غده هیپوفیز یکی از غدد حیاتی بدن است که در قاعده جمجمه و عمق مغز واقع شده و ممکن است به‌دلیل رشد غیرطبیعی دچار تومور شود. این نوع تومورها جزو تومورهای مغزی دسته‌بندی می‌شوند. هیپوفیز به‌همراه غده هیپوتالاموس نقش مهمی در تنظیم عملکردهای مختلف بدن دارد که از جمله آن‌ها می‌توان به کنترل هورمون‌ها و فرآیند تولیدمثل اشاره کرد.
تومور هیپوفیز عمدتاً خوش‌خیم است، اما اگر درمان نشود، می‌تواند باعث بروز مشکلات و اختلالاتی در عملکرد ارگان‌های مختلف بدن شود. یکی از روش‌های درمان این تومور، جراحی است که معمولاً به دو شکل جراحی آندوسکوپی تومور هیپوفیز و کرانیوتومی انجام می‌شود. تا انتهای این مقاله از دکتر حسین زاده بختوری، متخصص و جراح مغز و اعصاب همراه ما باشید.
جراحی آندوسکوپی تومور هیپوفیز
جراحی آندوسکوپی تومور هیپوفیزکه به آن جراحی آندوسکوپی ترانس اسفنوئید (از طریق بینی) نیز گفته می‌شود، روشی برای برداشتن تومورهای هیپوفیز است. غده هیپوفیز در قسمت پایین مغز و بالای بخش داخلی بینی قرار دارد و مسئول تولید هورمون‌هایی است که تنظیم‌کننده بسیاری از عملکردهای حیاتی بدن هستند.
این غده از دو بخش اصلی تشکیل شده است: لوب قدامی (Anterior) و لوب خلفی (Posterior) که هر دو غدد ترشحی مهمی به شمار می‌آیند و تحت کنترل سیستم عصبی قرار دارند. هیپوفیز با دریافت سیگنال‌های عصبی و شیمیایی، هورمون‌های مختلفی را ترشح می‌کند که در تنظیم فعالیت‌هایی مانند متابولیسم، هضم و دفع نقش کلیدی دارند.
در جراحی آندوسکوپی تومور هیپوفیز، از ابزاری به نام آندوسکوپ استفاده می‌شود؛ این ابزار لوله‌ای باریک و سفت است که مجهز به میکروسکوپ، نور و دوربین می‌باشد و از طریق بینی وارد می‌شود. دوربین آندوسکوپ به جراح این امکان را می‌دهد که تصاویر دقیق را روی صفحه نمایش مشاهده کند و با کمک ابزارهای مخصوص، تومور را به صورت دقیق و کم‌تهاجمی خارج نماید.
علائم تومورهای هیپوفیز
علائم و نشانه‌ها شامل موارد زیر می‌شوند:
- افزایش تولید هورمون و ایجاد بیماری آکرومگالی
- کاهش تولید هورمون که باعث کاهش یا توقف رشد می‌شود
- تغییرات در خلق و خو و رفتار بیمار
- نامنظمی در چرخه قاعدگی
- مشکلات عملکرد جنسی
- افزایش حجم ادرار
- حالت تهوع و استفراغ
- احساس سرما
- تغییرات ناخواسته در وزن، کاهش یا افزایش
- اختلالات بینایی
- سردردهای شدید
- ترشح غیرطبیعی شیر از پستان
- احساس ضعف و خستگی زیاد
- نوسانات در سطح هورمون تیروئید
علت انجام جراحی آندوسکوپی تومور هیپوفیز
جراحی آندوسکوپی تومور هیپوفیز ممکن است به دلایل مختلفی انجام شود که از جمله آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- تومورهای تولیدکننده هورمون: این نوع تومورها هورمون‌هایی را ترشح می‌کنند که به‌صورت شیمیایی از طریق خون به بخش‌های مختلف بدن منتقل می‌شوند.
