جراحی دیسک کمر یکی از روش‌های اصلی درمان بیماری دیسک کمر است. دیسک کمر مهم‌ترین علت بروز کمردرد در بیماران به شمار می‌رود. در برخی موارد، این مشکل با استفاده از داروهای ضد التهاب، گرما درمانی و فیزیوتراپی قابل برطرف شدن است، اما در موارد دیگر تنها راه درمان، عمل جراحی دیسک کمر می‌باشد. در ادامه این مقاله از دکتر بختوری جراخ مغز و اعصاب در تهران به معرفی روش‌های جراحی دیسک کمر و نکاتی که در این جراحی باید مد نظر داشته باشید، می‌پردازیم.

دیسک کمر چیست

بیماری دیسک کمر و جابه‌جایی دیسک از محل اصلی آن در ستون فقرات، یکی از مشکلات شایعی است که ممکن است فرد را نیازمند عمل دیسک کمر کند. بیرون‌زدگی دیسک می‌تواند در تمام بخش‌های ستون فقرات رخ دهد، اما اغلب در ناحیه پایینی ستون فقرات مشاهده می‌شود.

بیرون‌زدگی دیسک کمر می‌تواند باعث ناراحتی و درد شود. بسته به اینکه دیسک در کدام بخش از ستون فقرات خارج شده باشد، بخش خاصی از اعصاب تحت فشار قرار می‌گیرد و محل احساس درد نیز متفاوت خواهد بود. برای مثال، اگر اعصاب ناحیه پایینی ستون فقرات تحت فشار باشند، ممکن است درد به پشت پا انتشار یابد. بیرون‌زدگی دیسک در ناحیه گردن نیز می‌تواند منجر به درد در گردن، شانه و حتی بازوها شود. در برخی موارد نیز ممکن است این وضعیت با ضعف عضلانی و بی‌حسی همراه باشد.

جراحی دیسک کمر چیست؟

جراحی دیسک کمر زمانی انجام می‌شود که روش‌های غیرجراحی برای درمان مؤثر نباشند و شامل انواع مختلفی از روش‌ها است. انتخاب روش مناسب باید حتماً زیر نظر جراح مغز و اعصاب انجام شود. این جراحی یکی از کم‌عارضه‌ترین جراحی‌های ستون فقرات به شمار می‌رود و معمولاً با برشی کوچک در حدود ۵ سانتی‌متر انجام می‌شود.

جراحی دیسک کمر زمانی کاربرد دارد که دیسک‌های ستون فقرات به دلایلی دچار بیرون‌زدگی شده و بیمار دچار کمردرد و علائم مرتبط با دیسک شده باشد. در این روش، با بهره‌گیری از ابزارهای تخصصی، دیسک آسیب‌دیده برداشته می‌شود تا فشار از روی اعصاب برداشته شده و درد کاهش یابد.

برای جراحی دیسک کمر روش‌های مختلفی وجود دارد، اما به‌طور معمول این عمل حدود یک ساعت زمان می‌برد و شامل مراحل زیر است:

1.ابتدا بسته به شرایط بیمار، از بی‌حسی موضعی یا بیهوشی کامل استفاده می‌شود.
2.سپس پزشک یک برش کوچک در ناحیه‌ای که دیسک آسیب‌دیده قرار دارد ایجاد می‌کند. در برخی روش‌ها، برای تعیین دقیق محل دیسک از اشعه ایکس مخصوص بهره گرفته می‌شود.
3.از طریق این برش، ابزارهای جراحی و ویدئوسکوپ به محل آسیب وارد می‌شوند.
4.در ادامه، قسمت آسیب‌دیده دیسک برداشته یا با ماده‌ای دیگر جایگزین می‌شود تا فشار وارد بر اعصاب کاهش یابد.
5.در پایان نیز محل برش بخیه زده می‌شود.

در چه مواردی جراحی دیسک کمر ضروری است؟

اگر فردی در ناحیه پایین کمر یا گردن دچار درد شود، معمولاً تحت نظر پزشک قرار گرفته، به انجام فعالیت‌های بدنی مناسب ترغیب می‌شود و درمان‌هایی مانند داروهای ضد التهاب یا آرام‌بخش برای او تجویز می‌گردد. در صورتی که با این اقدامات بهبودی حاصل نشود، درمان‌های غیر جراحی آغاز می‌شوند. اغلب مشکلات دیسک کمر با این روش‌ها قابل کنترل هستند. بسیاری از افراد مبتلا به بیماری‌های ستون فقرات با کمک روش‌هایی مانند فیزیوتراپی، تمرینات ورزشی در خانه، مصرف دارو و در برخی موارد تزریقات نخاعی، درمان می‌شوند.

