تومور مغزی گلیوما، نوعی تومور است که از سلول‌های گلیال منشأ می‌گیرد؛ این سلول‌ها نقش حمایت و محافظت از سلول‌های عصبی مغز را بر عهده دارند. گلیوما انواع و زیرگروه‌های متعددی دارد و شایع‌ترین نوع تومور مغزی در بزرگسالان محسوب می‌شود، به طوری که حدود ۷۸٪ از تومورهای مغزی سرطانی را تشکیل می‌دهد. نمونه‌هایی از انواع گلیوما شامل آستروسیتوما و اپاندیموما هستند. در این مطلب به توضیح اینکه گلیوما چیست، میزان طول عمر افراد پس از تشخیص این نوع تومور، عوامل خطر مرتبط و روش‌های درمان آن پرداخته می‌شود. تا انتهای این مقاله از دکتر حسین زاده بختوری، متخصص و جراح مغز و اعصاب همراه ما باشید.
تومور مغزی گلیوما چیست ؟
گلیوما نوعی تومور مغزی است که از سلول‌های گلیال نشأت می‌گیرد. این سلول‌ها نقش حمایت و محافظت از سلول‌های عصبی را دارند؛ آنها سلول‌های عصبی را در جای خود نگه داشته و عملکرد صحیح آنها را تضمین می‌کنند. همچنین گلیال‌ها اکسیژن و مواد مغذی را به سلول‌های عصبی می‌رسانند و سلول‌های مرده را از مغز حذف می‌کنند. لازم به ذکر است که همه تومور مغزی گلیوما ها سرطانی نیستند؛ برخی از آنها رشد نکرده و گسترش نمی‌یابند. تومور مغزی گلیوما درجه پایین با سرعت کمتری رشد می‌کنند، در حالی که گلیوماهای درجه بالا به طور سریع‌تری توسعه می‌یابند.
انواع تومور مغزی گلیوما
سه نوع گلیوم مختلف وجود دارد.
آستروسیتوما
برخی از تومورهای مغزی از سلول‌های گلیایی ستاره‌ای شکل به نام آستروسیت رشد می‌کنند که به آنها آستروسیتوما گفته می‌شود. آستروسیتوماهای درجه یک، که به نام آستروسیتوماهای پیلوسیتیک شناخته می‌شوند، رشد کندی دارند و مرزهای مشخصی دارند.
آستروسیتوماهای درجه ۲ یا آستروسیتوماهای درجه پایین، رشد آهسته‌ای دارند اما مرزهای نامشخصی دارند و بیشتر در افراد بین ۲۰ تا ۵۰ سال شایع هستند.
آستروسیتوماهای درجه ۳ که به آنها آستروسیتوماهای آناپلاستیک گفته می‌شود، حدود ۲٪ از کل تومورهای مغزی را تشکیل می‌دهند و نسبت به انواع درجه پایین، رشد سریع‌تر و تهاجمی‌تری دارند و به بافت‌های اطراف نیز نفوذ می‌کنند.
آستروسیتوماهای درجه ۴ یا گلیوبلاستوما (GBM) تهاجمی‌ترین نوع گلیوم‌ها هستند و شایع‌ترین تومور مغزی درجه بالا در بزرگسالان محسوب می‌شوند. این نوع تومور حدود ۱۲ تا ۱۵٪ از کل تومورهای مغزی را تشکیل داده و میزان بقا پنج‌ساله بیماران تنها حدود ۴٪ است.
اپاندیموما
تومورهای مغزی که از سلول‌های اپندیمال منشا می‌گیرند، اپاندیموما نام دارند. این نوع تومورها در بزرگسالان بسیار نادر بوده و تقریباً ۲ تا ۳ درصد از تومورهای اولیه مغزی را تشکیل می‌دهند.
اپاندیمومای درجه ۱ معمولاً رشد کندی دارد و ممکن است به صورت زیر اپندیموما (subependymomas) یا اپاندیموم میکسوپاپیلاری بروز کند.
اپاندیمومای درجه ۲ شایع‌ترین نوع است و معمولاً به سادگی به عنوان اپاندیموما شناخته می‌شود، اما پزشکان ممکن است آن را به زیرگروه‌هایی مانند اپاندیمومای سلولی، پاپیلاری، سلول شفاف یا تانسیک تقسیم‌بندی کنند.
