افراد مبتلا به دیسک کمر اغلب به‌دنبال راهی برای درمان قطعی آن هستند، اما حقیقت این است که شیوه درمان برای هر فرد با توجه به شرایط بدنی، شدت آسیب و نوع دیسک متفاوت است. ممکن است روشی که برای یک فرد مؤثر بوده، برای دیگری نتیجه‌ای نداشته باشد. انتخاب بهترین روش درمان تنها با مراجعه به یک جراح باتجربه و متخصص دیسک کمر امکان‌پذیر است. لازم به یادآوری است که همه موارد دیسک کمر نیازمند جراحی نیستند و تشخیص دقیق این موضوع فقط توسط یک پزشک حاذق و آگاه امکان‌پذیر است. تا انتهای این مقاله از دکتر حسین زاده بختوری، متخصص و جراح مغز و اعصاب همراه ما باشید.
تشخیص دیسک کمر
مراحلی که برای درمان مؤثر دیسک کمر باید طی کنید:
دیسک کمر اغلب با افزایش سن و کاهش انعطاف‌پذیری دیسک‌های بین‌مهره‌ای ظاهر می‌شود. با گذشت زمان، این کاهش انعطاف‌پذیری منجر به ساییدگی، پارگی یا بیرون‌زدگی دیسک‌ها می‌گردد. با این حال، عواملی مانند اضافه وزن، نشستن‌های طولانی‌مدت، فعالیت‌های بدنی نامناسب و برخی مشاغل نیز می‌توانند زمینه‌ساز بروز این مشکل در سنین پایین‌تر شوند.
متأسفانه به دلیل سبک زندگی کم‌تحرک و تغذیه نامناسب، شیوع این عارضه در سال‌های اخیر افزایش یافته است. اما خوشبختانه علم پزشکی نیز در همین مدت پیشرفت قابل‌توجهی داشته و امروزه با تشخیص به‌موقع و انتخاب روش درمانی مناسب، می‌توان این بیماری را کنترل و در بسیاری از موارد به‌طور کامل درمان کرد.
در ادامه، مراحل اصلی درمان مؤثر دیسک کمر را برایتان شرح می‌دهیم تا با روند درمانی آشنا شوید و مسیر بهبود را با آگاهی بیشتری طی کنید.
تشخیص صحیح
در صورتی که با علائمی مانند درد در ناحیه کمر (به‌ویژه بخش پایین کمر)، درد در بازوها یا پاها، احساس سوزن‌سوزن شدن در اندام تحتانی یا ضعف عضلانی مواجه شدید، باید به پزشک مراجعه کنید. این علائم می‌توانند نشانه‌ای از مشکل دیسک کمر باشند که نیازمند بررسی تخصصی است.
در اولین مراجعه، پزشک از شما می‌خواهد تا درد و علائم خود را به‌طور دقیق شرح دهید؛ مثلاً محل دقیق درد، زمان شروع آن، و اینکه چه عواملی باعث تشدید یا کاهش آن می‌شوند. همچنین، اطلاعات مربوط به سوابق بیماری‌های قبلی، جراحی‌ها و داروهایی که مصرف می‌کنید باید به‌طور کامل در اختیار پزشک قرار گیرد.
برای ارزیابی دقیق، بهتر است به متخصص ستون فقرات مراجعه کنید؛ کسی که شناخت کافی از ساختار و عملکرد این ناحیه دارد. پزشک در ابتدا با بررسی علائم و سابقه پزشکی، احتمال وجود مشکل در ستون فقرات را ارزیابی کرده و در صورت لزوم، آزمایش‌های تصویربرداری مانند MRI یا سی‌تی‌اسکن را تجویز می‌کند.
معاینه فیزیکی نیز نقش مهمی در روند تشخیص دارد. معمولاً پزشک نحوه حرکت شما را بررسی کرده و به دنبال نشانه‌هایی از ضعف عضلانی یا بی‌حسی در پاها می‌گردد. در برخی موارد ممکن است از شما خواسته شود راه بروید تا وضعیت عضلات مسئول خم‌کردن مچ و انگشتان پا (برای بررسی افتادگی پا) مشخص شود. قدرت عضلات سایر قسمت‌های بدن نیز بررسی می‌شود.
