ام آر آی مغز و تفسیر جواب آن

در زمینه مغز و اعصاب، به ویژه برای جراحان این حوزه، ام آر آی مغز یکی از دقیق‌ترین و رایج‌ترین روش‌های تصویربرداری پزشکی محسوب می‌شود. این روش کاملاً غیرتهاجمی است؛ به این معنا که طی انجام آن هیچ گونه سوزن یا برشی به بدن بیمار وارد نمی‌شود و از ایمنی بالایی برخوردار است. در ام آر آی مغز، با استفاده از میدان‌های مغناطیسی قوی و پالس‌های رادیویی، امواج خاصی به سمت سر و گردن ارسال شده و به کمک نرم‌افزارهای پیشرفته، تصاویر دقیقی از ساختارهای پیچیده درون جمجمه تهیه می‌شود، بدون آنکه نیاز به جراحی وجود داشته باشد.

دکتر حسین زاده بختوری، جراح مغز و اعصاب و ستون فقرات در تهران، تأکید می‌کند که بهره‌گیری از تکنیک‌های پیشرفته MRI باعث افزایش چشمگیر دقت تشخیص بیماری‌ها و مشکلات مرتبط با جمجمه، سر، ستون فقرات و نخاع شده و همچنین نقش مهمی در کاهش هزینه‌های درمانی بیماران دارد.

مکانیسم عملکرد MRI به این صورت است که با قرار گرفتن بیمار داخل دستگاه، مولکول‌های آب موجود در بافت‌های بدن به طور موقت و موضعی تغییر آرایش می‌دهند. سپس نرم‌افزارهای قدرتمند این تغییرات را تحلیل کرده و تصاویر بسیار دقیق و با وضوح بالا از اندام‌های داخلی بدن ارائه می‌کنند.

مزیت ویژه تصویربرداری MRI در مقایسه با روش‌هایی مانند سی‌تی اسکن این است که هیچ گونه عوارضی ناشی از تابش پرتوهای یونیزان برای بیمار ایجاد نمی‌کند. با توجه به دقت بالای بیش از ۹۲ درصد تصاویر ام آر آی مغز، استفاده از این روش در تمامی جراحی‌های مغز و اعصاب، به ویژه جراحی‌هایی که به سیستم نویگیشن پیشرفته نیاز دارند، ضروری و اجتناب‌ناپذیر است.

 ام آر آی مغز؛ فناوری تصویربرداری پزشکی غیر تهاجمی

تصویربرداری تشدید مغناطیسی یا ام آر آی مغز (MRI)، یک روش پیشرفته و غیرتهاجمی برای تهیه تصاویر دقیق از اندام‌های داخلی بدن است. این فناوری با بهره‌گیری از میدان مغناطیسی قوی، امواج رادیویی و پردازش‌های کامپیوتری، تصاویر با کیفیت بالایی از ساختارهای درونی بدن تولید می‌کند. پزشکان و متخصصان مراقبت‌های بهداشتی از MRI برای تشخیص و پیگیری طیف گسترده‌ای از بیماری‌ها، از جمله آسیب‌های مغزی و نخاعی، سرطان‌ها و بیماری‌های قلبی عروقی استفاده می‌کنند. در ادامه این مطلب، به معرفی کامل MRI، کاربردهای آن و نکاتی که بیماران باید هنگام انجام این اسکن بدانند، خواهیم پرداخت.

تصویربرداری ام آر آی مغز چگونه کار می‌کند؟

ام آر آی مغز با استفاده از یک آهنربای بسیار قوی میدان مغناطیسی شدیدی در اطراف بدن ایجاد می‌کند. زمانی که بیمار درون دستگاه قرار می‌گیرد، پروتون‌های موجود در اتم‌های هیدروژن بدن در راستای این میدان تراز می‌شوند. سپس اسکنر امواج رادیویی ارسال می‌کند که موجب تغییر وضعیت این پروتون‌ها می‌شود. پس از قطع امواج رادیویی، پروتون‌ها به حالت اولیه خود بازمی‌گردند و انرژی آزاد می‌کنند. این انرژی توسط سیم‌پیچ‌های گیرنده دستگاه ثبت شده و به کمک آن، تصاویر دقیقی از درون بدن تهیه می‌شود.