اپاندیمومای درجه ۳، که به اپاندیموم آناپلاستیک نیز معروف است، تومورهایی با رشد سریع‌تر و پرخطرتر هستند.
الیگودندروگلیوم
تومورهای مغزی که منشا آنها سلول‌های الیگودندروسیت است، الیگودندروگلیوما نامیده می‌شوند. الیگودندروگلیوماهای درجه ۲ به عنوان تومورهای درجه پایین شناخته می‌شوند، در حالی که نوع آناپلاستیک آنها، درجه ۳ و با رشد سریع‌تر است.
علائم تومور مغزی گلیوما
علائم گلیوم بسته به عوامل متعددی متفاوت است و به اندازه تومور و محل رشد آن در مغز یا نخاع بستگی دارد. رایج‌ترین علامت تومور مغزی، سردرد است که در حدود ۳۵٪ از بیماران مشاهده می‌شود. سایر علائم شایع تومورهای مغزی ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- تشنج
- تهوع و استفراغ
- مشکلات حافظه
- تغییر در سطح فعالیت
- تغییرات شخصیتی
- کاهش اشتها
- ضعف عضلانی
- اختلال در تعادل
- دشواری در راه رفتن
- کاهش دید
- مشکلات در تکلم و گفتار
عوامل خطر
عوامل خطر به عواملی گفته می‌شود که احتمال بروز بیماری در فرد را افزایش می‌دهند. با این وجود، علت بسیاری از تومورهای مغزی هنوز ناشناخته است و معمولاً ارتباط مستقیمی با عوامل قابل کنترل یا پیشگیری توسط فرد ندارد.
عوامل ارثی
برخی اختلالات ژنتیکی می‌توانند خطر ابتلا به تومورهای بدخیم مغزی را افزایش دهند. این اختلالات شامل موارد زیر هستند:
- نوروفیبروماتوز نوع ۱
- نوروفیبروماتوز نوع ۲
- سندرم فون هیپل-لینداو
- سندرم Li-Fraumeni
با این حال، تنها حدود ۵٪ از افراد مبتلا به تومور مغزی، این اختلالات ژنتیکی را دارند.
فاکتورهای محیطی
برخی مواد شیمیایی که فرد ممکن است در محیط کار با آنها مواجه شود، می‌توانند خطر ابتلا به سرطان را افزایش دهند. برای مثال، قرار گرفتن در معرض وینیل کلراید ممکن است احتمال ابتلا به تومور مغزی گلیوما را افزایش دهد، هرچند تاکنون ارتباط مستقیم و قطعی توسط محققان اثبات نشده است.
تشخیص تومور مغزی گلیوما
اگر فردی علائمی نشان دهد که احتمالاً به تومور مغزی گلیوما مرتبط است، پزشک متخصص ابتدا سابقه پزشکی بیمار را بررسی کرده و معاینه عصبی انجام می‌دهد. برای تشخیص دقیق‌تر، پزشک ممکن است از روش‌های تصویربرداری یا نمونه‌برداری استفاده کند. از جمله اسکن‌هایی که به تشخیص وجود تومور کمک می‌کنند می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- ام آر آی (MRI)
- سی تی اسکن (CT scan)
- اسکن پت (PET scan)
با این حال، این اسکن‌ها نمی‌توانند به‌طور قطعی نوع سلول‌های تشکیل‌دهنده تومور را مشخص کنند و در این موارد نمونه‌برداری توسط پزشک توصیه می‌شود.
درمان تومور مغزی گلیوما
پزشکان در درمان تومورهای مغزی تلاش می‌کنند تا تا حد امکان تومور را حذف کنند و از بازگشت آن جلوگیری نمایند. در عین حال، مراقبت ویژه‌ای به کار می‌برند تا به بافت‌های سالم مغز آسیب وارد نشود. بر اساس اطلاعات موسسه ملی سرطان، پنج روش درمانی اصلی برای این تومورها وجود دارد:
- نظارت فعال
- جراحی
- پرتودرمانی
- شیمی‌درمانی
- درمان‌های هدفمند
نظارت فعال
این مرحله‌ای است که فرد برای اطمینان از عدم پیشرفت بیماری، معاینات منظم انجام می‌دهد بدون اینکه درمان خاصی دریافت کند. نظارت فعال بیشتر برای کسانی مناسب است که تومورشان رشد بسیار کندی دارد و علائم قابل توجهی ایجاد نمی‌کند. در این شرایط، احتمال بروز عوارض یا خطرات ناشی از درمان ممکن است بیشتر از فواید آن باشد؛ بنابراین پزشکان ترجیح می‌دهند ابتدا وضعیت بیمار را مدتی تحت نظر بگیرند قبل از اینکه درمان آغاز شود.
