گرفتگی عضلات گردن یکی از مشکلات شایعی است که می‌تواند به دلایل مختلفی مانند نشستن طولانی‌مدت در وضعیت نامناسب، استرس، خوابیدن در حالت نادرست، یا حتی آسیب‌های جزئی رخ دهد.
ستون فقرات ساختاری پیچیده و جذاب است که قادر به تحمل وزن سر، که حدود ۱۵ پوند است، می‌باشد و در عین حال امکان حرکت در جهات مختلف را فراهم می‌کند. هیچ بخشی از ستون فقرات به اندازه مهره‌های گردن آزادی حرکت ندارد. ترکیب این پیچیدگی و تحرک زیاد باعث می‌شود که گردن بیشتر از سایر قسمت‌ها در معرض آسیب و تروما قرار گیرد. در ادامه، به بررسی علل درد و گرفتگی عضلات گردن خواهیم پرداخت و سپس روش‌هایی برای کاهش درد و گرفتگی این عضلات پیشنهاد خواهیم کرد.
مروری سریع بر آناتومی گردن
این ساختار پیچیده از ۷ مهره کوچک، دیسک‌های بین مهره‌ای برای جذب شوک و ضربه، مفاصل، طناب نخاعی، ۸ ریشه عصبی، عروق خونی، ۳۲ عضله و لیگامان‌ها تشکیل شده است. ریشه‌های عصبی از طناب نخاعی مانند شاخه‌های درخت از سوراخ‌های بین مهره‌ای عبور کرده و سیگنال‌ها (ایمپالس‌های عصبی) را از شانه، بازوها و قفسه سینه به مغز منتقل می‌کنند. همچنین، سیستم عروقی شامل ۴ شریان و ورید است که از میان مهره‌ها عبور کرده و خون را بین مهره‌ها، مغز و قلب منتقل می‌کنند. مفاصل، عضلات و لیگامان‌ها حرکت گردن را تسهیل کرده و ساختار آن را مستحکم می‌کنند.
تحرک گردن بی‌نظیر است و سر می‌تواند در جهات مختلف حرکت کند. این حرکت‌ها شامل ۹۰ درجه فلکسیون (حرکت به جلو)، ۹۰ درجه اکستانسیون (حرکت به عقب)، ۱۸۰ درجه روتیشن (حرکت به اطراف) و تقریباً ۱۲۰ درجه به هر شانه است.
دلایل درد و گرفتگی عضلات گردن
دلایل متعددی برای درد و گرفتگی عضلات گردن وجود دارد که در زیر به برخی از آنها اشاره می‌شود:
جراحت و تصادف
یکی از آسیب‌های رایج در تصادفات، آسیب به گردن است. این آسیب معمولاً به دلیل هایپراکستانسیون (کشیدگی بیش از حد) و هایپرفلکسیون (خم شدن بیش از حد) رخ می‌دهد. در این حالت، به طور ناگهانی و خارج از محدوده طبیعی، سر به جلو یا عقب حرکت می‌کند. این حرکت غیرطبیعی و شدید به عضلات و رباط‌های گردن فشار وارد کرده و باعث انقباض، سختی و سفت شدن عضلات گردن و در نهایت ایجاد درد می‌شود.
افزایش سن
اختلالات پیشرونده و دژنراتیو مانند استئوآرتریت، تنگی کانال نخاعی و بیماری دیسک پیشرونده بر روی ستون فقرات تأثیر می‌گذارند. استئوآرتریت یک اختلال مفصلی شایع است که باعث تخریب تدریجی مفاصل می‌شود. در این حالت، بدن به طور طبیعی با ایجاد استخوان‌های جدید به نام استئوفیت به این تخریب واکنش نشان می‌دهد، که این امر باعث محدودیت حرکات مهره‌ها و گرفتگی عضلات گردن می‌شود.
تنگی کانال نخاعی
تنگی کانال نخاعی باعث می‌شود که فورامن‌ها (سوراخ‌های مهره‌ای) که اعصاب از آنها عبور می‌کنند، محدود و فشرده شوند. این فشردگی ریشه‌های عصبی را تحت فشار قرار داده و موجب درد در گردن، شانه‌ها و دست‌ها می‌شود. این وضعیت می‌تواند منجر به کاهش عملکرد معمول این نواحی و اختلال در فعالیت‌های روزانه گردد.
بیماری دیسک دژنراتیو (DDD)
دیسک‌های بین مهره‌ای گردن به تدریج هیدراته کمتری می‌شوند و با گذشت زمان، ارتفاع و الاستیسیته آنها کاهش می‌یابد. در طول زمان، دیسک ممکن است دچار برآمدگی یا فتق شود که منجر به درد، بی‌حسی و سوزش در اندام‌های فوقانی می‌گردد.
