یکی از پیشرفت‌های چشمگیر در حوزه جراحی‌های مغز و اعصاب، تحول در تصویربرداری رادیوگرافی سنتی به تصویربرداری با سی تی اسکن (CT Scan) یا اشعه ایکس کامپیوتری است. تصویربرداری سی تی اسکن یک تکنیک پیشرفته است که با استفاده از اشعه ایکس، ضمن کاهش میزان پرتوهای پرقدرت، دقت تصاویر رادیولوژی مغز و نخاع را به طور چشمگیری افزایش داده است.
به گفته دکتر حسین زاده بختوری، جراح مغز و اعصاب و ستون فقرات در تهران، این روش عمدتاً برای تشخیص دقیق آسیب‌های تروماتیک مغزی، سردردهای شدید، حالات خواب‌آلودگی، آنوریسم‌ها، خونریزی‌های مغزی، سکته‌های مغزی، و شناسایی تومورهای مغزی مورد استفاده قرار می‌گیرد. استفاده از سی تی اسکن تصویری واضح و با جزئیات عالی از ساختارهای درونی جمجمه و ستون فقرات فراهم می‌آورد، که این امر به جراحان مغز و اعصاب کمک می‌کند تا تشخیص و درمان بیماری‌ها را سریع‌تر و با دقت بیشتری انجام دهند. این روش تشخیصی سریع، دقیق و غیرتهاجمی است که نیازی به جراحی یا برش در بدن بیمار ندارد و یکی از ابزارهای رایج و مؤثر برای جراحان مغز و اعصاب محسوب می‌شود.
منظور از تصویر برداری سی تی اسکن چیست؟
در حوزه جراحی مغز و اعصاب، تصویربرداری سی تی اسکن مغز یک روش پیشرفته و غیرتهاجمی است که با استفاده از تصاویر اشعه ایکس بهبود یافته و پردازش‌شده کامپیوتری، تصاویری افقی از مغز یا نخاع به نام “اسلایس” یا “برش” ایجاد می‌کند. این روش به ما امکان می‌دهد تا جزئیات دقیق‌تری از بافت‌ها و ساختارهای مغزی و نخاعی نسبت به تصویربرداری‌های معمولی با اشعه ایکس بدست آوریم. به این ترتیب، تصویربرداری سی تی اسکن مغز و ستون فقرات اطلاعات مفصل‌تری در مورد آسیب‌ها یا بیماری‌های مغزی و نخاعی فراهم می‌آورد که می‌تواند در فرآیند تشخیص و درمان شما نقش مهمی ایفا کند.
به گفته حسین زاده بختوری، جراح مغز و اعصاب و ستون فقرات در تهران، در فرآیند تصویربرداری سی تی اسکن سر و ستون فقرات، دستگاه مولد اشعه ایکس (اسکنر) در یک محور دایره‌ای دور بدن شما می‌چرخد و از زوایای مختلف مغز یا طناب نخاعی شما به سرعت و پشت سر هم عکسبرداری می‌کند. تصاویر اشعه ایکس حاصل، به کامپیوتر دستگاه سی تی اسکن مغز منتقل شده و توسط سیستم‌های پیشرفته نرم‌افزاری به تصاویر دو‌بعدی (اسلایس) تبدیل می‌شوند. تعداد این تصاویر (اسلایس‌ها) در هر تصویربرداری سی تی اسکن مغز بسته به تشخیص جراح مغز و اعصاب و ناحیه مورد بررسی می‌تواند متفاوت باشد.
