cancerresearchuk , macmillan , mayoclinic

دکتر بختوری

سوالات متداول

• طول عمر بیماران تومور مغزی چقدر است؟

طول عمر بیماری که به تومور مغزی دچار است بستگی به نوع تومور و شدت بیماری دارد و برای همگان یکسان نیست.

• جراح مغز و اعصاب و ستون فقرات می‌تواند تومور مغزی را درمان کند؟

بله، دکتر بختوری نمونه ای از این جراحان است که علاوه بر جراحی مغز و اعصاب و ستون فقرات، جراحی تومور مغزی نیز انجام می‌دهد.