زندگی روزمره
ایستادن نادرست، چاقی و عضلات ضعیف شکمی می‌توانند تعادل ستون فقرات را بر هم زده و اغلب باعث خم شدن گردن به سمت جلو شوند. علاوه بر این، استرس و تنش‌های عاطفی نیز می‌توانند منجر به درد و سفتی عضلات گردن شوند.
بیماری های دیگر
اگرچه گردن درد معمولاً ناشی از فشار است، اما درد طولانی مدت یا نقص عصبی ممکن است نشانه‌های جدی‌تری از مشکلات گردن باشد که نباید نادیده گرفته شود. این علائم می‌توانند ناشی از عفونت نخاعی، فشردگی طناب نخاعی، تومور، شکستگی مهره و دیگر اختلالات جدی باشند. در صورتی که پس از آسیب به سر، علائمگرفتگی عضلات گردن و نشانه‌های گردن تغییر کند و باعث ، باید فوراً به پزشک مراجعه شود.
تشخیص درد گردن
اولین قدم در درمان درد گردن، شناسایی علت آن است. تشخیص دقیق و صحیح، یکی از اساسی‌ترین مراحل درمان است. شما باید بدانید که چه عاملی باعث درد گردن شما شده است. پزشک برای تشخیص صحیح باید شرح حال شما را بگیرد و معاینه را با توجه به سوالات زیر انجام دهد:
- درد شما از چه زمانی شروع شده است؟
- چه فعالیت‌هایی باعث بدتر شدن درد شما می‌شود؟
- برای کاهش درد گردن چه اقداماتی انجام می‌دهید؟
- آیا درد شما به نواحی دیگر نیز انتشار یافته است؟
- چه عواملی باعث تسکین یا تشدید درد شما می‌شود؟
معاینه فیزیکی
پزشک باید وضعیت بدنی شما را بررسی کرده و میزان حرکت و فعالیت‌های روزمره شما را ارزیابی کند. هر فعالیتی که باعث تشدید درد شما می‌شود باید مدنظر قرار گیرد. پزشک به وضعیت قرارگیری شما در زمان نشستن و ایستادن توجه خواهد کرد و بررسی می‌کند که آیا مهره‌ها در یک ردیف و راستای صحیح قرار دارند یا خیر.
معاینه نورولوژیکی
تست‌های مربوط به رفلکس‌ها، قدرت عضلات، تغییرات حسی و حرکتی، و میزان انتشار درد باید به دقت بررسی شوند.
مطالعات رادیولوژیکی
گاهی اوقات انجام تصویربرداری از ستون فقرات مفید است. این تصویربرداری می‌تواند میزان تحلیل دیسک، شکستگی‌ها یا تشکیل استئوفیت‌ها را نشان دهد. همچنین، از طریق MRI می‌توان مواردی مانند استئوآرتریت (پوکی استخوان)، آرتروز ستون فقرات، بیرون‌زدگی یا فتق دیسک گردن را شناسایی کرد که ممکن است علائم نورولوژیکی نیز ایجاد کنند.
اگر آسیب‌ها رد شوند، پزشک باید با استفاده از تست‌ها و آزمایش‌های خاص، میزان هدایت سیگنال‌های عصبی را بررسی کند. این آزمایش‌ها شامل مطالعات هدایت عصبی یا الکترومیوگرافی (EMG) می‌شوند که معمولاً در ابتدا انجام نمی‌گیرند مگر در صورت بروز مشکلات خاص نورولوژیکی یا ضعف عضلانی.
من با درد گردن از خواب بیدار شده ام اکنون چه کنم؟
زندگی روزمره و نحوه خواب شب می‌تواند تأثیر زیادی بر سلامت گردن داشته باشد. ممکن است شب گذشته نتوانسته باشید به خوبی استراحت کنید و در نتیجه دچار درد و گرفتگی عضلات گردن شوید. بهترین روش این است که به بدن خود فرصت دهید تا از طریق تسکین‌دهنده‌های طبیعی، بهبود یابد. اگرچه در طول روز فعالیت‌های شما ممکن است محدود شود و مجبور باشید با درد کنار بیایید، ولی گزینه‌هایی برای کاهش درد وجود دارد:
- به آرامی گردن خود را کشش دهید.
- می‌توانید از مسکن‌هایی مانند Advil یا Tylenol استفاده کنید.
- از روش سرما و گرما درمانی بهره ببرید (۲۰ دقیقه کمپرس گرم و سپس ۲۰ دقیقه کیسه یخ روی ناحیه آسیب‌دیده بگذارید).
