اضطراب بخشی طبیعی از زندگی انسان است و بیشتر افراد به‌ویژه در شرایط پراسترس آن را تجربه می‌کنند. با این حال، اضطراب مزمن با این حالت‌های گذرا تفاوت دارد. اضطراب مزمن می‌تواند بر رفتار و روابط اجتماعی شما تأثیر منفی بگذارد و در صورت عدم وجود دلیل مشخص، ممکن است به بروز اختلالاتی مانند اضطراب فراگیر یا حملات پانیک منجر شود. در این مقاله، اضطراب مزمن را بررسی می‌کنیم و به دلایل، علائم، عوارض، راهکارهای مدیریت و روش‌های درمان آن خواهیم پرداخت.
تا انتهای این مقاله از دکتر حسین زاده بختوری با ما همراه باشید.
اضطراب مزمن چیست
اضطراب مزمن حالتی مداوم است که می‌تواند تأثیرات قابل‌توجهی بر جنبه‌های مختلف زندگی، از جمله سلامت جسمی و روانی، روابط اجتماعی و عملکرد شغلی افراد داشته باشد. برخلاف اضطراب حاد که معمولاً در مواجهه با رویدادهای استرس‌زا بروز کرده و پس از مدتی فروکش می‌کند، اضطراب مزمن ممکن است بدون دلیل مشخصی ادامه یابد و به خودی خود برطرف نشود. این وضعیت می‌تواند زمینه‌ساز بروز اختلالاتی نظیر اضطراب فراگیر یا حملات پانیک باشد.
بیشتر بدانید: نمونه برداری از تومور مغزی
بیشتر بدانید: نمونه برداری از تومور مغزی
بیشتر بدانید: جراحی فیوژن ستون فقرات
علل اضطراب مزمن چیست
برخی از دلایل و عوامل خطر مرتبط با این نوع اضطراب عبارت‌اند از:
- ژنتیک
- محیط زندگی
- تجربیات و رویدادهای زندگی
- عوامل روان‌شناختی
- عوامل فیزیولوژیکی و بیولوژیکی
رویدادهای آسیب‌زا به‌تنهایی می‌توانند عامل بروز این نوع اضطراب باشند، اما در بسیاری از افراد، اضطراب نتیجه ترکیبی از عوامل مختلف ذکرشده است.
علائم اضطراب مزمن
علائم اضطراب مزمن را می‌توان در چهار دسته اصلی تقسیم‌بندی کرد:
1. علائم جسمانی:
این علائم می‌توانند موجب تشدید بیماری‌های جسمی مانند سندرم روده تحریک‌پذیر شوند. برخی از رایج‌ترین علائم جسمانی عبارت‌اند از:
- افزایش ضربان قلب
- تنش و درد عضلانی
- مشکلات تنفسی
- خستگی مزمن
- اختلالات خواب
- فشار خون بالا
- مشکلات گوارشی
- سردرد
- درد در ناحیه سینه و گلو
- لرزش، گیجی و تعریق بیش‌ازحد (مخصوصاً در دست‌ها)
2. علائم شناختی:
افراد مبتلا به اضطراب مزمن اغلب افکار نگران‌کننده و وسواسی دارند؛ برای مثال، دائماً خود را درگیر این سؤال می‌کنند: «اگر اتفاق بدی بیفتد چه کار کنم؟» علائم شناختی شامل موارد زیر می‌شود:
- نگرانی و استرس شدید
- بی‌قراری و بیش‌برانگیختگی
- مشکل در تمرکز
- وسواس همراه با علائم جسمانی
- ترس از تحقیر شدن یا دیوانه شدن
- اختلالات خلقی و مشکلات حافظه
3. علائم عاطفی:
این علائم شامل احساسات ناخوشایندی است که ممکن است فرد تجربه کند، مانند:
- نگرانی مداوم
- دلهره، پریشانی و ترس
- وحشت، ناامنی و آشفتگی
- بی‌تابی و اضطراب درونی
4. علائم رفتاری:
اضطراب مزمن می‌تواند تأثیرات عمیقی بر رفتار فرد داشته باشد. این تأثیرات شامل:
- اجتناب از موقعیت‌های محرک اضطراب
- تلاش برای فرار از موقعیت‌های استرس‌زا
- محدود شدن به مکان‌ها یا شرایطی که فرد آن‌ها را امن می‌داند، مانند نرفتن به مکان‌های عمومی یا حتی ترک نکردن خانه
این علائم می‌توانند در کنار هم زندگی روزمره فرد را به‌طور جدی تحت تأثیر قرار دهند.