در صورتی که علائم شدید نباشند و نشانه‌ای از آسیب جدی به ستون فقرات وجود نداشته باشد، برخی پزشکان ترجیح می‌دهند در مراحل اولیه از تصویربرداری پرهیز کرده و برای مدت کوتاهی وضعیت بیمار را تحت نظر بگیرند. زیرا در بسیاری از موارد، با استراحت کافی، داروهای ضد التهاب و انجام حرکات اصلاحی، علائم طی چند هفته تا چند ماه بهبود پیدا می‌کنند.
آزمایشات تصویربرداری از دیسک کمر
آزمایش‌های تصویربرداری ممکن است در همان ویزیت اولیه پزشک تجویز شوند تا بتوان علل احتمالی دیگر مانند شکستگی، تومور، عفونت یا برخی سندرم‌های خاص را بررسی کرد. در این میان، MRI معمولاً دقیق‌ترین تصویر از ناحیه کمر را ارائه می‌دهد و مشخص می‌کند که بیرون‌زدگی دیسک در کدام ناحیه قرار دارد و چه تأثیری بر روی ریشه‌های عصبی گذاشته است.
سی‌تی اسکن نیز ابزاری مؤثر برای بررسی مشکلاتی نظیر شکستگی‌های استخوانی، ناهنجاری‌های ساختاری، تومورها، عفونت‌ها یا دیگر آسیب‌های ستون فقرات است.
نکته مهم این است که تنها با معاینه فیزیکی نمی‌توان به‌طور قطعی بیرون‌زدگی دیسک را تشخیص داد؛ بنابراین در بسیاری از موارد، تصویربرداری برای تأیید تشخیص ضروری است. البته گاهی ممکن است در اسکن MRI علائم بیرون‌زدگی دیسک مشاهده شود، اما بیمار هیچ‌گونه درد یا علامت بالینی نداشته باشد. این مسئله نشان می‌دهد که یافته‌های تصویربرداری باید همراه با علائم بالینی فرد تفسیر شوند و تصمیم‌گیری نهایی تنها بر اساس تصویر، کافی نیست.
روش های درمان قطعی دیسک کمر
روش‌های مختلفی برای درمان دیسک کمر وجود دارد که برخی از آنها در شرایط مناسب می‌توانند به عنوان راهکارهای مؤثر و حتی قطعی در نظر گرفته شوند. این روش‌ها به طور کلی به دو دسته‌ی اصلی تقسیم می‌شوند: درمان‌های غیرجراحی و درمان‌های جراحی. انتخاب بین این دو، کاملاً به شدت آسیب، شرایط جسمی بیمار و تشخیص پزشک متخصص بستگی دارد.
از جمله روش‌های درمان قطعی دیسک کمر بدون نیاز به جراحی می‌توان به گزینه‌های زیر اشاره کرد:
استراحت و مصرف دارو
در ابتدا درمان‌های غیر جراحی برای بیمار در نظر گرفته می‌شود. نخستین مرحله شامل استراحت نسبی و مصرف داروهای ضد درد و ضد التهاب است که معمولاً پس از چند هفته باعث کاهش علائم می‌شود. اگر درد با داروهای خوراکی تسکین نیابد، پزشک ممکن است تزریق کورتیکواستروئید را پیشنهاد دهد؛ این دارو به طور مستقیم در ناحیه اطراف اعصاب نخاعی تزریق می‌شود تا التهاب و درد را کاهش دهد.
فیزیوتراپی
اگر طی دوره استفاده از داروها و استراحت، درد شما همچنان ادامه داشت، پزشک ممکن است فیزیوتراپی را به عنوان مرحله بعدی درمان توصیه کند. فیزیوتراپیست با آموزش موقعیت‌ها و تمرین‌های خاص، به شما کمک می‌کند تا درد ناشی از دیسک کمر کاهش یابد و عملکرد بهتری داشته باشید.
