جابجایی مهره‌های کمر و روش‌های درمان آن چیست؟
یکی از دردهایی که عموم افراد آن را تجربه می‌کنند، کمردرد است. شاید برخی افراد نسبت به این درد در مراحل اولیه بی‌تفاوت باشند. اما بی‌اهمیتی به آن می‌تواند به ضرر شخص باشد؛ زیرا درمان سریع و به‌موقع می‌تواند از عوارض جدی جلوگیری کند. جابجایی مهره کمر یکی از دلایل بروز کمردرد است که بیشتر در بین ورزشکاران و افراد مسن به چشم می‌خورد.
جابجایی مهره کمر یا اسپوندیلولستیزیس مشکلی در ستون فقرات بیمار است که باعث کمردرد شدید می‌شود. این عارضه زمانی رخ می‌دهد؛ که یکی از مهره‌های ستون فقرات از جای خود حرکت کرده و به زیر مهره دیگر جابجا شود. این حالت باعث بی‌ثباتی ستون فقرات شده؛ یعنی میزان جابجایی مهره‌ها بیشتر از حد طبیعی آنها صورت گرفته است.
این جابجایی بیش‌ازحد، باعث فشار به عصب و ایجاد درد در ناحیه کمر و پا می‌شود. این مسئله می‌تواند به دلایل مادرزادی و اکتسابی یا ایدپوپاتیک رخ دهد. این عارضه بیشتر در قسمت تحتانی ستون فقرات اتفاق می‌افتد.
عوامل بروز جابجایی مهره کمر اسپوندیلولستیزیس
• اسپوندیلولستیزیس مادرزادی یا دیسپلاستیک
زمانی که ستون فقرات کودک یا نوزاد در دوران جنینی به‌درستی شکل نگرفته باشد و مهره‌ها به‌صورت نامرتب تشکیل شوند این عارضه اتفاق خواهد افتاد.
• اسپوندیلولستیزیس دژنراتیو
علت اصلی جابجایی مهره کمر کهولت سن است. در طول زمان دیسک‌هایی که از مهره‌ها محافظت می‌کنند آب خود را از دست می‌دهد. این امر باعث نازک شدن دیسک بین مهره‌ها می‌شود و احتمال اینکه جابجا شوند افزایش می‌یابد.
اسپوندیلولستیزیس دژنراتیو در ستون فقرات، بدون هیچ نقصی درپارس بین مفصلی رخ می‌دهد که معمولاً مربوط به انحطاط مفصل فاست ترکیبی و دیسک است و منجر به بی‌ثباتی و حرکت روبه‌جلوی 1 مهره نسبت به مهره مجاور می‌شود.
• اسپوندیلولستیزیس تروماتیک
این سرخوردگی یا جابجایی مهره کمر براثر ضربه و یا آسیب مستقیم به مهره، تیغه، پایه و مفصل فاست رخ می‌دهد که می‌تواند باعث لغزش مهره‌ها روی‌هم شود.
• اسپوندیلولستیزیس پاتولوژیک
گاهی ممکن است جابجایی مهره کمر براثر اختلالات استخوان (پوکی استخوان، سرطان) و یا بافت‌های همبند و حتی عارضه‌ایی مانند عفونت اتفاق افتد. درواقع عامل اصلی این مسئله ناهنجاری‌های استخوانی است.
• شرکت در ورزش‌های کششی
شرکت در ورزش‌های که منجر به کشش بیش‌از حد ستون فقرات می‌شوند مانند: ژیمناستیک، فوتبال، دو و میدانی و وزنه‌برداری، در طول مدت و باگذشت زمان باعث ضعیف شدن پارس بین مفصلی در ستون فقرات شده و همین امر منجر به لغزش مهره یا جابجایی مهره کمر می‌شود.
علائم جابجایی مهره کمر یا اسپوندیلولستیزیس
این مشکل علائم متعددی دارد. شایع‌ترین نشانه آن کمردرد است. ممکن است فرد درد در ناحیه باسن و ران را تجربه کند. از علائم دیگر می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- عدم توانایی و هماهنگی درراه رفتن یا ایستادن به مدت طولانی
- احساس درد در هنگام خم شدن در ناحیه کمر
- احساس بی‌حسی پا و گزگز در انگشتان پا (براثر سرخوردگی یا جابجایی مهره کمر، عصب تحت‌فشار زیاد قرار می‌گیرد و شخص احساس درد، سوزن سوزن شدن از کمر به پایین و پاها را تجربه می‌کند.)
- کمردردهای مداوم
- آتروفی عضلات
- سفت شدن عضلات پشت ران و درد در ناحیه عضلات هسترینگ
- تشدید درد با لمس مستقیم بخش آسیب‌دیده
- اگر بروز درد به‌صورت ریشه‌ای باشد (ممکن است با جابجایی مهره کمر و باریک شدن سوراخ‌های عصبی ریشه‌های عصبی خروجی تحت‌فشار قرار بگیرد.
تشخیص اسپوندیلولستیزیس
در مراحل اولیه خیلی از بیماران علائمی ندارد. حتی آگاهی نسبت به این تغییر شکل ندارند. 9 درصد موارد در کلینیک‌ها به‌صورت اتفاقی متوجه می‌شوند؛ اما در شرایط حاد جابجایی مهره کمر با منشأ تروماتیک فرد دچار ناتوانی کامل می‌شود و درد طاقت‌فرسایی را تجربه می‌کند.
