یکی از موقعیت‌های خطرناک در جراحی‌های مغز و اعصاب، وجود لخته خون در بافت‌های دستگاه عصبی مرکزی، به‌ویژه در مغز، است. وجود هر نوع لخته خونی در مغز و ساختارهای اطراف آن می‌تواند به سرعت منجر به انسداد عروق مغزی شود. این انسداد جریان خون مغزی می‌تواند پیامدهای جدی برای سلول‌ها و بافت‌های مغزی به دنبال داشته باشد. به گفته دکتر حسین زاده بختوری، جراح مغز و اعصاب و ستون فقرات، لخته خون در مغز می‌تواند طیف وسیعی از آسیب‌ها را ایجاد کند، از مشکلات خفیف و موقت تا سکته‌های مغزی گسترده و شدید که می‌تواند منجر به فلج یا حتی مرگ بیمار شود.
لخته‌های خونی در دستگاه عصبی مرکزی می‌توانند به دلایل مختلفی ایجاد شوند و این فرآیند ممکن است در هر سنی، حتی در مغز جنین در رحم مادر، رخ دهد. مهم‌ترین پیامد لخته‌های خونی مغزی، سکته مغزی ناشی از انسداد عروق مغزی است که به آن سکته مغزی ایسکمیک (انسدادی) گفته می‌شود و اغلب سکته‌های مغزی از این نوع هستند. در صورت عدم اقدام فوری، سکته‌های مغزی ایسکمیک می‌توانند به مرگ بیمار منتهی شوند. اگر علائم یا عوارض لخته خون در دستگاه عصبی مرکزی را در خود یا اطرافیانتان مشاهده کردید، سریعاً به نزدیک‌ترین مرکز درمانی اورژانس مراجعه کنید تا از بروز عواقب جدی جلوگیری شود.
لخته خون در سر
در علوم پزشکی، لخته‌های خونی به مجموعه‌ای از انواع مختلف سلول‌های خونی اطلاق می‌شود که از حالت مایع و سیال خود به شکل ژله‌ای یا نیمه‌جامد و غیرسیال تبدیل شده‌اند. از دیدگاه تکامل زیستی، فرآیند لخته شدن خون در بدن یک ضرورت برای بقای حیات است. تشکیل لخته خونی نقش مهمی در جلوگیری از از دست دادن خون زیاد از رگ‌ها و مویرگ‌های بدن به‌واسطه بریدگی‌ها یا پارگی‌های عروقی ایفا می‌کند.
از دیدگاه آسیب‌شناسی پزشکی، محل تشکیل لخته خونی تعیین‌کننده اهمیت و خطرات آن است. زمانی که لخته خون در درون مویرگ‌ها، سیاهرگ‌ها یا سرخرگ‌های بدن شکل می‌گیرد، دیگر نقش نجات‌بخش ندارد و به مانعی در مسیر جریان طبیعی خون تبدیل می‌شود. چون لخته‌های خونی به‌طور طبیعی حل نمی‌شوند، وضعیت خطرناکی ایجاد می‌شود که در اغلب موارد، بسته به محل شکل‌گیری لخته، ممکن است به قیمت جان بیمار تمام شود.
ایا وجود لخته خون در سر خطرناک است؟
از دیدگاه پاتولوژی پزشکی، در شرایط عادی، یک لخته خونی که ثابت و غیرمتحرک بوده و در اندام‌های انتهایی بدن مانند دست‌ها و پاها قرار دارد، معمولاً تهدیدی برای سلامت فرد محسوب نمی‌شود و آسیبی به او وارد نمی‌کند. با این حال، اگر این لخته خرد شود یا به هر دلیلی از محل خود جابه‌جا شود و به اندام‌های حیاتی مانند ریه‌ها، مغز یا قلب برسد، می‌تواند به سرعت منجر به بروز عوارض جبران‌ناپذیری شود.
