آرتروز ستون فقرات، که به عنوان آرتریت دژنراتیو یا غیرالتهابی نیز شناخته می‌شود، نوعی بیماری است که در آن غضروف‌های موجود در دیسک‌ها و مفاصل ستون فقرات به تدریج تحلیل می‌روند. این تحلیل باعث می‌شود که مفاصل ستون فقرات سفت و کم‌تحرک شده و گاهی اوقات استخوان‌های اطراف نیز دچار آسیب شوند.
تعیین علت دقیق درد کمر می‌تواند چالش‌برانگیز باشد، اما این مرحله حیاتی است برای توسعه یک استراتژی درمانی موثر. در این مقاله آموزشی، قصد داریم روش‌های تشخیص و تمایز بین درد ناشی از دیسک‌های فتق شده در ستون فقرات و درد ناشی از آرتروز ستون فقرات را بررسی کنیم.
دیسک های فتق شده ستون فقرات
ستون فقرات از مهره‌های استخوانی در پشت تشکیل شده که توسط دیسک‌های کوسن‌مانند حمایت می‌شوند. این دیسک‌ها که شبیه بالش‌های کوچک و گرد هستند، دارای یک لایه سخت و بیرونی (آنولوس) هستند که هسته مرکزی دیسک را احاطه کرده است. دیسک‌ها که بین هر مهره در ستون فقرات قرار دارند، به عنوان کمک‌فنر عمل کرده و فشار را از روی استخوان‌های ستون فقرات کاهش می‌دهند.
فتق دیسک، که به اصطلاح به آن برجستگی، لغزش یا پارگی نیز می‌گویند، زمانی رخ می‌دهد که قسمتی از هسته دیسک از محیط داخلی آن خارج شده و از طریق پارگی در حلقه اطراف، به داخل کانال نخاع رانده می‌شود. این نوع دیسک‌ها معمولاً در مراحل اولیه فرسودگی قرار دارند. فضای نخاعی محدود است و نمی‌تواند فشار اضافی ناشی از دیسک جابجا شده را تحمل کند، که باعث فشار بر روی اعصاب نخاعی و بروز درد شدید می‌شود.
فتق دیسک می‌تواند در هر بخش از ستون فقرات ایجاد شود، اما بیشتر در ناحیه کمر (فتق دیسک کمری) و گردن (فتق دیسک گردنی) دیده می‌شود. محل درد به موقعیت آسیب‌دیده در ستون فقرات بستگی دارد.
علت ایجاد دیسک
کشیدگی یا آسیب بیش از حد می‌تواند منجر به فتق دیسک شود، اما به طور طبیعی با افزایش سن، مواد دیسک تحلیل رفته و رباط‌هایی که دیسک را در جای خود نگه می‌دارند، ضعیف می‌شوند. با پیشرفت این تحلیل رفتن، حتی فشار جزئی یا حرکات پیچشی نیز می‌توانند باعث پارگی دیسک شوند.
برخی افراد ممکن است به دلایل ژنتیکی بیشتر مستعد مشکلات دیسک باشند و در نتیجه در چندین ناحیه از ستون فقرات دچار فتق دیسک شوند. تحقیقات نشان داده است که در خانواده‌هایی با سابقه چند عضو مبتلا، احتمال ابتلا به فتق دیسک بیشتر است.
فتق دیسک می‌تواند به دلایل مختلفی ایجاد شود. آسیب حاد مانند تصادف رانندگی یا آسیب‌های ورزشی می‌تواند دیسک را از جای خود بیرون بیاورد. همچنین، ساییدگی و پارگی طبیعی با گذشت زمان می‌تواند منجر به فتق دیسک شود. هنگامی که دیسک فتق می‌شود، ممکن است با اعصاب ستون فقرات تداخل کرده و مشکلاتی مانند درد در نواحی مختلف مانند کمر، گردن، باسن و پاها و همچنین از دست دادن احساس در اندام‌ها ایجاد کند.
آرتروز ستون فقرات
آرتروز (آرتریت غیر التهابی یا دژنراتیو) رایج‌ترین نوع آرتریت در ستون فقرات است. این بیماری باعث تخریب تدریجی غضروف دیسک‌ها و مهره‌ها می‌شود و معمولاً منجر به سفتی و کاهش تحرک در ستون فقرات می‌شود. همچنین ممکن است باعث ایجاد خارهای استخوانی شود که می‌توانند دردناک باشند و با اعصاب نخاعی اطراف تداخل کنند.
