یکی از آزمایش‌های مرتبط با تشخیص صرع، بزل نخاعی یا پانکچر کمری است. در این روش، پزشک متخصص با استفاده از یک سوزن مخصوص، نمونه‌ای از مایع مغزی نخاعی (CSF) را از اطراف نخاع استخراج کرده و برای بررسی‌های آزمایشگاهی ارسال می‌کند. این آزمایش معمولاً توسط جراح مغز و اعصاب انجام می‌شود و به تشخیص دقیق‌تر بیماری‌های عصبی از جمله صرع کمک می‌کند.
بزل نخاعی به چه منظور انجام می شود؟
برای بررسی احتمال عفونت‌هایی مانند مننژیت یا آنسفالیت به‌عنوان عامل حملات صرعی، ممکن است بزل نخاعی انجام شود.
آزمایش مایع مغزی نخاعی (CSF) علاوه بر کاربرد در تشخیص صرع، در شناسایی برخی اختلالات عصبی از جمله پلی نوروپاتی التهابی مزمن از بین برنده غلاف میلین و بیماری‌های سیستم عصبی مرکزی مؤثر است. این بیماری‌ها ممکن است مغز، نخاع یا پرده‌های محافظ آن‌ها (مننژ) را تحت تأثیر قرار دهند. از جمله این اختلالات می‌توان به مننژیت، مولتیپل اسکلروزیس، سندرم گیلن باره و سردردهای با منشأ ناشناخته اشاره کرد.
مایع مغزی نخاعی (CSF) حاوی گلوکز، پروتئین‌ها و سایر ترکیبات موجود در خون است. بررسی این مایع می‌تواند اطلاعاتی درباره تعداد و نوع گلبول‌های سفید، میزان گلوکز، انواع و مقدار پروتئین‌ها و همچنین وجود باکتری‌ها، قارچ‌ها یا سلول‌های غیرطبیعی ارائه دهد.
بزل نخاعی ممکن است در موارد زیر نیز انجام شود:
- اندازه‌گیری فشار اطراف مغز و نخاع
- کاهش فشار داخل جمجمه
- انجام بی‌حسی نخاعی
- تزریق ماده حاجب برای تصویربرداری با اشعه ایکس
- تزریق داروهایی مانند باکلوفن
توجه: در صورتی که بزل نخاعی صرفاً برای تزریق دارو انجام شود، ممکن است نیاز به آزمایش CSF نباشد.
چه اتفاقی در طول بزل نخاعی روی خواهد داد
آماده‌سازی برای بزل نخاعی
- برنامه غذایی خود را بدون تغییر ادامه دهید؛ محدودیتی در مصرف غذا و نوشیدنی قبل از آزمایش وجود ندارد.
- پیش از انجام عمل، درباره قطع مصرف الکل، داروهای حاوی آسپرین و رقیق‌کننده‌های خون با پزشک متخصص مغز و اعصاب مشورت کنید.
- در صورت داشتن حساسیت به لاتکس یا هر داروی دیگر، حتماً پزشک خود را مطلع سازید.
- به دلیل ممنوعیت رانندگی پس از آزمایش، برای جابه‌جایی خود برنامه‌ریزی کنید.
شرح روش انجام کار
فرد می‌تواند به یکی از دو وضعیت زیر قرار گیرد:
- حالت خوابیده: به پهلو دراز کشیده، زانوهای خود را تا حد امکان به قفسه سینه نزدیک کرده و چانه را به سینه می‌چسباند.
- حالت نشسته: با تکیه بر بازوها، سر خود را روی میز قرار می‌دهد.
پس از ضدعفونی کردن ناحیه کمر، پارچه‌های استریل (شان) اطراف محل قرار داده می‌شوند. سپس، بی‌حسی موضعی برای کاهش درد تزریق می‌شود که ممکن است موجب سوزش خفیفی شود.
بعد از بی‌حس شدن، یک سوزن توخالی بین دو مهره کمری وارد شده و گاهی احساس فشار ایجاد می‌کند. این سوزن برای نمونه‌گیری از مایع نخاعی یا تزریق دارو استفاده می‌شود، اما هرگز با طناب نخاعی تماس نخواهد داشت.
