بیماری‌های مغزی جزو خطرناک‌ترین بیماری‌ها هستند که زندگی فرد را تهدید می‌کنند. یکی از بیماری‌های متداول تومور مغزی است. این تومورها به دلایل مختلف ایجاد می‌شوند و بر عملکرد مغز تأثیر می‌گذارند. به همین دلیل ممکن است باعث مرگ یا فلج بیمار شوند. بنابراین افراد مبتلا به این بیماری باید در کوتاه‌ترین زمان ممکن برای درمان اقدام کنند. در این مقاله اطلاعات مورد نیاز شما درباره این بیماری را ارائه داده‌ایم.
تومور مغزی چیست؟
تومور مغزی یک توده است که به علت رشد سلولهای غیر طبیعی در مغز به وجود میآید. انواع مختلفی از تومورهای مغزی وجود دارند. برخی از تومورهای مغزی غیرسرطانی (خوش خیم) و برخی از آن‌ها سرطانی (بدخیم) هستند. تومورهای مغزی ممکن است در مغز تولید شوند (تومورهای اولیه مغز). همچنین احتمال دارد سرطان از قسمت‌های دیگر بدن شروع شود و به مغز گسترش یابد (تومورهای ثانویه یا متاستاتیک مغز).
سرعت رشد هر نوع تومور مغزی بسیار متفاوت است. میزان رشد و همچنین محل قرارگیری تومور مغزی تعیین کننده چگونگی تاثیرگذاری آن بر عملکرد سیستم عصبی است. گزینه‌های درمان تومور مغزی به نوع تومور و اندازه و محل قرار گیری آن بستگی دارد.
علائم تومور مغزی چیست؟
بیماران دارای تومور مغزی ممکن است علائم متفاوتی را تجربه کنند. جایگاه تومور، اندازه و نوع آن نوع نشانه‌های بیماری را تعیین می‌کند. علائم و نشانه‌های عمومی ناشی از تومورهای مغزی ممکن است شامل موارد زیر باشد.
- شروع جدید یا تغییر در الگوی سردرد
- سردردهایی که به تدریج بیشتر و شدیدتر می‌شوند.
- تهوع یا استفراغ بدون دلیل
- مشکلات بینایی، مانند تاری دید، دوبینی یا از دست دادن دید محیطی
- از دست دادن تدریجی حس در اندام‌ها یا ایجاد اختلال در حرکت بازو یا پاها
- دشواری در حفظ تعادل
- مشکلات گفتاری
- گیجی در امور روزمره
- تغییر رفتار
- تشنج به خصوص در کسی که سابقه تشنج ندارد
- مشکلات شنوایی
در صورت دارا بودن علائم فوق لازم است به پزشک مراجعه کنید. البته این علائم به تنهایی ممکن است نشانه تومور مغزی نباشند. بنابراین بدون اینکه نگران شوید، برای معاینه با پزشک متخصص مشورت کنید. برای اطلاعات بیشتر در مورد علائم این بیماری می‌توانید مقاله سایت Mayoclinic را مطالعه کنید.
چه نوع تومورهایی در مغز ایجاد می‌شود؟
همانطور که گفته شد، توده‌هایی که در مغز ایجاد می‌شوند، انواع مختلفی دارند. آن‌ها ممکن است خوش خیم یا بدخیم باشند. تشخیص نوع تومور تنها با معاینات و انجام تست‌های پزشکی امکان پذیر است. در ادامه انواع این عارضه را نام برده‌ایم.
تومورهای اولیه
تومورهای اولیه در خود مغز به وجود می‌آیند. آن‌ها می‌توانند از طریق رشد بی رویه‌ی سلولهای مغزی، سلولهای عصبی و غدد به وجود آیند. غشاهایی که مغز را احاطه کرده‌اند و غدد سلولهای مننژ نامیده می‌شوند نیز با رشد بی‌رویه باعث ایجاد تومور اولیه خواهند شد. تومورهای اولیه ممکن است خوش خیم یا سرطانی باشند. در بزرگسالان، شایعترین انواع تومورهای مغزی گلیوم و مننژیوم است.
