درباره گسترش و شیوع انواع تومورهای مغزی بیشتر بدانید
تکثیر غیر نرمال سلول در بخش های مختلف مغز مانند پایه جمجمه، ساقه مغز، سینوس ها، حفره بینی و غیره، تومور مغزی را ایجاد می کند. افزایش ابعاد تومور منجر به اعمال فشار بر اعصاب، عروق خونی و بافت اطراف مغز شده و در نتیجه عملکرد مغز را تحت تاثیر قرار می دهد. انواع تومورهای مغزی بسیار متعدد بوده و بیش از 130 نوع را شامل می شوند. نوع تومور بسته به بافت منشاء، سرعت رشد و بخشی که بر آن تاثیر می گذارد مشخص می گردد. درجه، نوع و محل قرارگیری تومور تعیین کننده میزان موفقیت در حذف آن و حفظ سلامت بیمار می باشد.
نام تومورهای مغزی بر مبنای نوع سلولی که در آن آغاز به رشد می کنند و محل قرارگیری آن تعیین می گردد. شایع ترین آنها شامل:
مننژیوم
مننژیوم عموما در بزرگسالان رخ می دهد و شیوع آن در کودکان بسیار نادر است. این تومور مغزی بسیار شایع بوده و یک چهارم تومورهای مغزی از این نوع هستند. محل قرارگیری این تومور در سه غشا داخل جمجمه می باشد. این غشاها مسئولیت حفاظت از مغز و نخاع و پوشاندن آن را بر عهده دارند. این نوع از انواع تومورهای مغزی از نظر وخامت و گسترش در سه درجه دسته بندی می شوند. درجه پایین، رشد کُند و احتمال کم گسترش از ویژگی های عمومی مننژیوم است.
1. مننژیوم درجه 1
متداول ترین شکل مننژیوم می باشد. این تومور احتیاجی به درمان فوری نداشته و معمولا علائمی ندارد. انواع مننژیوم درجه 1 شامل:
- مننژیوتلیال
- مننژیوم فیبری (فیبروبلاستیک)
- مننژیوم انتقالی (مخلوط)
- پساموماتوز
- آنژیوماتوز
- میکروکیستیک
- مننژیوم ترشحی
- مننژیوم غنی از لنفوسیت
- متاپلاستیک
2.مننژیوم درجه 2
این گزینه از انواع تومورهای مغزی اگرچه رشد کُندی دارند اما احتمال برگشت آنها بعد از مداوا زیاد است. انواع این نوع مننژیوم شامل:
- مننژیوم کوردوئید
- مننژیوم سلولی شفاف
- مننژیوم غیر معمول
3. مننژیوم درجه 3
این نوع مننژیوم جزء موارد نادر به شمار می آید. رشد مننژیوم درجه 3 سریع تر و احتمال بازگشت آن بیشتر است. انواع آن شامل:
- مننژیوم پاپیلیاری
- مننژیوم رابدوئید
- مننژیوم آناپلاستیک
نحوه درمان مننژیوم چگونه است؟
نوع درمان، به محل، اندازه و علائم انواع تومورهای مغزی وابسته است. مننژیوم درجه 1 عمدتا تحت درمان نظارتی قرار گرفته و پس از آن جراحی و رادیوتراپی در صورت نیاز توصیه می شود. در انواع درجه 2 و 3 عموما پس از تشخیص، جراحی و سپس رادیوتراپی به عنوان درمان مدنظر قرار می گیرند.