بیشتر بدانید: نمونه برداری از تومور مغزی
بیشتر بدانید: نمونه برداری از تومور مغزی
بیشتر بدانید: جراحی فیوژن ستون فقرات
ممکن است فرد احساس ناراحتی جزئی یا سردرد خفیف داشته باشد. پس از تکمیل فرآیند، سوزن خارج شده و محل ورود آن با یک بانداژ کوچک پوشانده می‌شود. همچنین، در صورت نیاز، نمونه خون از بازوی فرد گرفته شده و همراه با مایع نخاعی در آزمایشگاه بررسی می‌شود. در صورتی که این روش صرفاً برای تزریق دارو انجام شود، ممکن است نمونه خون گرفته نشود.
عوارض جانبی و خطرات ناشی از بزل نخاعی
- حدود ۱۰٪ تا ۲۰٪ افراد ممکن است پس از بزل نخاعی دچار سردرد نخاعی شوند که در حالت نشسته یا ایستاده تشدید می‌شود.
- احتمال عفونت بسیار پایین است.
- در برخی موارد، پارگی رگ‌های خونی کوچک باعث ترشحات خونی می‌شود که معمولاً نیازی به درمان ندارد.
- این روش معمولاً بدون درد است، اما اگر سوزن به بافت عصبی برخورد کند، ممکن است فرد درد ناگهانی و شدیدی را تجربه کند.
مراقبت بعد از بزل نخاعی
پس از پایان بزل نخاعی، به فرد توصیه می‌شود که صاف بخوابد. مدت زمان لازم برای استراحت در این وضعیت بستگی به علت انجام این روش دارد. پرستار دستورالعمل‌های پس از عمل را توضیح داده و به‌صورت کتبی در اختیار فرد قرار می‌دهد.
- تا ۲۴ ساعت پس از بزل نخاعی، از انجام فعالیت‌های شدید و ورزش‌های سنگین خودداری کنید.
- در صورت بروز سردرد، استراحت کنید و تا حد امکان دراز بکشید. مصرف مایعات فراوان توصیه می‌شود.
- اگر سردرد ادامه پیدا کرد، با مرکز درمانی خود تماس بگیرید.
پس از بزل نخاعی و در روز بعد از آن، صرف‌نظر از وجود سردرد، روزانه حداقل ۲.۵ لیوان مایعات بنوشید تا به حفظ تعادل مایعات بدن کمک شود.
در چه مواقعی پس از بزل نخاعی باید با پزشک تماس گرفت
در صورت مشاهده هر یک از موارد زیر پس از بزل نخاعی، فوراً با پزشک خود تماس بگیرید:
- ترشح غیرمعمول از محل ورود سوزن، به‌ویژه ترشحات خون‌آلود.
- تب یا علائم عفونت.
- ادامه‌دار بودن سردرد بدون بهبود.
- تشدید درد یا بروز علائم جدید.
سخن پایانی
“با دکتر حسین زاده بختوری، اعتمادی به آینده سالمتان”
دکتر مهرداد حسین زاده بختوری، متخصص جراحی مغز و اعصاب، با سال‌ها تجربه و تخصص در زمینه درمان مشکلات مغزی، نخاعی و عصبی، به بیماران خدمات درمانی و جراحی ارائه می‌دهند. ایشان با بهره‌گیری از تکنیک‌های پیشرفته و نوین در جراحی‌های مغز و اعصاب، توانسته‌اند به بسیاری از بیماران در بهبود وضعیت سلامتی و کیفیت زندگی کمک کنند.
دکتر حسین زاده بختوری علاوه بر تخصص جراحی، به اهمیت مراقبت‌های پس از جراحی نیز توجه ویژه دارند و همواره در ارائه راهکارهای مؤثر برای تسریع روند بهبودی بیماران از روش‌های مدرن فیزیوتراپی و درمان‌های تکمیلی استفاده می‌کنند. ایشان در زمینه درمان مشکلاتی مانند دیسک کمر، آسیب‌های نخاعی، تومورهای مغزی، و مشکلات عصبی دیگر با دقت و دانش بالا عمل می‌کنند.
با توجه به تجربه و دستاوردهای موفق ایشان در درمان بیماری‌های مغز و اعصاب، بیماران می‌توانند با اطمینان کامل از درمان‌های مؤثر و به‌روز بهره‌مند شوند.