آرتروز معمولاً بر کمر تأثیر می‌گذارد و به دلیل سایش و تخریب غضروف بین مفاصل، التهاب و درد ایجاد می‌کند. درد معمولاً هنگام خم شدن یا پیچاندن کمر بیشتر احساس می‌شود و آسیب‌های قبلی کمر ممکن است به توسعه آرتروز دژنراتیو ستون فقرات کمک کند.
این بیماری معمولاً مفاصل وجهی بین مهره‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد و به نام‌های آرتروز مفصل وجهی، سندرم مفصل وجهی و بیماری وجهی نیز شناخته می‌شود. تحلیل رفتن دیسک‌های ستون فقرات می‌تواند به آرتروز مفصلی وجهی کمک کند، زیرا نازک شدن دیسک‌ها باعث انتقال فشار بیشتری به مفاصل وجهی می‌شود و به این ترتیب اصطکاک و آسیب به غضروف افزایش می‌یابد.
در صورتی که این تغییرات دژنراتیو در گردن رخ دهد، به آن اسپوندیلوز گردنی گفته می‌شود. این وضعیت ممکن است همیشه باعث درد نشود و بسیاری از افراد علائم قابل توجهی نداشته باشند.
دلایل ایجاد آرتروز
آرتروز ستون فقرات معمولاً به دلیل آسیب داخلی مفاصل وجهی ایجاد می‌شود. این مفاصل با غضروف‌های صاف پوشانده شده‌اند که به آن‌ها امکان حرکت بدون اصطکاک را می‌دهند. با این حال، در صورت آسیب دیدن غضروف‌های یکی از طرفین مفصل، هر بار که ستون فقرات حرکت می‌کند، غضروف آسیب‌دیده به طرف دیگر ساییده می‌شود و باعث افزایش اصطکاک و آسیب می‌شود. این آسیب و اصطکاک می‌تواند منجر به التهاب مفصل شود.
مفاصل متورم سیگنال‌های درد را از طریق عصب‌های درون مفصل منتقل می‌کنند که به عضلات کمر می‌رسند و باعث اسپاسم می‌شوند. ترکیب التهاب مفصل و اسپاسم عضله منجر به کمردرد می‌شود.
مفاصل وجهی در ناحیه کمر به دلیل اندازه کوچک و فشار زیادی که به آن‌ها وارد می‌شود، در معرض آسیب و آرتروز هستند. استرس و فشار ناشی از وزن بدن می‌تواند غضروف را آسیب زده و به تحلیل مفاصل منجر شود. آسیب‌های مکرر در طول زمان می‌تواند به تدریج باعث تخریب مفاصل شود.
تفاوت بین این دو
قبل از شروع درمان، تشخیص دقیق بین این دو وضعیت بسیار حائز اهمیت است. پزشک می‌تواند با انجام معاینه پزشکی و استفاده از روش‌های تصویربرداری تشخیصی مانند سی‌تی‌اسکن، اشعه ایکس یا ام‌آر‌آی، تشخیص صحیح را مشخص کند. فیزیوتراپی می‌تواند به عنوان یک روش درمانی مؤثر برای آرتروز ستون فقرات و فتق دیسک استفاده شود.
نتیجه‌گیری
تشخیص دقیق بین مشکلات مختلف ستون فقرات، مانند فتق دیسک و آرتروز ستون فقرات، برای تعیین بهترین روش درمان اهمیت زیادی دارد. فتق دیسک به‌ویژه در ناحیه کمر یا گردن می‌تواند با فشار بر اعصاب ستون فقرات، درد شدید ایجاد کند، در حالی که آرتروز ستون فقرات ناشی از تحلیل غضروف‌ها و سایش مفاصل، ممکن است باعث درد و محدودیت حرکت شود. درمان‌های مؤثر شامل فیزیوتراپی، تغییرات در سبک زندگی، و تکنیک‌های درمانی مانند طب سوزنی و مگنت‌تراپی هستند. تشخیص صحیح از طریق معاینه پزشکی و تصویربرداری‌های تشخیصی کلیدی است تا بتوان به‌طور مؤثر به درمان پرداخت و از پیشرفت وضعیت جلوگیری کرد.
“با دکتر حسین زاده بختوری، اعتمادی به آینده سالمتان”