شوانوما
شوانوما در سلول های پشتیبان سیستم اعصاب به نام شوان رشد می یابد و به عنوان عارضه ای نادر و خوش خیم معرفی می شود اگرچه امکان سرطانی شدن آنها در شرایط نادر وجود دارد. بروز یا عدم بروز علائم در افراد متفاوت است. علائم این دسته از انواع تومورهای مغزی شامل:
- از دست رفتن شنوایی
- شنیدن صدای زنگ
- درد
- سرگیجه
- مشکل تعادل
- فلج صورت
- مشکل در بلع
- مشکل در حرکت چشم
- بی حسی
- گزگز
- ضعف عضلانی
تشخیص شوانوما چگونه انجام می شود؟
جهت اطمینان از شوانوما و تعیین محل آن دو گزینه برای تشخیص مطرح است:
- تصویربرداری: سی تی اسکن و MRI برای تعیین محل و میزان بزرگی انواع تومورهای مغزی تجویز می گردد. علائم گسترش تومور در دیگر اعضا بدن نیز بواسطه تصویربرداری بررسی می شود.
- بیوپسی: در این فرایند به واسطه سوزن، نمونه کوچکی از تومور جهت اطمینان از تشخیص درست، خارج می گردد. پاتولوژیست با مشاهده سلول های نمونه در زیر میکروسکوپ به بررسی تومور و تشخیص نوع آن می پردازد.
چگونگی درمان شوانوما
درمان انواع تومورهای مغزی از جمله شوانوما بر مبنای سرعت رشد و محل آن تعیین می گردد. در صورتیکه تومور رشد آهسته ای داشته باشد، پزشک بدون تجویز درمان، تنها به بررسی و مشاهده تومور می پردازد. چنانچه تومور با سرعت بیشتری رشد کند و یا باعث بروز علائم جانبی گردد، جراحی گزینه درمانی است که توسط پزشک جراح مغز و اعصاب مطرح می گردد. پس از جراحی عموما پرتودرمانی جهت ممانعت از رشد دوباره تومور، انجام می شود. در این درمان، بخشی که تومور از آن خارج شده، هدف تابش قرار می گیرد.
آدنوم هیپوفیز
این دسته از انواع تومورهای مغزی، غیرسرطانی بوده و در بخش جلویی غده Pituitary جای می گیرند. این غده در سمت پایه مغز قرار گرفته و کنترل عملکردهای بسیاری را بر عهده دارد. این تومور حتی در اندازه های کوچک نیز می تواند منجر به عدم تعادل هورمونی و تاثیر بر میزان تولید هورمون ها شود. عمده ویژگی های این تومور شامل رشد کُند، عدم انتشار و بی ضرر بودن آن است. علائم این دسته از انواع تومورهای مغزی به طور کلی شامل سردرد، مشکلات بینایی، عدم تحمل گرما و غیره است. بر هم خوردن تعادل هورمونی می تواند علائم زیر را منجر شود:
- تولید زیاد از حد هورمون عوارض زیر را به دنبال دارد:
- اختلال قاعدگی زنان
- کاهش تستوسترون در مردان و کاهش میل جنسی
- آکرومگالی در بزرگسالان
- ژیگانتیسم در کودکان
- افزایش ناگهانی وزن
- کبودی آسان پوست
- ضعف عضلانی
- این نوع از انواع تومورهای مغزی همچنین تولید کم هورمون ها و در نهایت بروز اختلالات زیر را منتج می گردد:
- کاهش میل جنسی
- ناباروری
- هیپوتیروئیدیسم که کم شدن اشتها، افزایش وزن، خستگی و کم شدن عملکرد ذهنی را در پی دارد.
- نارسایی آدرنال که مسبب بروز علائمی چون خستگی، فشار خون پایین و اختلالات الکترولیت می گردد.
- نارسایی هورمون رشد: سبب تاخیر در بلوغ و خستگی و تقلیل توده عضلانی در بزرگسالان می باشد.
- مختل شدن فرایندهای endocrine glands.