تفاوت استرس حاد و مزمن چیست
برای پاسخ به این سؤال، ابتدا باید تفاوت بین استرس و اضطراب را درک کنیم. اگرچه این دو وضعیت علائمی مشابه مانند افزایش ضربان قلب دارند، اما تفاوت‌های مهمی میان آن‌ها وجود دارد. استرس معمولاً پاسخی کوتاه‌مدت بهیک رویداد خاص است که با رفع عامل استرس‌زا از بین می‌رود؛ در حالی که اضطراب طولانی‌مدت بوده و گاهی حتی بدون وجود دلیل مشخصی ادامه می‌یابد.
استرس حاد نوعی استرس کوتاه‌مدت است که در مواجهه با موقعیت‌هایی مانند ترافیک، مشاجره با همسر یا اختلاف با رئیس تجربه می‌شود. از طرف دیگر، استرس مزمن حالتی مداوم است که در اثر مواجهه مکرر با عوامل استرس‌زا ایجاد می‌شود. برای مثال، اگر راننده‌ای باشید که هر روز در ترافیک گیر می‌کنید یا مدام درگیر اختلافات مداوم با همسر یا رئیس خود هستید، استرس حاد شما می‌تواند به استرس مزمن تبدیل شود.
این تفاوت‌ها نشان می‌دهند که مدیریت صحیح عوامل استرس‌زا در زندگی تا چه اندازه اهمیت دارد.
روش تشخیص اضطراب مزمن
اگر فکر می‌کنید که ممکن است دچار اضطراب شده باشید، توصیه می‌شود هرچه زودتر برای تشخیص دقیق اقدام کنید. متخصصانی مانند روانپزشک، روان‌شناس یا مشاور در مراکز معتبری نظیر کلینیک پزشک اول می‌توانند به شما کمک کنند. آن‌ها با پرسیدن سؤالاتی درباره علائم، سابقه بیماری، وضعیت خانوادگی و زندگی اجتماعی‌تان اطلاعات لازم را جمع‌آوری کرده و از این داده‌ها برای شناسایی نوع اضطراب یا اختلالات مرتبط استفاده می‌کنند. شدت و مدت‌زمان علائم از مهم‌ترین عواملی است که در فرآیند تشخیص مورد توجه قرار می‌گیرد.
همچنین، برخی مشکلات جسمانی مانند اختلالات تیروئید ممکن است علائمی شبیه به اضطراب داشته باشند. به همین دلیل، روانپزشکان گاهی برای اطمینان از اینکه علائم ناشی از مشکلات جسمی نیست، از آزمایش خون استفاده می‌کنند.
عوارض اضطراب و استرس مزمن
اگر اضطراب و استرس مزمن درمان نشود، می‌تواند منجر به اختلالات اضطرابی و عوارض زیر شود و روی کیفیت زندگی شما تأثیر بگذارد:
اثرات و پیامدهای اضطراب مزمن
- افسردگی:
نگرانی و استرس مداوم می‌توانند به احساس ناامیدی و غم منجر شوند که از علائم اصلی افسردگی محسوب می‌شوند. - اختلالات خواب:
اضطراب مزمن با طیف وسیعی از مشکلات خواب مانند بی‌خوابی، کاهش کیفیت خواب، و خواب‌آلودگی بیش‌ازحد در طول روز مرتبط است. اضطراب می‌تواند الگوی خواب شما را مختل کند، و بی‌خوابی نیز می‌تواند علائم اضطراب را تشدید کند. تحقیقات نشان داده‌اند که حدود 60 تا 70 درصد از افراد مبتلا به اختلال اضطراب فراگیر، مشکلات خواب را تجربه می‌کنند. - مشکلات عملکردی در زندگی روزمره:
اضطراب مزمن می‌تواند تمرکز و انجام وظایف روزمره در خانه، مدرسه یا محل کار را دشوار کند. این موضوع ممکن است منجر به کاهش بهره‌وری و ناتوانی در انجام به‌موقع وظایف شود. - انزوای اجتماعی:
اختلالاتی مانند اضطراب اجتماعی و اضطراب فراگیر می‌توانند به اجتناب از موقعیت‌های اجتماعی و در نتیجه، انزوای اجتماعی منجر شوند. ترس از قضاوت یا خجالت باعث می‌شود که افراد از تعاملات اجتماعی فاصله بگیرند و احساس تنهایی کنند. - دردهای مزمن و مشکلات جسمی:
تحقیقات نشان داده‌اند که اضطراب مزمن با مشکلاتی نظیر فیبرومیالژیا، میگرن، کمردرد، آرتریت و اختلالات گوارشی مرتبط است. - سوءمصرف مواد مخدر:
افراد مبتلا به اضطراب، گاهی از الکل یا مواد مخدر به‌عنوان راهی برای مقابله با علائم اضطراب استفاده می‌کنند. این رفتار می‌تواند منجر به سوءمصرف و وابستگی به مواد شود که در افراد مبتلا به اختلال اضطراب فراگیر رایج است. - افزایش خطر خودکشی:
مطالعات نشان داده‌اند که اختلالات اضطرابی می‌توانند خطر افکار و رفتارهای مرتبط با خودکشی را افزایش دهند. توجه به این نشانه‌ها و دریافت کمک حرفه‌ای ضروری است.