در خیلی مواقع درد مبهم در پا علامتی بوده که منجر به کشف این بیماری می‌شود. خیلی از افراد باوجوداین علائم به پزشک متخصص مراجعه می‌کنند و پزشک بعد از معاینه اولیه برای تأیید تشخیص ممکن است آنها را برای تهیه ام‌ارای و اسکن به مراکز رادیولوژی ارجاع دهد.
روش درمان جابجایی مهره کمر
درمان این بیماری یا جابجایی مهره کمر وابسته به سن، درجه علائم، لغزش مهره‌ها و سلامتی کلی شخص است.
متداول‌ترین روش‌های درمان شامل:
1. درمان‌های محافظه کارانه
- استراحت
زمانی‌که این بیماری توسط پزشک تشخیص داده شد، یک دوره استراحت دو تا سه روزه برای او تجویز می‌شود.
- پوشیدن بریس
کرست یا بریس، پارچه نرمی است که از تکیه‌گاه محکم ساخته شده است. پزشکان به افرادی که به جابجایی مهره کمر مبتلا شدن، بریس‌های کمری ارتز و سفارشی توصیه می‌کنند.
- فیزیوتراپی
فیزیوتراپیست‌ها تمرینات کششی ساده برای تقویت عضلات شکم و پشت و دامنه حرکتی کمر وهسترینگ را به بیمار آموزش می‌دهند. کشش عضلانی که باعث تقویت ستون‌فقرات می‌شود، ناراحتی ودرد را تسکین می‌دهد. ممکن است دوره درمان 6 تا 12 هفته طول بکشد. درمانگر هر شش هفته یکبار شرایط شمارا بررسی می‌کند تا مطمئن شود درمان اثربخش بوده یا خیر.
- مصرف داروهای ضدالتهاب غیر استروئیدی و مسکن‌ها برای کاهش درد مانند:
ایبوپروفن، ناپروکسن و آسپرین.
- تزریق آستروئید اپیدورال
این تزریق در قسمت بین استخوان و کیسه‌ی محافظ عصب نخاعی انجام می‌شود. هدف از این تزریق کاهش میزان درد بیمار به‌مدت طولانی است؛ تا بتواند فعالیت‌های روزانه خود را به راحتی انجام دهد. یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های این نوع درمان کاهش ضرورت انجام عمل‌های تهاجمی است.
- تزریق کورتون در اطراف عصب فشرده‌شده (در صورت احساس گزگز وبی حسی در پا)
برای درمان موقت دردی که براثر التهاب به وجود می‌آید، از روش تزریق کورتون استفاده می‌شود. زمانی‌که هورمون کورتون که توسط انسان ساخته شده است، به درون مفصل تزریق می‌شود التهاب کاهش می‌یابد. همین امر باعث کاهش درد در ناحیه ملتهب می‌شود.
2 . درمان جراحی
اصولاً 10 تا 15 درصد از بیماران در سنین پایین، که به جابجایی مهره کمر با درجه پایین مبتلا می‌شوند، در درمان محافظه‌کارانه نتیجه‌ای نخواهند گرفت و نیاز به درمان جراحی پیدا می‌کنند. زمانی که علائم شدیدتر می‌شود آسیب به عصب افزایش می‌یابد.
در این صورت پزشک متخصص، جراحی را بهترین گزینه درمان می‌داند؛ اما باید به این نکته هم توجه کنید که بعد ازجراحی باید مراقبت ویژه صورت بگیرد تا بیمار دچار عوارض بعد از جراحی نشود.
چه زمانی جراحی بهترین راه درمان جابجایی مهره کمر است؟
در صورت درد مداوم کمر و پا و لنگش در حین فعالیت، کاهش کیفیت زندگی روزمره، نتیجه نگرفتن از درمان محافظه‌کارانه بعد از 1 ماه و علائمی در مثانه یا روده، نیاز به عمل جراحی برای شخص بیمار از طرف پزشک معالج تأیید می‌شود.
اگر جابجایی مهره کمر درمان نشود چه اتفاقی می‌افتد؟
مداخله پزشک برای درمان علائم جابجایی مهره کمر بسیار مهم است درصورتی‌که اگر این عارضه درمان نشود می‌تواند دردهای مزمن و آسیب‌های دائمی را به همراه داشته باشد اگر اعصاب آسیب‌دیده باشد درنهایت ممکن است دچار ضعف و فلج پا شود و حتی گاهی اوقات باعث عفونت ستون فقرات خواهد شد
توصیه برای بیماران دارای مشکل جابجایی مهره کمر
تا حد امکان از بلند کردن اجسام سنگین و خم شدن بیش‌ازحد بپرهیزند و از انجام کارها یا فعالیت‌هایی که باعث استرس در ستون فقرات کمر می‌شود خودداری کنند. پزشک به واسطه برنامه‌های توان‌بخشی به آنها کمک می‌کند تا بتوانند فعالیت‌های روزمره خود را انجام دهند.
نتیجه‌گیری
احساس درد و مداوم شدن آن برای هر شخصی آزاردهنده است. جابجایی مهره کمر یک عارضه نادر است و اگر در مراحل اولیه درمان نشود، می‌تواند باعث بروز عوارض بعدی شود. در مراحل اولیه یکی از بهترین گزینه درمان روش‌های توان‌بخشی بدن است که می‌تواند کمک شایانی به شخص بیمار کند.
اما در مراحل حاد شاید درمان‌های توان‌بخشی نتیجه‌بخش نباشد؛ به همین دلیل با دریافت کوچک‌ترین نشانه یا علائم از درد در ناحیه تحتانی کمر به پزشک متخصص جراح ستون فقرات مراجعه کنید.