به گفته دکتر حسین زاده بختوری، جراح مغز و اعصاب و ستون فقرات در ساختمان پزشکان امید تهران، به دلیل ساختار فشرده و پیچیده سلولی و بافتی مغز و همچنین شبکه مویرگی ظریف آن، ایجاد یا جابجایی لخته خون در مغز می‌تواند جریان طبیعی خون مغزی را مسدود کند. این انسداد مانع از رسیدن اکسیژن و مواد غذایی به سلول‌ها و بافت‌های مغزی می‌شود و در نتیجه باعث تخریب و از بین رفتن سلول‌ها و بافت‌هایی می‌گردد که به آن مسیر خونی وابسته هستند.
عامل خطرناک دیگر در مورد لخته خون در مغز این است که هر لخته خونی که در مسیر جریان خون مغزی ایجاد شود، باعث انسداد آن مسیر می‌گردد. این انسداد منجر به تورم در ناحیه‌ای از مسیر خون مغزی می‌شود که قبل از لخته قرار دارد. در نتیجه، این وضعیت که در جراحی‌های مغز و اعصاب به آن ایسکمی یا سکته مغزی ایسکمیک گفته می‌شود، می‌تواند در نهایت به پارگی رگ‌های مغزی و خونریزی مغزی (سکته مغزی هموراژیک) منجر شود.
انواع مختلف لخته خون در مغز کدامند؟
در جراحی مغز و اعصاب، انواع مختلف لخته‌های خونی بر اساس معیارهای مختلفی تقسیم‌بندی می‌شوند. به گفته دکتر دکتر حسین زاده بختوری، دو روش اصلی برای تقسیم‌بندی این لخته‌ها در مغز وجود دارد. در تمام این روش‌ها، ابتدا لخته‌ها بر اساس محل ایجاد آنها به دو دسته اصلی «با منشاء داخل مغز» و «با منشاء خارج از مغز» تقسیم می‌شوند.
در گام دوم دسته‌بندی لخته‌های خونی در دستگاه اعصاب مرکزی، بر اساس اندازه و تحرک، این لخته‌ها به دو گروه اصلی تقسیم می‌شوند که شامل:
لخته خونی ترومبوزی:
لخته‌های خونی که ثابت بوده و از محل تشکیل خود حرکت نمی‌کنند، به نام ترومبوز شناخته می‌شوند. این لخته‌ها در همان ناحیه‌ای که شکل گرفته‌اند، باقی می‌مانند و معمولاً باعث انسداد (ایسکمی) جریان طبیعی خون در آن ناحیه می‌شوند.
لخته خونی آمبولیک:
اگر لخته‌های خونی ترومبوزی به هر دلیلی شکسته یا خرد شوند و پس از آن همراه با جریان خون در سراسر بدن حرکت کنند، به این لخته‌ها لخته‌های خونی آمبولیک یا آمبولی گفته می‌شود.
علاوه بر این، نوع دوم دسته‌بندی لخته‌های خونی در مغز بر اساس محل تشکیل کلی آنها صورت می‌گیرد که شامل موارد زیر است:
لخته های خونی سرخرگی:
منظور از لخته‌های خونی سرخرگی، آن دسته از لخته‌ها هستند که در سرخرگ‌های مغزی تشکیل می‌شوند و معمولاً به سرعت منجر به بروز انواع سکته‌های مغزی می‌گردند.
لخته های خونی سیاهرگی:
لخته‌های خونی سیاهرگی در سیاهرگ‌های مغزی شکل می‌گیرند و بر اساس بررسی‌های جراحی مغز و اعصاب، روند تشکیل آنها کندتر از لخته‌های سرخرگی است. به دلیل سرعت کم تشکیل این لخته‌ها، تا زمانی که آسیب مغزی به اندازه قابل توجهی ایجاد نشود، بیمار ممکن است از وجود آنها بی‌اطلاع باشد. لخته‌های خونی سیاهرگی شامل انواع و دسته‌های مختلفی هستند که عبارتند از:
لخته ترومبوزی سیاهرگی سطحی:
این لخته‌های ترومبوزی در سیاهرگ‌های سطحی مغز تشکیل می‌شوند. لخته‌های ترومبوزی سیاهرگی سطحی معمولاً خرد نشده و به صورت آمبولیک جابجا نمی‌شوند. این لخته‌ها به دلیل فشار جریان خون حرکت نمی‌کنند و معمولاً در محل تشکیل خود باقی می‌مانند.