گلیوما
گلیوماها تومورهایی هستند که از سلولهای گلیال به وجود می‌آیند. این سلول‌ها در مغز وظایفی چون پشتیبانی از ساختار سیستم عصبی مرکزی و تغذیه این سیستم را بر عهده دارند. انواع تومورهایی که از سلولهای گلیال به وجود می‌آیند عبارتند از؛
- تومورهای آستروسیتیک مانند آستروسیتوماها که از مخچه نشات می‌گیرند.
- تومورهایی که اغلب در لوب‌های گیجگاهی پیشانی دیده می‌شوند
- گلیوبلاستوم که از بافت حمایتی مغز نشات می گیرد و تهاجمی‌ترین نوع تومور مغزی است.
سایر انواع تومور مغزی
سایر تومورهای مغزی اولیه عبارتند از؛
- تومورهای هیپوفیز، که معمولاً خوش خیم هستند.
- تومورهای غده صنوبری که می‌توانند خوش خیم یا بدخیم باشند.
- اپاندیموما، که معمولاً خوش خیم هستند.
- کرانیوفارنژیوما، که بیشتر در کودکان رخ می‌دهد و خوش خیم است اما می‌تواند علائم بالینی مانند تغییر در بینایی و بلوغ زودرس را در پی داشته باشد.
- لنفومهای اولیه سیستم عصبی مرکزی (CNS) که بدخیم هستند. سلولهای زایای اولیه، که می‌توانند خوش خیم یا بدخیم باشند.
- مننژیوم که منشا مننژ است. مننژیوم در زنان بیشتر از مردان است. این تومور جزو انواع سرطانی به شمار می‌رود.
- شوانوما، که از سلول‌هایی تولید می‌شود که پوشش محافظتی اعصاب را ایجاد می‌کنند (غلاف میلین)
شوانوما
این بیماری بیشتر در افراد بین ۴۰ تا ۷۰ سال دیده می‌شود. شوانوما در زنان و مردان به طور مساوی رخ می‌دهد. البته این عارضه نادر است و می‌تواند جزو بیماری‌های تهاجمی باشد.
بسیاری از تومورهای اولیه معمولاً خوش خیم هستند، اما به دلیل اندازه و موقعیت مکانی می‌توانند عوارضی را ایجاد کنند.
علل افزایش دهنده‌ی ریسک ابتلا به تومور مغزی کدامند؟
عوامل افزایش دهنده‌ی خطر ابتلا به تومورهای مغزی عبارتند از:
سابقه خانوادگی
فقط۵ تا ۱۰ درصد از کل سرطان‌ها، ژنتیکی یا ارثی هستند. به ندرت اتفاق می‌افتد که تومور مغزی از نظر ژنتیکی به ارث برسد. اما اگر چندین نفر از اعضای خانواده یک فرد دچار تومور مغزی شده باشند، بهتر است فرد با پزشک مشورت کند. پزشک می‌تواند با مشاور ژنتیکی به فرد کمک کند.
سن
خطر ابتلا به بیشتر انواع تومورهای مغزی با افزایش سن زیاد می‌شود. البته این بدان معنا نیست که جوان‌ترها به تومور مغز مبتلا نمی‌شوند. بنابراین حتی اگر در سنین پایین نیز متوجه علائم موجود در مقاله شدید، حتما به پزشک مراجعه کنید.
جغرافیا
تومورهای مغزی به طور کلی در میان قفقازی‌ها بیشتر دیده می‌شود. با این حال، افراد آفریقایی-آمریکایی بیشتر به تومور مننژیوم مبتلا می‌شوند. ژنتیک مردم خطه‌های مختلف، رژیم غذایی و سبک زندگی آن‌ها علت اصلی این موضوع است که سرطان مغز یا توده‌های خوش خیم در برخی کشورها بیشتر است.
قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی
قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی خاص، از جمله مواردی که ممکن است در محیط کار پیدا شود، می‌تواند خطر ابتلا به سرطان مغز را افزایش دهد. موسسه ملی ایمنی و بهداشت شغلی به عنوان یک منبع معتبر، لیستی از مواد شیمیایی بالقوه ایجاد کننده سرطان را که در محل کار یافت می شود، منتشر کرده است. افرادی که با این مواد سر و کار دارند، باید مراقبت‌های ویژه‌ای در نظر داشته باشند.