در صورتی‌ که پس از گذشت شش هفته از درمان‌های غیر جراحی، علائم دیسک کمر کاهش نیابد یا تشدید شود، انجام جراحی دیسک کمر در نظر گرفته می‌شود. البته در برخی موارد، پیش از تکمیل دوره شش‌ هفته‌ای مراقبت‌های غیر جراحی، با توجه به شدت علائم، ممکن است نیاز به جراحی زودتر احساس شود.

به‌طور کلی، جراحی دیسک کمر زمانی توصیه می‌شود که فرد دارای شرایط زیر باشد:

• داروها و روش‌های فیزیوتراپی تأثیرگذار نباشند.
• علائم عصبی در حال پیشرفت بوده و بی‌حسی یا ضعف شدید در دست‌ها یا پاها ایجاد شود.
• درد شدید به حدی باشد که فرد در انجام فعالیت‌های روزانه یا راه رفتن دچار مشکل گردد.
• اختلال در عملکرد روده یا مثانه به وجود آید.
• آسیب یا فشار جدی بر طناب نخاعی مشاهده شود.

اهداف جراحی دیسک کمر چیست؟

برخی از اهداف جراحی دیسک کمر عبارتند از:

• کاهش یا از بین بردن درد و ناراحتی
• بهبود عملکرد و کیفیت زندگی بیمار
• حذف دیسک آسیب‌دیده
• حفظ تحرک در ناحیه آسیب‌دیده از ستون فقرات
• بازگرداندن ارتفاع طبیعی دیسک

اقدامات پیش از جراحی دیسک کمر

قبل از جراحی دیسک کمر، معمولاً یک جلسه مشاوره با جراح انجام می‌شود. همچنین، برای تشخیص دقیق‌تر مشکل، جراح ممکن است آزمایش‌های تصویربرداری مانند اشعه ایکس، سی‌تی‌اسکن، ام‌آرآی و الکترومیوگرافی را تجویز کند تا نوع مشکل مشخص شود و مناسب‌ترین روش جراحی و ضرورت آن تعیین گردد.

قبل از جراحی باید نکات زیر را رعایت کنید:

• دو هفته قبل از جراحی، از مصرف داروهای رقیق‌کننده خون خودداری کنید. این داروها می‌توانند روند بهبودی را کند کرده و خطر خونریزی را افزایش دهند.
• دو هفته قبل از جراحی از کشیدن سیگار پرهیز کنید.
• برای جراحی دیسک کمر باید ناشتا باشید؛ بنابراین، از شب قبل از عمل چیزی نخورید و ننوشید.

جراحی دیسک کمر باز چیست؟

جراحی دیسک کمر باز یک روش جراحی است که برای دیسک‌های پیچیده و حاد با عوارض جدی به کار می‌رود. در مواردی که دیسک بزرگ باشد یا علائم عصبی داشته باشد، بهتر است دیسک تحت دید مستقیم جراح برداشته شود. به همین دلیل، جراحی باز به عنوان اولویت در این موارد در نظر گرفته می‌شود.

در این روش، جراح یک برش بزرگ‌تر در پوست ایجاد کرده و با باز کردن ماهیچه‌ها به دیسک آسیب‌دیده دسترسی پیدا می‌کند. سپس، بخش آسیب‌دیده دیسک برداشته می‌شود. به دلیل اندازه بزرگ برش، این روش معمولاً باعث آسیب بیشتر به بافت‌ها شده و به همین خاطر دوران نقاهت طولانی‌تری دارد.

این روش بیشتر برای مواردی که دیسک بسیار بزرگ است، کانال نخاع تنگ شده یا عوارض جدی به وجود آمده، مناسب است. اما برای بیماران با دیسک‌های کوچک‌تر و آسیب‌های کم‌تر، روش‌های کم‌تهاجمی مانند جراحی آندوسکوپی یا میکروسکوپی گزینه بهتری هستند.