لخته ترومبوزی سیاهرگی عمیق:
لخته‌های ترومبوزی عمیق در یکی از سیاهرگ‌های اصلی مغز و در عمق بافت‌های مغزی، نزدیک به قاعده جمجمه، شکل می‌گیرند. این لخته‌ها به دلیل موقعیت عمیق خود، می‌توانند موجب انسداد جریان خون در مناطق حیاتی مغز شوند و اغلب با علائم و عوارض جدی‌تری همراه هستند.
لخته آمبولیک ریوی:
این نوع از لخته‌های آمبولیک (متحرک) ابتدا در سیاهرگ‌های پای بیماران تشکیل می‌شوند و به دلیل حرکت در جریان خون، ممکن است به رگ‌های ریه‌ها منتقل شوند. در ریه‌ها، به دلیل باریک بودن و گسترش وسیع شبکه عروقی، لخته‌ها اغلب مسدود می‌شوند و می‌توانند منجر به مرگ بیمار گردند. در برخی موارد، بخش‌هایی از این لخته‌ها به مغز منتقل شده و باعث بروز انواع سکته‌های مغزی می‌شوند.
دلایل لخته شدن خون در سر
طبق بررسی‌های اپیدمیولوژی سازمان جهانی بهداشت، علل مختلف و گاهی متناقضی در ایجاد لخته خونی در مغز مؤثر هستند. به گفته دکتر حسین زاده بختوری، جراح مغز و اعصاب و ستون فقرات در تهران، بدون در نظر گرفتن محل و منشاء تشکیل لخته‌های خونی مغزی، مهم‌ترین عوامل ایجاد انواع لخته‌های خونی درون رگ به شرح زیر شناسایی شده‌اند:
- استراحت مطلق طولانی مدت
- مصرف دخانیات (سیگار، پیپ، قلیان، سیگار الکترونیک)
- بستری طولانی در بیمارستان
- مصرف قرص‌های ضد بارداری
- نشستن طولانی‌مدت (سبک زندگی بی‌تحرک)
- فشار خون بالا و کنترل نشده
- چاقی، اضافه وزن یا فربهی
- چربی و کلسترول بالا در خون
- بارداری
- ابتلاء به دیابت
- سابقه خانوادگی لخته خونی مغزی
- اختلال تنفسی خواب (آپنه خواب)
- ابتلاء به انواع سرطان
- بیماری‌های قلبی و عروقی
- مصرف مواد مخدر (سنتی و صنعتی)
- ابتلاء به کرونا (بیماری کووید-19)
- سن بالای 65 سال
- مسافرت‌های طولانی‌مدت که نیاز به نشستن بیش از 4 ساعت دارند
کلام آخر
“با دکتر حسین زاده بختوری، اعتمادی به آینده سالمتان”
دکتر مهرداد حسین زاده بختوری، متخصص جراحی مغز و اعصاب، با سال‌ها تجربه و تخصص در زمینه درمان مشکلات مغزی، نخاعی و عصبی، به بیماران خدمات درمانی و جراحی ارائه می‌دهند. ایشان با بهره‌گیری از تکنیک‌های پیشرفته و نوین در جراحی‌های مغز و اعصاب، توانسته‌اند به بسیاری از بیماران در بهبود وضعیت سلامتی و کیفیت زندگی کمک کنند.
دکتر حسین زاده بختوری علاوه بر تخصص جراحی، به اهمیت مراقبت‌های پس از جراحی نیز توجه ویژه دارند و همواره در ارائه راهکارهای مؤثر برای تسریع روند بهبودی بیماران از روش‌های مدرن فیزیوتراپی و درمان‌های تکمیلی استفاده می‌کنند. ایشان در زمینه درمان مشکلاتی مانند دیسک کمر، آسیب‌های نخاعی، تومورهای مغزی، و مشکلات عصبی دیگر با دقت و دانش بالا عمل می‌کنند.
با توجه به تجربه و دستاوردهای موفق ایشان در درمان بیماری‌های مغز و اعصاب، بیماران می‌توانند با اطمینان کامل از درمان‌های مؤثر و به‌روز بهره‌مند شوند.