استفاده از تصویر برداری سی تی اسکن در جراحی مغز و اعصاب
همان‌طور که قبلاً اشاره شد، تصویربرداری سی تی اسکن مغز و طناب نخاعی یکی از رایج‌ترین روش‌های تشخیصی برای جراحان مغز و اعصاب است که به‌دلیل دقت و سرعت بالا در ارائه نتایج، ابزاری حیاتی برای نجات جان بیماران مغز و نخاع، به‌ویژه در موارد اورژانسی به شمار می‌آید. به گفته حسین زاده بختوری، جراح مغز و اعصاب و ستون فقرات در تهران، معمولاً تصویربرداری سی تی اسکن سر و گردن برای تشخیص و پیگیری شرایط زیر استفاده می‌شود:
- بررسی نقایص مادرزادی مغز و طناب نخاعی
- آسیب‌های تروماتیک مغزی و نخاعی
- عفونت‌های مغزی و نخاعی
- ضربه مغزی و آسیب به سر
- تومورهای مغزی و نخاعی
- ضربه و آسیب به صورت
- افزایش مایع مغزی نخاعی (هیدروسفالی)
- ضربه و آسیب به جمجمه و مهره‌ها
- انواع خونریزی‌های مغزی و نخاعی
- انواع سکته‌های مغزی و نخاعی
علاوه بر موارد ذکر شده، برخی وضعیت‌های پزشکی دیگر نیز در جراحی مغز و اعصاب نیازمند تصویربرداری سی تی اسکن برای شناسایی علت بیماری‌ها هستند. این موارد شامل:
- اندازه غیرطبیعی سر کودکان
- غش
- تغییرات در الگوهای تفکر
- تشنج
- تغییرات در الگوهای رفتاری
- سردردهای شدید
- از دست رفتن شنوایی
همچنین، در صورت بروز انواع آسیب‌های مغزی، برای بررسی علائم زیر می‌توان از تصویربرداری سی تی اسکن با دقت و سرعت بسیار بالا استفاده نمود:
- انواع مشکلات بینایی
- گزگز اندام‌ها
- ضعف عضلانی
- مشکلات شنوایی
- بی‌حسی اندام‌ها
- مشکلات گویایی (آفازی/ دیسفازی)
- مورمور شدن اندام‌ها
- مشکلات بلع
مراحل سی تی اسکن مغز چگونه است؟
تمامی مراحل تصویربرداری سی تی اسکن اعصاب (سر و ستون فقرات) در بیمارستان‌ها یا مراکز تخصصی تصویربرداری پزشکی (رادیولوژی) انجام می‌شود. توصیه می‌شود پیش از مراجعه به مرکز تصویربرداری CT اسکن، موارد زیر را رعایت کنید:
- اگر مبتلا به دیابت هستید و داروهای حاوی گلوکوفاژ مصرف می‌کنید، حتماً پیش از انجام تصویربرداری با پزشک داخلی خود مشورت نمایید.
- از همراه داشتن اشیای فلزی، جواهرات و زیورآلات در اتاق سی تی اسکن مغز خودداری کنید.
- در زمان مراجعه، نسخه و دستورالعمل جراح مغز و اعصاب خود را به همراه داشته باشید تا محل دقیق تصویربرداری و تعداد اسلایس‌های مورد نیاز مشخص شود.
پس از پذیرش در مرکز تصویربرداری، پرستار یا متخصص رادیولوژی درباره سوابق پزشکی شما سوالاتی می‌پرسد و در صورت وجود موانع برای انجام سی تی اسکن، به شما اطلاع داده می‌شود. سپس لباس مخصوص تصویربرداری به شما داده می‌شود تا جایگزین لباس‌های خود کنید. در نهایت، کادر درمان شما را به سمت دستگاه CT اسکن هدایت کرده و در صورت نیاز، در قرار گرفتن روی تخت دستگاه به شما کمک خواهند کرد.
در برخی موارد خاص از تصویربرداری‌های سی تی اسکن مغز یا نخاع، لازم است پیش از انجام اسکن، ماده حاجب تزریق شود. این ماده، بسته به نوع اسکن و محل ضایعه، به افزایش وضوح و کنتراست تصاویر کمک می‌کند تا ساختارهای داخلی جمجمه یا ستون فقرات بهتر دیده شوند.
پیش از مراجعه به مرکز تصویربرداری، حتماً از مسئولین آنجا درباره نیاز به تزریق ماده حاجب سوال کنید. در صورت نیاز به تزریق، باید ۴ تا ۶ ساعت پیش از اسکن از خوردن و آشامیدن خودداری نمایید. معمولاً تزریق ماده حاجب به صورت وریدی و از طریق رگ دست انجام می‌شود.