- تومورهای غیر هورمونی: آدنوم‌های غیر ترشح‌کننده هورمون که در غده هیپوفیز رشد می‌کنند، با جراحی قابل برداشتن هستند. این تومورها در صورت بزرگ شدن می‌توانند باعث سردرد و اختلالات بینایی شوند.
- تومورهای بدخیم: این تومورهای سرطانی معمولاً با ترکیبی از جراحی، درمان‌های دارویی و پرتودرمانی با اشعه ایکس درمان می‌شوند.
عوارض جراحی آندوسکوپی تومور هیپوفیز
جراحی آندوسکوپی تومور هیپوفیز عموماً روشی ایمن محسوب می‌شود، اما مانند هر جراحی دیگری، خطراتی مانند واکنش به بیهوشی، خونریزی و عفونت وجود دارد. برخی از عوارض احتمالی این جراحی عبارتند از:
- مننژیت: عفونتی که غشای مغز و نخاع را درگیر می‌کند و ممکن است پس از جراحی بروز کند، به‌ویژه اگر مایع مغزی‌نخاعی دچار نشت شود.
- آسیب به بافت سالم غده هیپوفیز: در صورت آسیب به بخش‌هایی از هیپوفیز، ممکن است ترشح هورمون‌ها دچار اختلال شود و بیمار پس از عمل به مصرف هورمون‌های جایگزین نیاز پیدا کند.
- نشت مایع مغزی‌نخاعی از بینی (رینوره): احتمال دارد مایعی که مغز را محافظت می‌کند، پس از جراحی از بینی خارج شود و در برخی موارد نیاز به جراحی ترمیمی داشته باشد.
- مشکلات در کنترل ادرار: آسیب به بخش‌هایی از هیپوفیز می‌تواند باعث بروز اختلال در دفع ادرار شود.
- خونریزی شدید: آسیب به رگ‌های خونی بزرگ در حین جراحی ممکن است موجب خونریزی جدی در مغز یا بینی شود.
- اختلالات بینایی: اعصاب بینایی که نزدیک غده هیپوفیز قرار دارند، ممکن است در جریان جراحی آسیب ببینند و باعث مشکلات بینایی شوند.
مدت‌زمان بستری جراحی آندوسکوپی تومور هیپوفیز
ممکن است لازم باشد یک تا دو روز در بیمارستان بستری بمانید. پس از مصرف مایعات کافی، می‌توانید به رژیم غذایی عادی خود بازگردید. توصیه می‌شود هرچه زودتر از تخت خارج شده و شروع به راه رفتن کنید.
در مدت زمان بستری در بیمارستان، میزان مایعاتی که می‌نوشید و مقدار ادرار شما به‌دقت کنترل خواهد شد.
کلام پایانی
“با دکتر حسین زاده بختوری، اعتمادی به آینده سالمتان”
دکتر مهرداد حسین زاده بختوری، متخصص جراحی مغز و اعصاب، با سال‌ها تجربه و تخصص در زمینه درمان مشکلات مغزی، نخاعی و عصبی، به بیماران خدمات درمانی و جراحی ارائه می‌دهند. ایشان با بهره‌گیری از تکنیک‌های پیشرفته و نوین در جراحی‌های مغز و اعصاب، توانسته‌اند به بسیاری از بیماران در بهبود وضعیت سلامتی و کیفیت زندگی کمک کنند.
دکتر حسین زاده بختوری علاوه بر تخصص جراحی، به اهمیت مراقبت‌های پس از جراحی نیز توجه ویژه دارند و همواره در ارائه راهکارهای مؤثر برای تسریع روند بهبودی بیماران از روش‌های مدرن فیزیوتراپی و درمان‌های تکمیلی استفاده می‌کنند. ایشان در زمینه درمان مشکلاتی مانند دیسک کمر، آسیب‌های نخاعی، تومورهای مغزی، و مشکلات عصبی دیگر با دقت و دانش بالا عمل می‌کنند.