یکی از مزایای مهم ام آر آی مغز این است که امکان تصویربرداری از بدن در چندین صفحه مختلف را فراهم می‌کند. این ویژگی به پزشکان این امکان را می‌دهد که بدن را از زوایای گوناگون مشاهده کنند. چنین قابلیتی به‌ویژه در تشخیص بیماری‌هایی که مغز یا نخاع را تحت تاثیر قرار می‌دهند اهمیت زیادی دارد، زیرا پزشکان می‌توانند ساختارهای این نواحی را از دیدگاه‌های متنوع بررسی کنند.

تصویربرداری MRI در چه مواردی استفاده می‌شود؟

تصویربرداری تشدید مغناطیسی یا ام آر آی مغز (MRI) یک روش تشخیصی پرکاربرد است که به پزشکان کمک می‌کند طیف گسترده‌ای از بیماری‌ها و مشکلات بدن را شناسایی و پیگیری کنند. از جمله مهم‌ترین کاربردهای رایج این تکنیک می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• آسیب‌های مغزی و نخاعی: MRI ابزاری مهم برای شناسایی آسیب‌های مغزی و نخاعی است، از جمله آسیب‌های تروماتیک مغز، فشردگی طناب نخاعی و بیماری‌هایی مانند مولتیپل اسکلروزیس (MS).

• تشخیص سرطان: از اسکن MRI برای شناسایی و پیگیری انواع مختلف سرطان‌ها مانند سرطان سینه، پروستات و کبد استفاده می‌شود.

• بیماری‌های قلبی و عروقی: MRI نقش مؤثری در تشخیص بیماری‌های قلبی عروقی مانند آنوریسم آئورت و آمبولی ریه ایفا می‌کند.

• مشکلات مفاصل و استخوان‌ها: این روش می‌تواند به تشخیص و پایش بیماری‌های مفصلی و استخوانی مانند آرتریت، پارگی رباط‌ها و شکستگی‌ها کمک کند.

• بیماری‌های شکم و لگن: MRI در بررسی و تشخیص اختلالاتی که اندام‌های شکمی و لگنی مانند کبد، کلیه و دستگاه تناسلی را درگیر می‌کنند، کاربرد گسترده‌ای دارد.

منظور از ام آر آی مغز چیست؟

امروزه بسیاری از فرآیندهای تشخیص پزشکی بر استفاده از فناوری‌های پیشرفته مهندسی پزشکی متمرکز است تا به پزشکان کمک کند و رفاه بیماران را افزایش دهد. یکی از این فناوری‌ها در تشخیص‌های مغز و اعصاب و ستون فقرات، ام آر آی مغز است. در مهندسی پزشکی، ام آر آی به معنای تصویربرداری با میدان‌های تلفیقی الکترومغناطیسی است که به اختصار MRI نامیده می‌شود. تصویربرداری MRI یکی از روش‌های پیشرفته تشخیصی است که در آن با ترکیب پالس‌های امواج رادیویی و میدان‌های الکترومغناطیسی ایمن و کوتاه‌مدت، اطلاعاتی از داخل بدن بیمار به دست می‌آید. سپس این اطلاعات توسط سیستم‌های کامپیوتری پیشرفته به تصاویری دقیق و پرجزئیات از ساختارهای داخلی بدن تبدیل می‌شوند.

از مزایای تصویربرداری ام آر آی مغز و ستون فقرات این است که برخلاف سیستم‌های تصویربرداری سنتی پزشکی که بر پایه اشعه X مانند رادیولوژی، تصویربرداری دندان و CT اسکن هستند و می‌توانند خطر ابتلا به سرطان را افزایش دهند، در تصویربرداری‌های ام آر آی از هیچ‌گونه اشعه یونیزه یا خطرناک استفاده نمی‌شود.