قرار گرفتن در معرض اشعه
افرادی که در معرض تابش یونیزان قرار گرفته‌اند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به تومورهای مغز قرار دارند. بیماران ممکن است از طریق روشهای درمانی سرطان چون پرتو درمانی در معرض اشعه یونیزان قرار گرفته باشند. همچنین احتمال دارد برخی افراد در معرض تشعشعات حاصل از اثرات هسته‌ای قرار داشته باشند. حوادث نیروگاه هسته‌ای در فوکوشیما و چرنوبیل نمونه‌هایی از چگونگی قرار گرفتن افراد در معرض تشعشعات یونیزان است.
تومورهای مغزی چگونه تشخیص داده می شوند؟
تشخیص تومور مغزی با معاینه فیزیکی و بررسی تاریخچه پزشکی بیمار آغاز می‌شود. معاینه فیزیکی شامل یک معاینه عصبی بسیار دقیق است. پزشک آزمایشی را برای بررسی سالم بودن اعصاب جمجمه انجام می‌دهد. این اعصاب از مغز نشات می‌گیرند.
پزشک همچنین با استفاده از برخی ابزار چشم پزشکی به معاینه چشم‌ها خواهد پرداخت. این ابزاری است که نوری را به مردمک های چشم و به شبکیه می‌تاباند. سپس پزشک به داخل چشم نگاه کرده و واکنش چشم به نور را بررسی می‌کند. وقتی فشار در داخل جمجمه افزایش می‌یابد، ممکن است تغییراتی در عصب بینایی ایجاد شود.
پزشک همچنین ممکن است فاکتور‌های زیر را ارزیابی کند:
- قدرت عضلات
- هماهنگی
- حافظه
- قابلیت انجام محاسبات ریاضی
در صورت وجود موارد مشکوک در معاینه اولیه و به منظور تشخیص دقیق و نهایی تست‌هایی چون MRI و سی تی اسکن از مغز توسط پزشک تجویز خواهد شد.
روشهای درمان تومورهای مغزی شامل چه مواردی است؟
درمان تومور مغزی با توجه به نوع، اندازه و وضعیت جسمی بیمار تعیین می‌شود. مهم‌ترین روش برای درمان این بیماری، جراحی است. پزشکان با استفاده از این روش سعی می‌کنند بافت سرطانی را با کم‌ترین آسیب به بخش‌های سالم مغز، جدا کنند. در برخی موارد جایگاه تومورها به گونه‌ای است که می‌توان به راحتی آن‌ها را خارج کرد. اما در موارد دیگر تومور در جایگاهی است که برداشتن آن ممکن است باعث آسیب رسیدن به بافت مغز شود. به همین دلیل نمی‌توان آن را به صورت کامل خارج کرد. در این موارد حتی برداشتن بخشی از بافت سرطانی به بهبود وضعیت بیمار کمک می‌کند.
تومورهای ثانویه یا متاستاتیک با توجه به نوع سرطان اصلی درمان می‌شوند و سپس برای برداشتن تومور ثانویه اقدام خواهد شد. در برخی موارد پزشک برای بیمار از روشهای درمانی مکمل مانند پرتو درمانی یا شیمی درمانی نیز استفاده می‌کند.
جمع بندی
تومور مغزی انواع مختلفی دارد. هر تومور مغزی بر اساس ویژگی‌هایی چون اندازه، محل قرارگیری و… با روش خاصی درمان می‌شوند. مهم‌ترین نکته برای درمان این بیماری، تشخیص و درمان به موقع آن است. به همین دلیل لازم است به محض مشاهده علائم با یک پزشک حرفه‌ای و متبحر در این زمینه مشورت کنید. دکتر مهرداد بختوری، از بهترین جراحان مغز و اعصاب در تهران به شمار می‌روند. در صورت نیاز به راهنمایی و مشاوره در مورد بیماری می‌توانید از طریق راه‌های ارتباطی موجود در سایت با دکتر در تماس باشید.