دست درمانی
درمان دستی یا Manual therapy شامل ماساژ و دستکاری بافت‌های نرم اطراف ستون مهره‌ها، از جمله رفع گره‌های عضلانی می‌شود. این روش می‌تواند به بهبود مشکلات ناشی از پارگی دیسک کمر کمک کند. دستکاری ستون فقرات معمولاً هم در ناحیه آسیب‌دیده و هم در بخش‌های بالا و پایین آن تأثیرگذار است.
ماساژ درمانی
روش‌های مختلف ماساژ برای رفع گرفتگی عضلات و کاهش تنش‌های عضلانی به کار گرفته می‌شوند.
استفاده از کمپرس آب سرد و گرم
کمپرس آب گرم، حمام آب گرم و سونا می‌توانند به رفع گرفتگی و آرامش عضلات کمک کنند. همچنین، کمپرس سرد یا بسته‌های ژل یخ برای کاهش تحریک و التهاب عصب‌ها به کار می‌روند.
سونوگرافی درمانی
در سونوگرافی درمانی کمر، با استفاده از امواج صوتی، درمان انجام می‌شود. این امواج ارتعاشات کوچکی تولید می‌کنند که باعث ایجاد گرما شده و به شل شدن و آرامش بافت‌های بدن کمک می‌کنند.
انجام فعالیت ورزشی
انجام فعالیت‌ها و تمرینات سبک به تقویت عضلات ستون فقرات کمک کرده و فشار وارد بر آن را کاهش می‌دهد. این تمرینات همچنین باعث افزایش انعطاف‌پذیری ستون فقرات شده و می‌توانند احتمال بازگشت دیسک را کاهش دهند. پزشک شما راهنمایی‌های لازم درباره تمریناتی که در دوران بهبودی باید انجام دهید یا از آنها خودداری کنید را ارائه خواهد داد. برخی از ورزش‌های ملایم مفید برای دیسک عبارتند از:
- یوگا
- شنا
- پیاده‌روی
- دوچرخه‌سواری
تمام حرکات را به آرامی و با کنترل کامل انجام دهید، به‌ویژه هنگام خم شدن یا بلند شدن. در صورت بروز درد، بهتر است تمرین را متوقف کرده و با پزشک مشورت کنید.
لیزر درمان قطعی دیسک کمر
درمان قطعی دیسک کمر با لیزر یکی از روش‌های نوین است که در آن پدهای مخصوص بر روی نواحی آسیب‌دیده ستون فقرات قرار می‌گیرند و انرژی نور لیزر توسط اعصاب و دیسک‌های کمر جذب می‌شود. این روش به بهبود بافت‌های آسیب‌دیده کمک کرده و می‌تواند از پیشرفت آرتروز جلوگیری کند.
تزریق استروئید اپیدورال برای درمان قطعی دیسک کمر
تزریق استروئید اپیدورال (ESI) یکی از روش‌های درمانی است که با هدف کاهش التهاب و تسکین درد ناشی از فشردگی عصب انجام می‌شود.
اوزون تراپی
اوزون‌تراپی، که به کمک گاز اوزون انجام می‌شود، برای بازسازی رباط‌ها، تاندون‌ها و ترمیم بافت‌های آسیب‌دیده به کار می‌رود. این روش درمانی یکی از راه‌های قطعی درمان دیسک کمر است که می‌تواند درد ناشی از دیسک را به طور مؤثری کاهش دهد. اوزون‌تراپی به اندازه جراحی مؤثر بوده اما عوارض کمتری دارد و دوره نقاهت آن نیز کوتاه‌تر است. از مزایای این روش نسبت به جراحی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- روشی بدون درد است.
- اوزون‌تراپی به صورت سرپایی انجام می‌شود.
- حداقل تهاجم را دارد.
- زمان انجام آن کوتاه است.
- هزینه آن نسبت به جراحی بسیار کمتر است.