مزیت دیگر تصویربرداری MRI دقت بسیار بالای گرافی‌های تهیه‌شده است. با فناوری‌های پیشرفته، دقت و وضوح تصاویر ام آر آی مغزی و نخاعی بیش از 92 درصد است که در مقایسه با دقت 70 درصدی تصویربرداری CT اسکن، ارزش زیادی دارد. به گفته دکتر حسین زاده بختوری، جراح مغز و اعصاب و ستون فقرات در ساختمان پزشکان امید تهران، در جراحی‌های با نویگیشن (نورو نویگیشن)، تصویربرداری ام آر آی مغزی هم پیش از عمل و هم در حین جراحی به‌عنوان پروتکل استاندارد طلایی محسوب می‌شود.

ام آر آی مغز چگونه کار می کند؟

همان‌طور که ممکن است شما قبلاً تجربه تصویربرداری با ام آر آی مغزی و نخاعی را داشته باشید، دستگاه ام آر آی یک ماشین بزرگ و مدور با فضایی خالی در داخل خود است (شبیه به یک سیلندر بزرگ) که تعداد زیادی میدان‌های الکترومغناطیسی بی‌خطر و نیرومند را در کسری از ثانیه در اطراف بدن بیمار ایجاد می‌کند. در عین حال، پالس‌هایی از امواج رادیویی نیز به سمت این میدان‌های ریز ارسال می‌شود.

طبق قوانین فیزیک، میدان‌های الکترومغناطیسی کوچک در ترکیب با امواج رادیویی، اتم‌های هیدروژن موجود در مولکول‌های آب در سلول‌های بدن فردی که در داخل دستگاه دراز کشیده را تحت تاثیر قرار می‌دهند و باعث تغییر موقت در آرایش فضایی آن‌ها در جهت میدان الکترومغناطیسی می‌شوند.

همزمان، پالس‌هایی از امواج رادیویی که توسط اسکنرهای دستگاه MRI ارسال می‌شوند به هسته‌های اتم‌های هیدروژن برخورد کرده و وضعیت آرایشی آن‌ها را در این میدان‌ها برای مدت کوتاهی تغییر می‌دهند.

زمانی که هسته‌های اتم‌های هیدروژن به حالت عادی خود باز می‌گردند، امواج رادیویی تولید می‌شود (همان‌طور که وقتی به یک ظرف بلوری ضربه می‌زنیم، صدا تولید می‌شود). این امواج رادیویی بازگشتی توسط سیستم‌های حس‌گر فراصوت پیشرفته دستگاه MRI دریافت شده و با استفاده از نرم‌افزارهای پیشرفته کامپیوتری، به تصاویر دو بعدی و سه‌بعدی از ساختارهای بافت‌ها و اندام‌های درونی بدن تبدیل می‌شوند.

ام آر ای مغز در مقایسه با سایر روش ها چگونه عمل می کند؟

مهم‌ترین مزیت‌های ام آر آی مغزی، امنیت و دقت بالای این تکنیک تشخیصی است. همان‌طور که قبلاً ذکر شد، انواع مختلف ام آر آی مغزی و نخاعی هیچ‌گونه تشعشعی ندارند و به همین دلیل برای بیمارانی که سابقه ابتلا به سرطان یا پرتو درمانی دارند، بسیار ایمن هستند.

همچنین، تصویربرداری‌های ام آر آی (MRI) می‌توانند جایگزین تصویربرداری CT اسکن، به‌ویژه در مواردی که بافت‌های نرم هدف تصویر‌برداری هستند، استفاده شوند. دقت تصویربرداری‌های ام آر آی مغزی و نخاعی بیش از 92 درصد است، در حالی که دقت بهترین سیستم‌های تصویربرداری CT اسکن در بهترین حالت حدود 75 درصد می‌باشد.

نکته مهم در کاربرد تکنولوژی‌های تصویربرداری این است که تصویربرداری CT اسکن به سرعت انجام شده و نتایج آن معمولاً به طور سریع برای بیماران و پزشکان آماده می‌شود. اما در حال حاضر، تکنولوژی تصویربرداری ام آر آی مغزی زمان‌بر است و در شرایط اورژانسی نمی‌توان به سرعت از آن استفاده کرد.