ارتباط افسردگی با استرس مزمن
افسردگی و استرس مزمن ارتباط نزدیکی با یکدیگر دارند. تحقیقات نشان داده‌اند که حدود 45 درصد از افرادی که به اختلال افسردگی اساسی مبتلا هستند، یک یا چند اختلال اضطرابی را نیز تجربه می‌کنند. این ارتباط ممکن است به دلیل علل مشترک این دو اختلال، مانند عوامل ژنتیکی، آسیب‌های روانی یا بی‌توجهی در گذشته باشد.
عوارض ناشی از اضطراب می‌توانند زمینه‌ساز بروز افسردگی شوند، و به همین ترتیب، عوارض مرتبط با افسردگی نیز ممکن است اضطراب را تشدید کنند. برخی از علائم شایع افسردگی عبارت‌اند از:
- احساس غم و ناراحتی مداوم
- ناامیدی و احساس درماندگی
- نگرش بدبینانه به زندگی
- احساس گناه یا بی‌ارزشی
- ازدست‌دادن علاقه به فعالیت‌های لذت‌بخش
- کاهش سطح انرژی و احساس خستگی مداوم
- اختلالات خواب، شامل کم‌خوابی یا پرخوابی
- تغییرات اشتها، از جمله کم‌اشتهایی یا پرخوری
- کاهش یا افزایش وزن بدون دلیل مشخص
- بی‌قراری و ناتوانی در آرام‌شدن
- تحریک‌پذیری و زودرنجی
- سردردهای مداوم
- مشکلات گوارشی بدون علت مشخص
- دردهای جسمی بی‌دلیل
- افکار مرتبط با خودکشی یا برنامه‌ریزی برای آن
اضطراب مزمن در کودکان و نوجوانان
نگرانی و ترس جزو احساسات طبیعی در روند رشد کودکان و نوجوانان هستند. اما اگر این ترس‌ها و نگرانی‌ها به‌طور مفرط یا مزمن ادامه یابند و بر عملکرد یا سلامت کودک تأثیر بگذارند، ممکن است به اختلالات اضطرابی تبدیل شوند.
اختلالات اضطرابی از رایج‌ترین مشکلات روانی در کودکان هستند. تحقیقات نشان می‌دهند که حدود 8 تا 27 درصد از کودکان زیر 18 سال به این اختلالات مبتلا می‌شوند. این اختلالات می‌توانند خطر ابتلا به مشکلات روانی جدی‌تر در بزرگسالی را افزایش دهند. بنابراین، مراجعه به روانپزشک متخصص کودک و نوجوان برای تشخیص و درمان به موقع این اختلالات بسیار ضروری است.
راهکارهای مقابله با استرس مزمن
زمانی که احساس اضطراب می‌کنید، به‌ویژه زمانی که علائم شما شدت می‌گیرند، ممکن است ندانید چگونه با آن مقابله کنید. اما برخی از راهکارهای مقابله با استرس مزمن می‌توانند به کاهش شدت علائم و مدیریت تأثیرات منفی آن کمک کنند:
تکنیک‌های مدیریت استرس: بسیاری از تکنیک‌های موثر وجود دارند که می‌توانند به افراد مبتلا به اضطراب مزمن کمک کنند. اختصاص زمان برای استراحت، تفریح و دوری از تکالیف مدرسه یا پروژه‌های کاری از جمله مهم‌ترین این روش‌ها هستند.