درمان قطعی دیسک کمر جراحی
اگر درمان‌های غیرجراحی نتیجه‌بخش نباشند، جراحی به عنوان آخرین راه‌حل مطرح می‌شود. شایع‌ترین عمل جراحی برای دیسک کمر، دیسککتومی است که در آن بخش آسیب‌دیده و پاره شده دیسک برداشته می‌شود تا فشار روی ریشه‌های عصبی نخاعی کاهش یابد.
علائمی که ممکن است نیاز به جراحی را مطرح کنند شامل موارد زیر هستند:
- ناپایداری در ستون فقرات
- درد مداوم و شدید که با درمان‌های دیگر بهبود نمی‌یابد
- مشکلات عصبی جدی مانند ضعف عضلانی، بی‌حسی یا اختلال در کنترل ادرار و مدفوع
پیشگیری از دیسک کمر
برای پیشگیری از مشکلاتی مانند بیرون‌زدگی یا پارگی دیسک کمر، نکات زیر را رعایت کنید:
- ورزش منظم داشته باشید؛ تقویت عضلات بدن به سلامت ستون فقرات کمک می‌کند.
- هنگام نشستن طولانی‌مدت، پشت خود را صاف و هم‌تراز نگه دارید تا فشار روی ستون فقرات و دیسک‌ها کاهش یابد.
- در بلند کردن اجسام سنگین، به درستی عمل کنید و بیشتر فشار را روی پاها بیندازید تا ستون فقرات.
- وزن مناسب خود را حفظ کنید؛ اضافه وزن باعث افزایش فشار روی ستون فقرات و دیسک‌ها می‌شود، پس در صورت نیاز به کاهش وزن اقدام کنید.
- سیگار کشیدن را ترک کنید، زیرا تأثیر منفی بر سلامت دیسک‌ها و بافت‌های ستون فقرات دارد.
جمع بندی
درمان دیسک کمر نیازمند تشخیص دقیق و انتخاب روش مناسب بر اساس شدت آسیب و شرایط بیمار است. همه افراد به جراحی نیاز ندارند و در بسیاری موارد، روش‌های غیرجراحی مانند فیزیوتراپی، دارو، ورزش و اوزون‌تراپی مؤثر واقع می‌شوند. لیزر درمانی و تزریق استروئید نیز از روش‌های نوین غیرتهاجمی برای کاهش درد هستند. در موارد شدید و مقاوم به درمان، جراحی به عنوان آخرین گزینه مطرح می‌شود. با رعایت نکات پیشگیرانه مانند فعالیت بدنی منظم و وضعیت صحیح نشستن، می‌توان احتمال ابتلا به دیسک کمر را کاهش داد.
“با دکتر حسین زاده بختوری، اعتمادی به آینده سالمتان”
دکتر مهرداد حسین زاده بختوری، متخصص جراحی مغز و اعصاب، با سال‌ها تجربه و تخصص در زمینه درمان مشکلات مغزی، نخاعی و عصبی، به بیماران خدمات درمانی و جراحی ارائه می‌دهند. ایشان با بهره‌گیری از تکنیک‌های پیشرفته و نوین در جراحی‌های مغز و اعصاب، توانسته‌اند به بسیاری از بیماران در بهبود وضعیت سلامتی و کیفیت زندگی کمک کنند.
دکتر حسین زاده بختوری علاوه بر تخصص جراحی، به اهمیت مراقبت‌های پس از جراحی نیز توجه ویژه دارند و همواره در ارائه راهکارهای مؤثر برای تسریع روند بهبودی بیماران از روش‌های مدرن فیزیوتراپی و درمان‌های تکمیلی استفاده می‌کنند. ایشان در زمینه درمان مشکلاتی مانند دیسک کمر، آسیب‌های نخاعی، تومورهای مغزی، و مشکلات عصبی دیگر با دقت و دانش بالا عمل می‌کنند.
با توجه به تجربه و دستاوردهای موفق ایشان در درمان بیماری‌های مغز و اعصاب، بیماران می‌توانند با اطمینان کامل از درمان‌های مؤثر و به‌روز بهره‌مند شوند.