آیا به عمل جراحی احتیاج دارم؟
بیشتر بیماران مبتلا به درد گردن نیازی به درمان‌های جراحی ندارند و معمولاً به درمان‌های غیر جراحی به خوبی پاسخ می‌دهند. بنابراین، جراحی مهره‌های گردن به ندرت لازم می‌شود. در واقع، کمتر از ۵٪ بیماران مبتلا به درد گردن نیاز به عمل جراحی دارند. با این حال، در برخی مواقع ممکن است به جراحی ستون فقرات گردن نیاز باشد.
اگر درمان‌های غیر جراحی مؤثر نباشند، می‌توانید گزینه‌هایی مانند درمان کایروپرکتیک، فیزیوتراپی (کار درمانی)، دارودرمانی، ماساژ، تمرینات ورزشی و سایر روش‌ها را امتحان کنید. اگر همچنان درد ادامه داشته باشد و علائم نورولوژیکی شما بدتر شود (مانند بی‌حسی، گزگز یا ضعف در دست‌ها یا پاها)، یا اگر دچار اختلال در تعادل یا راه رفتن شوید، ممکن است نیاز به اقدامات درمانی جدی‌تری داشته باشید.
بیشتر بدانید: نمونه برداری از تومور مغزی
بیشتر بدانید: نمونه برداری از تومور مغزی
بیشتر بدانید: جراحی فیوژن ستون فقرات
تمرینات ورزشی برای کاهش درد گردن
در اینجا به ۴ ورزش مؤثر برای کاهش درد گردن اشاره می‌کنیم:
چرخش گردن (Neck Turn)
این تمرین به تقویت عضلات گردن کمک می‌کند.
ابتدا چانه خود را به سمت شانه راست ببرید و به مدت ۲۰ ثانیه نگه دارید. برای کشش بیشتر، می‌توانید از دست خود کمک بگیرید. سپس سر را به وضعیت اولیه برگردانده و این بار به سمت چپ ببرید. این حرکت را ۳ تا ۵ بار تکرار کنید.
خم شدن گردن به طرفین (Side Bending)
این حرکت به افزایش انعطاف‌پذیری عضلات گردن کمک می‌کند.
با دست خود، سر را به سمت راست خم کنید تا گوش به شانه برسد. سپس دست را بالای سر قرار دهید تا کشش بیشتری ایجاد شود. ۲۰ ثانیه در این حالت بمانید و سپس به وضعیت اولیه بازگردید. حالا این حرکت را در سمت چپ انجام داده و ۳ تا ۵ بار تکرار کنید.
چانه را به گردن بچسبانید.
- برای این تمرین، صاف بنشینید به طوری که گوش و شانه در یک خط قرار گیرد.
- سر را به آرامی به جلو بیاورید تا کشش را در ناحیه اتصال گردن و سر احساس کنید. سپس چانه را به گردن بچسبانید و این کشش را برای ۵ ثانیه نگه دارید. این حرکت را ۱۰ بار در روز تکرار کنید.
حرکت آزادانه و حالت استراحت به عضلات گردن دهید.
- ابتدا روی یک صندلی راحت بنشینید و یک نفس عمیق بکشید.
- در حین بازدم، گردن را به سمت راست حرکت دهید و سپس گردن را به قفسه سینه نزدیک کنید.
- حالا با نفس عمیق دیگر، گردن را به سمت چپ حرکت دهید و با بازدم، گردن را به قفسه سینه بیاورید. این تمرین را معمولاً صبح‌ها یا شب‌ها به تعداد ۳ بار انجام دهید.
کلام آخر
“با دکتر حسین زاده بختوری، اعتمادی به آینده سالمتان”
دکتر مهرداد حسین زاده بختوری، متخصص جراحی مغز و اعصاب، با سال‌ها تجربه و تخصص در زمینه درمان مشکلات مغزی، نخاعی و عصبی، به بیماران خدمات درمانی و جراحی ارائه می‌دهند. ایشان با بهره‌گیری از تکنیک‌های پیشرفته و نوین در جراحی‌های مغز و اعصاب، توانسته‌اند به بسیاری از بیماران در بهبود وضعیت سلامتی و کیفیت زندگی کمک کنند.
دکتر حسین زاده بختوری علاوه بر تخصص جراحی، به اهمیت مراقبت‌های پس از جراحی نیز توجه ویژه دارند و همواره در ارائه راهکارهای مؤثر برای تسریع روند بهبودی بیماران از روش‌های مدرن فیزیوتراپی و درمان‌های تکمیلی استفاده می‌کنند. ایشان در زمینه درمان مشکلاتی مانند دیسک کمر، آسیب‌های نخاعی، تومورهای مغزی، و مشکلات عصبی دیگر با دقت و دانش بالا عمل می‌کنند.
با توجه به تجربه و دستاوردهای موفق ایشان در درمان بیماری‌های مغز و اعصاب، بیماران می‌توانند با اطمینان کامل از درمان‌های مؤثر و به‌روز بهره‌مند شوند.