ورزش: تحقیقات نشان می‌دهند که فعالیت بدنی می‌تواند به کاهش اضطراب و بهبود وضعیت روانی کمک کند. نیازی به انجام ورزش‌های سنگین نیست؛ حتی 10 دقیقه پیاده‌روی یا حرکات کششی ساده می‌تواند به کنترل اضطراب کمک کند.
استراحت کافی: چون خواب و سلامت روان ارتباط تنگاتنگی با هم دارند، مشکلات خواب مانند بی‌خوابی می‌توانند اضطراب را تشدید کنند. رعایت عادات خواب سالم می‌تواند در مدیریت علائم اضطراب موثر باشد.
مصرف داروها طبق تجویز پزشک: در صورتی که پزشک دارویی برای بهبود وضعیت روانی شما تجویز کرده باشد، مصرف به‌موقع و صحیح داروها می‌تواند به کاهش علائم اضطراب کمک کند.
تغذیه مناسب: نوع غذاهایی که مصرف می‌کنید، تاثیر زیادی بر سلامت روان شما دارند. نخوردن وعده‌های غذایی یا مصرف بیش از حد شکر و کافئین می‌تواند علائم اضطراب را تشدید کند.
نوشیدن آب کافی: تأمین آب بدن می‌تواند به پیشگیری از کم‌آبی و کمک به مدیریت علائم اضطراب شما کمک کند.
تکنیک تمرکز بر زمان حال: زمانی که اضطراب شما افزایش می‌یابد، از خود بپرسید: الان کجا هستم؟ در چه وضعیتی قرار دارم؟ با تمرکز بر لحظه حاضر، می‌توانید اضطراب را کاهش دهید و خود را از افکار مزاحم رها کنید.
صحبت کردن با نزدیکان: گفت‌وگو با دوستان یا اعضای خانواده می‌تواند احساس تنهایی را کاهش دهد و حمایت عاطفی لازم را برای مدیریت اضطراب فراهم کند.
خودمراقبتی: انجام تکنیک‌های خودمراقبتی به شما کمک می‌کند تا از شدت گرفتن علائم اضطراب جلوگیری کنید و به بهبود وضعیت روانی‌تان کمک کنید.
خودآگاهی: شناسایی موقعیت‌هایی که اضطراب شما را تشدید می‌کنند، می‌تواند به شما کمک کند از محیط‌های محرک اجتناب کنید و علائم خود را مدیریت کنید.
توجه به بدن: آیا اضطراب بر بدن شما تأثیر می‌گذارد؟ شناسایی بخش‌هایی از بدن که تحت تأثیر اضطراب قرار دارند، می‌تواند به افزایش خودآگاهی شما از علائم و کاهش شدت آن‌ها کمک کند.
درمان اضطراب مزمن چگونه است
استفاده از دستگاه آر تی ام اس
دستگاه آر تی ام اس یا تحریک مغناطیسی مکرر مغز، یک روش درمانی غیرتهاجمی است که می‌تواند در بهبود افسردگی، اختلال وسواس فکری و عملی و اضطراب مزمن مؤثر باشد. این دستگاه با ارسال پالس‌های مغناطیسی مکرر به نواحی خاصی از مغز که در تنظیم احساسات نقش دارند، به کاهش علائم اضطراب و بازگرداندن تعادل عاطفی کمک می‌کند. این روش می‌تواند برای افرادی که روان‌درمانی یا داروها نتوانسته‌اند مؤثر واقع شوند، یک گزینه مناسب باشد.
روان درمانی
رایج‌ترین انواع روان‌درمانی برای درمان استرس و اضطراب شامل موارد زیر هستند:
رفتاردرمانی شناختی (CBT): این روش به افراد کمک می‌کند تا ارتباط میان افکار و رفتارهای خود را شناسایی و درک کنند و نحوه تغییر آن‌ها برای کاهش علائم اضطراب و افسردگی را بیاموزند.
درمان مبتنی بر شفقت: این رویکرد افراد را آموزش می‌دهد تا با خود و دیگران با مهربانی و دلسوزی رفتار کنند، که می‌تواند به کاهش علائم اضطراب و بهبود رفاه عاطفی کمک کند.