درمان آدنوم هیپوفیز چگونه انجام می گیرد؟
مانند دیگر انواع تومورهای مغزی سرعت رشد و اندازه این تومور، شیوه درمان را مشخص می سازد. چنانچه تنها علائم حاصل از این عارضه ناشی از اختلالات هورمونی باشد، کنترل آن به واسطه دارو میسر است. اندازه بزرگ تومور و یا رشد زیاد آن می تواند نگران کننده باشد بنابراین درمان به واسطه جراحی مانند دیگر انواع تومورهای مغزی مطرح می شود. امکان عملیات غیر تهاجمی به واسطه ورود ابزار از بینی وجود دارد. همچنین استفاده از شیوه رادیوسرجری استریوتاکتیک به جای رادیوتراپی معمولی گزینه دیگری است که برای درمان این عارضه مطرح است. در این روش از پرتو تابشی جهت هدف گیری دقیق تومور استفاده می شود که آسیب کمتر به سلول های سالم مغز را به دنبال دارد.
متاستاز مغزی
متاستاز جزء انواع تومورهای مغزی خارج از CNS می باشد. متاستاز مغزی در اثر سرایت سلول های سرطانی از سینه، روده بزرگ، کلیه، ملانوم و غیره به مغز رخ می دهد. تشکیل یک یا چند تومور در مغز در این اختلالات محتمل است. فشار وارد بر مغز و تغییر عملکرد بافت آن از اثرات این تومورها می باشد. علائمی که در اثر این تومور به وجود می آید شامل: سردرد، تغییرات شخصیتی، از دست دادن حافظه و تشنج است. روش های درمانی انواع تومورهای مغزی از جمله پرتودرمانی، شیمی درمانی، ایمونوتراپی و غیره برای درمان این نوع تومور نیز به کار می رود.
گلیوما
انواع مختلف گلیوم بر مبنای نوع سلول منشاء شامل:
1. گلیوسارکوم
این تومور نیز در بخش اعصاب مرکزی مشاهده می شود. درجه بندی تومورهای CNS بر مبنای فاکتورهایی چون نوع، میزان گسترش، امکان جراحی تومور، سن بیمار و غیره انجام می شود. بر این اساس گلیوسارکوم درجه بدخیم یا سرطانی را شامل می شود. محل تشکیل این تومورها در امتداد سطح مغز می باشد اگرچه امکان ایجاد آن در نخاع نیز وجود دارد. گسترش این دسته از انواع تومورهای مغزی تنها در نواحی CNS صورت گرفته و به دیگر اندام های بدن سرایت نمی کند.
2. آستروسیتوم
سلول های آستروسیت منشا رشد این نوع تومور می باشد. سلول های آستروسیت در سراسر مغز حضور دارند بنابراین تومور در بخش های متفاوت مغز قابلیت تشکیل دارد. 4 نوع اصلی آستروسیتوم شامل:
- آستروسیتوم پیلوسیتیک (درجه 1): رشد این گروه از انواع تومورهای مغزی گلیوما، خیلی کُند می باشد. شکل تومور دارای لبه های مشخص بوده و این امر حذف آن را تسهیل کرده است. احتمال سرایت آن به دیگر بخش های مغز کم بوده و همچنین احتمال بازگشت پس از جراحی نیز پایین است. این تومور در افراد زیر 20 سال شایع بوده و در افراد با سن بیش از 50 سال نادر است. در زنان و مردان به صورت مساوی دیده می شود.
- آستروسیتومای منتشر شونده (درجه 2): انواع تومورهای مغزی گلیوما با رشد کند، عدم شکل مشخص، حذف دشوار و احتمال بازگشت پس از جراحی می باشند. سنین 20 تا 45 خصوصا مردان مستعد این تومور هستند.
- آستروسیتوم آناپلاستیک (درجه 3): رشد سریع، بدخیم بودن، عود پس از درمان به شکل پیشرفته و بروز شایع در مردان بین 30 تا 70 سال ویژگی های اصلی آن است.
- گلیوبلاستوما (درجه 4): آستروسیتومای درجه 4 را گلیوبلاستوما می نامند.
3. گلیوبلاستوم مولتی فرم
متداول ترین تومورهای با درجه بالا در بزرگسالان گلیوبلاستوما می باشد. این عارضه تهاجمی ترین حالت آستروسیتوم محسوب می گردد. ویژگی های اصلی این تومورها:
- همانطور که از درجه بالای اختصاص داده به این عارضه مشخص است، رشد سریعی دارد.