آنچه در طول انجام اسکن MRI باید انتظار داشته باشید

اگر برای اولین بار است که باید اسکن ام آر آی انجام دهید، احتمالاً نمی‌دانید چه انتظاراتی باید داشته باشید و چه اقداماتی باید انجام دهید. ابتدا از شما خواسته می‌شود که هرگونه اجسام فلزی مانند جواهرات، ساعت و سنجاق سر را از بدن خود جدا کنید. سپس روی میزی دراز می‌کشید که به داخل اسکنر MRI وارد می‌شود. توجه داشته باشید که بسته به نوع اسکن، ممکن است از شما خواسته شود به پشت، شکم یا پهلو دراز بکشید.

احتمالاً به شما گوش‌گیر یا هدفون داده می‌شود تا از صدای بلند اسکنر جلوگیری کنید. تکنسین اتاق را ترک می‌کند و اسکن آغاز می‌شود. شما می‌توانید از طریق سیستم اینترکام با تکنسین در ارتباط باشید. در طول اسکن، باید بی‌حرکت بمانید. اسکنر هنگام ثبت تصاویر، صداهای کوبنده یا وزوز بلندی تولید می‌کند. کل فرآیند معمولاً بین ۱۵ تا ۶۰ دقیقه طول می‌کشد.

به طور کلی، MRI یک روش بی‌خطر محسوب می‌شود، اما برخی بیماران ممکن است به دلیل دراز کشیدن طولانی یا صدای بلند اسکنر احساس ناراحتی کنند. بیمارانی که دچار کلاستروفوبیا (تنگناهراسی) هستند، ممکن است تجربه سخت‌تری داشته باشند زیرا اسکنر MRI فضای کوچکی دارد. در این موارد، پزشک ممکن است گزینه‌هایی مانند MRI باز یا استفاده از آرام‌بخش را برای کمک به بیمار در طول اسکن پیشنهاد دهد.

انواع مختلف ام آر آی مغز برای بیماران چه مواردی هستند؟

با پیشرفت‌های علمی در فناوری تصویر برداری MRI عصبی، دقت و توانایی بررسی‌های بافتی و سلولی به طور چشمگیری افزایش یافته است. به عنوان مثال، تکنیک پیشرفته آنژیوگرافی تشدید مغناطیسی (که به آن آنژیوگرافی مغزی MRA نیز گفته می‌شود)، نوع خاصی از تصویربرداری MRI است که برای بررسی وضعیت گردش خون در شریان‌های بزرگ و کوچک درون جمجمه و مغز به صورت کاملاً غیرتهاجمی و ایمن استفاده می‌شود. این تکنیک پیشرفته تصویر برداری به راحتی و با اطمینان بالا برای بررسی بیماری‌های مختلف مغزی مانند آنوریسم‌های مغزی و ناهنجاری‌های عروقی در جمجمه، مغز، طناب نخاعی و ستون فقرات بدون نیاز به جراحی، شکاف، برش یا تزریق انجام می‌شود.

به گفته دکتر حسین زاده بختوری، متخصص جراحی مغز و اعصاب و ستون فقرات، یکی از پیشرفت‌های مهم در زمینه تصویربرداری MRI، روش طیف‌نگاری تشدید مغناطیسی است که با نام طیف‌نگاری مغزی یا MRS نیز شناخته می‌شود. این تکنیک پیشرفته برای بررسی انواع اختلالات و بی‌تعادلی‌های شیمیایی در بافت‌های مغزی و طناب نخاعی با موفقیت به کار می‌رود. با استفاده از تصویربرداری MRS، می‌توان به صورت کاملاً غیرتهاجمی موارد زیر را در مغز و نخاع ارزیابی کرد:

• عفونت‌های ناشی از ویروس HIV/AIDS در مغز،
• انواع سکته‌های مغزی ایسکمیک و هموراژیک،
• آسیب‌های ناشی از ضربه‌های مغزی و صدمات تروماتیک (TBI)،
• بیماری دمانس از نوع آلزایمر،
• انواع تومورهای مغزی،
• اختلالات هوشیاری و انواع کما،
• بیماری مالتیپل اسکلروزیس (MS).

علاوه بر این، نوع دیگری از تصویربرداری MRI با عنوان ام آر آی کارکردی (fMRI) وجود دارد که یک تکنیک پیشرفته و مدرن برای ارزیابی فعالیت و عملکرد نواحی خاصی از مغز به کار می‌رود. این روش به‌طور ویژه برای شناسایی دقیق ضایعات و آسیب‌های مغزی ناشی از سکته‌های هموراژیک و ایسکمیک، انواع تومورهای مغزی و ضربه‌های تروماتیک به مغز، ابزار بسیار مؤثری محسوب می‌شود.