عمل جراحی
جراحی معمولاً اولین مرحله در درمان گلیوم محسوب می‌شود. بسته به درجه تومور، جراح ممکن است بتواند کل تومور یا بخش قابل توجهی از بافت سرطانی را با موفقیت بردارد. اما با توجه به موقعیت تومور در مغز و عملکردهای حیاتی که ممکن است تحت تأثیر قرار گرفته باشند، گاهی حذف کامل تومور امکان‌پذیر نیست. در این موارد، برداشتن بخشی از تومور می‌تواند به کاهش تورم مغز کمک کرده و برخی از علائم بیماری را بهبود ببخشد.
پرتو درمانی
پرتودرمانی با استفاده از پرتوهای خارجی یا EBRT، یکی از روش‌های درمانی است که پزشکان برای مقابله با گلیوم به کار می‌برند.
شیمی درمانی
در شیمی‌درمانی از داروهایی استفاده می‌شود که رشد سلول‌های سرطانی را متوقف می‌کنند. شیمی‌درمانی سیستمیک به حالتی گفته می‌شود که داروها وارد جریان خون شده و در سراسر بدن پخش می‌شوند. برخی از این داروها قادرند از سد خونی-مغزی عبور کنند و مستقیماً سلول‌های گلیوم را هدف قرار دهند.
برای تومورهای مغزی، پزشکان ممکن است استفاده از ویفرهای قابل جذب را پس از برداشتن تومور در محل جراحی توصیه کنند. این روش که شیمی‌درمانی موضعی نامیده می‌شود، به هدف قرار دادن تومورهای باقی‌مانده کمک می‌کند و احتمال بروز عوارض جانبی در سایر قسمت‌های بدن را کاهش می‌دهد.
درمان هدفمند
درمان‌های هدفمند به طور خاص بر مولکول‌هایی تأثیر می‌گذارند که سلول‌های سرطانی برای رشد و تکثیر به آنها وابسته هستند. یکی از این داروها، بوآیزوموماب است که توسط شبکه جامع سرطان ملی توصیه شده است. این دارو با مختل کردن روند خون‌رسانی لازم برای تغذیه سلول‌های سرطانی، موجب کاهش رشد آنها می‌شود.
جمع بندی
چشم‌انداز بیماری گلیوم به عوامل متعددی وابسته است و برای هر فرد متفاوت است. بهترین کار این است که بیمار با پزشک خود مشورت کند تا وضعیت خاص خود را به‌طور دقیق ارزیابی کند. در صورتی که کسی مشکوک به ابتلا به تومور مغزی گلیوما باشد، باید هر چه سریع‌تر به پزشک مراجعه کند تا تشخیص نهایی انجام شده و اقدامات لازم آغاز شود.
“با دکتر حسین زاده بختوری، اعتمادی به آینده سالمتان”
دکتر مهرداد حسین زاده بختوری، متخصص جراحی مغز و اعصاب، با سال‌ها تجربه و تخصص در زمینه درمان مشکلات مغزی، نخاعی و عصبی، به بیماران خدمات درمانی و جراحی ارائه می‌دهند. ایشان با بهره‌گیری از تکنیک‌های پیشرفته و نوین در جراحی‌های مغز و اعصاب، توانسته‌اند به بسیاری از بیماران در بهبود وضعیت سلامتی و کیفیت زندگی کمک کنند.
دکتر حسین زاده بختوری علاوه بر تخصص جراحی، به اهمیت مراقبت‌های پس از جراحی نیز توجه ویژه دارند و همواره در ارائه راهکارهای مؤثر برای تسریع روند بهبودی بیماران از روش‌های مدرن فیزیوتراپی و درمان‌های تکمیلی استفاده می‌کنند. ایشان در زمینه درمان مشکلاتی مانند دیسک کمر، آسیب‌های نخاعی، تومورهای مغزی، و مشکلات عصبی دیگر با دقت و دانش بالا عمل می‌کنند.
با توجه به تجربه و دستاوردهای موفق ایشان در درمان بیماری‌های مغز و اعصاب، بیماران می‌توانند با اطمینان کامل از درمان‌های مؤثر و به‌روز بهره‌مند شوند.