بر اساس توضیحات حسین زاده بختوری، جراح مغز و اعصاب و ستون فقرات، مدت زمان تصویربرداری سی تی اسکن مغز و ستون فقرات، با توجه به وسعت ناحیه مورد بررسی و تعداد اسلایس‌های مورد نیاز، بین ۳۰ ثانیه تا چند دقیقه متغیر است. هنگام تصویربرداری، تخت دستگاه سی تی اسکن که روی آن دراز کشیده‌اید، به آرامی به جلو و عقب حرکت می‌کند تا اسکنر اشعه X که درون قاب دستگاه به دور شما می‌چرخد، بتواند تصاویر دقیقی از نواحی مورد نظر جراح تهیه کند. هر یک از این تصاویر تولید شده، یک اسلایس یا برش نامیده می‌شود.
در پایان، نتایج تصویربرداری CT اسکن سر یا ستون فقرات شما به صورت فیلم‌های رادیولوژی، فایل‌های دیجیتال (روی سی‌دی یا دی‌وی‌دی) و گزارش مکتوب تخصصی تهیه شده توسط رادیولوژیست در اختیار شما قرار می‌گیرد. برای تفسیر صحیح و تصمیم‌گیری درمانی، لازم است این نتایج را به جراح مغز و اعصاب خود ارائه دهید.
موارد مشکوک در تصویر برداری سی تی اسکن مغز و نخاع
جراح مغز و اعصاب معمولاً زمانی درخواست انجام سی تی اسکن مغز و نخاع را مطرح می‌کند که مشکوک به وجود آسیب یا اختلالی در دستگاه عصبی مرکزی باشد. به همین دلیل ممکن است نتایج این تصویربرداری، یافته‌های غیرطبیعی را نشان دهد که توسط متخصص رادیولوژی با اصطلاحات علمی و دقیق در گزارشی برای جراح مغز و اعصاب شرح داده می‌شود. بر اساس بررسی‌های انجمن بین‌المللی جراحان مغز و اعصاب و ستون فقرات، از مهم‌ترین علل مشاهده نتایج غیرطبیعی در CT اسکن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- اختلال در عروق یا مویرگ‌های مغز و نخاع
- ادم یا تورم بافت مغزی
- بدشکلی‌های عروقی در مغز
- وجود تومورهای مغزی یا نخاعی
- انواع آنوریسم‌های مغزی (ناهنجاری‌های عروقی)
- توده‌های غیرطبیعی در مغز یا نخاع
- خونریزی در بافت‌های مغزی یا نخاعی
- آتروفی (تحلیل رفتگی) بافت مغز یا نخاع
- هماتوم سابدورال (خونریزی زیر سخت‌شامه)
- هیدروسفالی (تجمع غیرطبیعی مایع مغزی نخاعی)
- عفونت‌های استخوانی جمجمه یا ستون فقرات
- آسیب یا اختلال در اعصاب شنوایی
- ضربه‌های مغزی یا نخاعی
- سکته‌های مغزی ایسکمیک یا هموراژیک
- حملات گذرای ایسکمیک (TIA)
- چسبندگی‌های نخاعی
- آسیب به دیسک‌های گردنی، توراسیک یا کمری
- نکروز (مرگ بافت) در مغز یا نخاع
کلام آخر
“با دکتر حسین زاده بختوری، اعتمادی به آینده سالمتان”
دکتر مهرداد حسین زاده بختوری، متخصص جراحی مغز و اعصاب، با سال‌ها تجربه و تخصص در زمینه درمان مشکلات مغزی، نخاعی و عصبی، به بیماران خدمات درمانی و جراحی ارائه می‌دهند. ایشان با بهره‌گیری از تکنیک‌های پیشرفته و نوین در جراحی‌های مغز و اعصاب، توانسته‌اند به بسیاری از بیماران در بهبود وضعیت سلامتی و کیفیت زندگی کمک کنند.
دکتر حسین زاده بختوری علاوه بر تخصص جراحی، به اهمیت مراقبت‌های پس از جراحی نیز توجه ویژه دارند و همواره در ارائه راهکارهای مؤثر برای تسریع روند بهبودی بیماران از روش‌های مدرن فیزیوتراپی و درمان‌های تکمیلی استفاده می‌کنند. ایشان در زمینه درمان مشکلاتی مانند دیسک کمر، آسیب‌های نخاعی، تومورهای مغزی، و مشکلات عصبی دیگر با دقت و دانش بالا عمل می‌کنند.
با توجه به تجربه و دستاوردهای موفق ایشان در درمان بیماری‌های مغز و اعصاب، بیماران می‌توانند با اطمینان کامل از درمان‌های مؤثر و به‌روز بهره‌مند شوند.