نحوه عملکرد fMRI به این صورت است که در طول انجام آن، از شما خواسته می‌شود فعالیت خاصی مانند خواندن کتاب، تکرار جملات، مشاهده تصاویر یا گوش دادن به صدا یا موسیقی را انجام دهید. همزمان، اسکن‌های MRI از مغز شما در بازه‌های زمانی ۲ تا ۴ ثانیه‌ای به‌طور منظم و پیوسته ثبت می‌شوند. به این روش، جراحان مغز و اعصاب می‌توانند بررسی کنند که پس از بروز آسیب یا ضایعات مغزی، کدام نواحی مغز که در حالت طبیعی باید فعال باشند، دچار اختلال، کاهش فعالیت یا ناهنجاری عملکرد شده‌اند.

خطرات ام آر آی مغز چیست؟

تصویربرداری ام آر آی مغز (MRI) از هیچ‌گونه تشعشع یونیزه‌کننده استفاده نمی‌کند، بلکه بر پایه میدان‌های مغناطیسی قوی و امواج رادیویی عمل می‌کند. تاکنون هیچ عارضه جدی ناشی از این میدان‌ها گزارش نشده است و این روش از ایمن‌ترین شیوه‌های تصویربرداری پزشکی به شمار می‌رود.

رایج‌ترین ماده کنتراست مورد استفاده در ام آر آی مغزام آر آی مغز، گادولینیوم است که معمولاً بی‌خطر تلقی می‌شود. واکنش‌های آلرژیک به گادولینیوم بسیار نادر هستند؛ با این حال، در افرادی که دچار نارسایی شدید کلیوی بوده و تحت دیالیز قرار دارند، ممکن است خطراتی ایجاد کند. بنابراین، در صورت ابتلا به مشکلات کلیوی، حتماً پیش از انجام ام آر آی مغز، پزشک را مطلع سازید.

میدان مغناطیسی قوی دستگاه ام آر آی مغز می‌تواند عملکرد برخی از وسایل پزشکی کاشته‌شده در بدن مانند ضربان‌ساز قلب یا ایمپلنت‌های فلزی را مختل کند. همچنین، در صورت وجود قطعات فلزی در بدن، احتمال جابه‌جایی یا ایجاد مشکل وجود دارد. از این‌رو، اطلاع‌رسانی دقیق درباره وجود هرگونه وسیله فلزی در بدن پیش از انجام ام آر آی مغز ضروری است.

کلام پایانی

“با دکتر حسین زاده بختوری، اعتمادی به آینده سالمتان”

دکتر مهرداد حسین زاده بختوری، متخصص جراحی مغز و اعصاب، با سال‌ها تجربه و تخصص در زمینه درمان مشکلات مغزی، نخاعی و عصبی، به بیماران خدمات درمانی و جراحی ارائه می‌دهند. ایشان با بهره‌گیری از تکنیک‌های پیشرفته و نوین در جراحی‌های مغز و اعصاب، توانسته‌اند به بسیاری از بیماران در بهبود وضعیت سلامتی و کیفیت زندگی کمک کنند.

دکتر حسین زاده بختوری علاوه بر تخصص جراحی، به اهمیت مراقبت‌های پس از جراحی نیز توجه ویژه دارند و همواره در ارائه راهکارهای مؤثر برای تسریع روند بهبودی بیماران از روش‌های مدرن فیزیوتراپی و درمان‌های تکمیلی استفاده می‌کنند. ایشان در زمینه درمان مشکلاتی مانند دیسک کمر، آسیب‌های نخاعی، تومورهای مغزی، و مشکلات عصبی دیگر با دقت و دانش بالا عمل می‌کنند.

با توجه به تجربه و دستاوردهای موفق ایشان در درمان بیماری‌های مغز و اعصاب، بیماران می‌توانند با اطمینان کامل از درمان‌های مؤثر و به‌روز بهره‌مند شوند.