رفتاردرمانی دیالکتیکی (DBT): این روش به افراد می‌آموزد چگونه احساسات مختلفی مانند اضطراب، خشم و ترس را بهتر مدیریت کرده و به شیوه‌ای سازگارانه با موقعیت‌های استرس‌زا مواجه شوند.
درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد (ACT): در این رویکرد، افراد یاد می‌گیرند که احساسات منفی یا استرس‌زا اجتناب‌ناپذیرند و به جای فرار از آن‌ها، تکنیک‌هایی برای مدیریت و پذیرش این احساسات پیدا می‌کنند.
موسیقی‌درمانی و هنردرمانی: این روش‌ها با تحریک بخش‌های خلاق مغز به کاهش استرس و اضطراب کمک کرده و به افراد در بیان احساسات و کاهش علائم اضطرابی یاری می‌رسانند.
درمان متمرکز بر احساسات: این رویکرد به افراد کمک می‌کند تا با شناسایی و مدیریت احساسات ناراحت‌کننده، خودآگاهی را افزایش داده و علائم منفی خود را کاهش دهند. این روش به ویژه برای کسانی که در بیان احساسات خود مشکل دارند، مؤثر است.
دارو درمانی
پزشکان ممکن است برای کاهش یا مدیریت علائم اضطراب و سایر نشانه‌ها، داروهایی مانند داروهای ضدافسردگی و ضداضطراب تجویز کنند تا کیفیت زندگی برخی از افراد بهبود یابد. از جمله داروهای رایج برای اضطراب، می‌توان به مهارکننده‌های بازجذب سروتونین (SSRIs) و مهارکننده‌های بازجذب سروتونین و نوراپی‌نفرین (SNRIs) اشاره کرد. برخی از داروهای متداول در این گروه شامل سلکسا، زولوفت، سیمبالتا و سایر داروها هستند.
اگر علائم افراد با داروهای ذکر شده و روان‌درمانی به‌طور مؤثر کنترل نشوند، پزشکان ممکن است داروهایی مانند بنزودیازپین‌ها را تجویز کنند. این داروها معمولاً برای درمان اضطراب مقطعی، مانند حملات پانیک، تجویز می‌شوند. به‌طور معمول، پزشکان به‌دلیل خطر سوءاستفاده و اعتیاد، استفاده از این داروها را تنها برای مدت کوتاهی توصیه می‌کنند.
سخن پایانی
اضطراب مزمن می‌تواند منجر به احساس درماندگی و خستگی شده و عوارض جدی به همراه داشته باشد؛ اما فراموش نکنید که با تشخیص و درمان به‌موقع و صحیح، می‌توانید علائم خود را کنترل کرده و به زندگی سالم‌تری بازگردید. روانپزشکان معمولاً ترکیبی از داروها و روش‌های روان‌درمانی را برای درمان اضطراب تجویز می‌کنند. اگر با نوع مزمن این اختلال مواجه هستید و به دنبال روانپزشک باتجربه در زمینه درمان اضطراب می‌گردید، کلینیک پزشک اول می‌تواند گزینه مناسبی برای شما باشد.
“با دکتر حسین زاده بختوری، اعتمادی به آینده سالمتان”
دکتر مهرداد حسین زاده بختوری، متخصص جراحی مغز و اعصاب، با سال‌ها تجربه و تخصص در زمینه درمان مشکلات مغزی، نخاعی و عصبی، به بیماران خدمات درمانی و جراحی ارائه می‌دهند. ایشان با بهره‌گیری از تکنیک‌های پیشرفته و نوین در جراحی‌های مغز و اعصاب، توانسته‌اند به بسیاری از بیماران در بهبود وضعیت سلامتی و کیفیت زندگی کمک کنند.
دکتر حسین زاده بختوری علاوه بر تخصص جراحی، به اهمیت مراقبت‌های پس از جراحی نیز توجه ویژه دارند و همواره در ارائه راهکارهای مؤثر برای تسریع روند بهبودی بیماران از روش‌های مدرن فیزیوتراپی و درمان‌های تکمیلی استفاده می‌کنند. ایشان در زمینه درمان مشکلاتی مانند دیسک کمر، آسیب‌های نخاعی، تومورهای مغزی، و مشکلات عصبی دیگر با دقت و دانش بالا عمل می‌کنند.
با توجه به تجربه و دستاوردهای موفق ایشان در درمان بیماری‌های مغز و اعصاب، بیماران می‌توانند با اطمینان کامل از درمان‌های مؤثر و به‌روز بهره‌مند شوند.