- این تومور به عنوان انواع تومورهای مغزی دارای قدرت پراکندگی زیاد به حساب می آمده و احتمال انتشار آن در مغز زیاد می باشد.
- حتی پس از درمان شدید نیز احتمال بازگشت این بیماری مطرح است.
- معمولا آنها را بدخیم یا سرطانی به حساب می آورند.
شیوه های درمانی و مداوای تومور مذکور نیز همچون دیگر انواع تومورهای مغزی، جراحی، شیمی درمانی و رادیوتراپی می باشد.
4. الیگودندروگلیوم
لوب فرونتال و لوب تمپورال به ترتیب اولین و دومین بخش شایع در بروز این عارضه هستند. شیوع این تومور در مردان بیش از زنان مورد انتظار است. محدوده سنی 40 تا 60 در ابتلا به این تومور مستعدتر می باشند. این تومور که یکی دیگر از انواع تومورهای مغزی گلیوما به حساب می آید دارای دو نوع است:
- درجه 2: رشد بسیار کُندی دارد.
- درجه 3 (الیگودندروگلیوم آناپلاستیک): رشد سریع تر و انتشار بیشتر از شاخصه های آن است. شیوع آن در افراد مسن بین 60 تا 80 سال بیشتر رخ می دهد.
5. اپاندیموم
اپاندیموم ها نیز سه درجه دارند.
- درجه 1: رشد کُند سلول ها در این دسته از انواع تومورهای مغزی رخ می دهد. زیرگروه های اپاندیموم درجه 1 شامل ساب اپاندیموم و میکسوپاپیلاری اپاندیموم می باشد. گروه دوم عمدتا در ستون فقرات تشکیل می شوند.
- درجه 2: درجه این تومورها نیز پایین بوده و در مغز و ستون فقرات جای می گیرند.
- درجه 3: نوع بدخیم هستند و رشد بالایی دارند. اپاندیموم آناپلاستیک در این گروه جای دارد.
کرانیوفارنژیوم
این دسته از انواع تومورهای مغزی کم خطر محسوب می شوند. این تومورها به صورت جامد و یا کیست تشکیل می شوند. شیوع این تومورها در کودکان بین 5 تا 14 سال بیشتر مشاهده می شود. اگرچه در بزرگسالان نیز می تواند رخ دهد. این تومور با اعمال فشار بر اعصاب، رگ های خونی و بافت مغز، علائم زیر را ایجاد می کند:
- مشکلات تعادل
- سردرگمی
- نوسانات خلقی
- سردرد
- افزایش ادراد
- افزایش تشنگی
- رشد آهسته کودکان
- تهوع و استفراغ
- مشکلات بینایی
کوردوم
این گروه از انواع تومورهای مغزی در ستون فقرات به وجود می آیند. نزدیک استخوان دنبالچه و یا محل اتصال ستون فقرات به جمجمه از متدوال ترین قسمت های ایجاد این تومور است که در اولی علائمی چون درد پا و مشکل ادرار و در دومی علائمی مانند سردرد یا دوبینی مشاهده می شود. رشد آن بسیار آهسته بوده در نتیجه تا سال ها ممکن است علائمی بروز نکند. ابتلا به آن در دهه 50 و 60 متداول تر است.
مدولوبلاستوم
تومور مدولوبلاستوم در گروه تومورهای بدخیم جای دارد. رشد تومور در این دسته از انواع تومورهای مغزی بسیار زیاد است. در کودکان مبتلا به این تومور چهار زیرگروه تشخیص داده شده است شامل:
- WNT فعال شده
- SHH فعال شده
- گروه 3 (non-WNT/ non-SHH)
- گروه 4 (non-WNT/ non-SHH)
اگرچه این زیرگروه ها در بزرگسالان به آسانی قابل تشخیص نیست. این تومور به واسطه مایع مغزی نخاعی در تمام CNS پراکنده می شود اما به ندرت در استخوان ها یا لنف گسترش می یابد.