بیشتر بدانید: نمونه برداری از تومور مغزی

بیشتر بدانید: نمونه برداری از تومور مغزی

بیشتر بدانید: جراحی فیوژن ستون فقرات

مراقبت‌های پس از جراحی دیسک کمر

پس از جراحی دیسک کمر، علائمی مانند درد، ضعف و بی‌حسی معمولاً طی چند هفته کاهش می‌یابد. اگر شغل شما نیاز به فعالیت‌های سنگین ندارد، معمولاً پس از ۲ تا ۴ هفته می‌توانید به کار خود بازگردید. اما اگر شغل شما شامل بلند کردن اجسام سنگین است، ممکن است به ۶ تا ۸ هفته برای بهبودی کامل نیاز داشته باشید. برای بهبودی بهتر، تا چند هفته پس از جراحی از انجام کارهای زیر خودداری کنید:

• برای جلوگیری از لخته شدن خون و آمبولی ریه، پاها را در حالت خوابیده به طور مرتب حرکت دهید.
• از بلند کردن اجسام سنگین اجتناب کنید.
• از نشستن طولانی‌مدت پرهیز کنید.
• از خم شدن بیش از حد و کشش زیاد به کمر خود خودداری کنید.
• بهتر است چند روز پس از جراحی از حمام کردن خودداری کنید تا زخم به خوبی بهبود یابد و خطر عفونت کاهش یابد.
• نیازی به رژیم غذایی خاص نیست، اما بهتر است مواد غذایی مصرف کنید که به نرم شدن شکم کمک کند.
• ممکن است پزشک فیزیوتراپی یا توان‌بخشی را برای بهبودی سریع‌تر توصیه کند.

جراحی دیسک کمر چه خطرات و عوارضی دارد؟

جراحی دیسک کمر همانند دیگر جراحی‌ها ممکن است با برخی عوارض همراه باشد. از جمله مهم‌ترین خطرات و عوارض این جراحی عبارتند از:

• در صورتی که محل برش جراحی به درستی تمیز و ضدعفونی نشود، احتمال بروز عفونت وجود دارد.
• در برخی موارد، پس از جراحی ممکن است دیسک مجدداً پاره شده و بیماری عود کند.
• احتمال بروز آمبولی و لخته شدن خون در ریه پس از جراحی وجود دارد.
• اگر عمل جراحی به درستی انجام نشود، ممکن است اعصاب کمر آسیب دیده و درد در پاها و کمر ایجاد شود.
• پس از جراحی دیسک کمر، ممکن است فرد دچار مشکلاتی مانند یبوست، تکرر یا بی‌اختیاری ادرار شود که معمولاً با گذشت زمان بهبود می‌یابد.

مزایای جراحی دیسک کمر

جراحی دیسک کمر برای برخی افراد ضروری است و در صورت انجام صحیح توسط یک پزشک ماهر و با تجربه، می‌تواند مزایای زیر را به همراه داشته باشد:

• نرخ موفقیت بالایی دارد.
• بهبودی سریع‌تر و تسکین درد کمر را به همراه دارد.
• جراحی کم خطر بوده و معمولاً عوارض جدی ندارد.
• پس از دوران نقاهت، فرد قادر به بازگشت به زندگی عادی خود است.
• احتمال عود و بازگشت بیماری به حداقل می‌رسد.

آیا پس از جراحی دیسک کمر میتوان ورزش کرد؟

پاسخ این سوال به طور کلی مثبت است، اما چند نکته باید در نظر گرفته شود:

اگر بیمار شرایط مناسبی برای جراحی لیزری دیسک کمر داشته باشد، این جراحی می‌تواند با کاهش درد، امکان بازگشت کامل وی به ورزش، حتی ورزش حرفه‌ای، پس از گذراندن دوره نقاهت فراهم کند. این دوره برای هر فرد بسته به نوع ورزش و شرایط بدن متفاوت است و معمولاً بین سه تا نه ماه متغیر خواهد بود.

بعد از جراحی، بسیاری از افراد می‌توانند به ورزش بازگردند، مشروط به اینکه سایر بخش‌های ستون فقرات سالم باشند و دوره نقاهت کامل شود که گاهی ممکن است به یک سال برسد.

با این حال، باید توجه داشت که برخی ورزش‌ها برای ستون فقرات آسیب‌دیده، حتی پس از جراحی، می‌توانند مضر باشند و به مرور زمان آسیب بیشتری وارد کنند، مانند ورزش‌های رزمی، وزنه‌برداری، فوتبال و بدنسازی. در برخی موارد، ادامه این ورزش‌ها علیرغم توصیه پزشک، ممکن است عواقب جبران‌ناپذیری برای ستون فقرات آسیب‌دیده داشته باشد.

نکته آخر اینکه شروع تدریجی ورزش در دوران بازتوانی بعد از جراحی بسیار مهم است. طبق توصیه پزشک، فعالیت‌های ورزشی باید از سطح کم و حداقلی آغاز شده و به تدریج شدت آن افزایش یابد تا ستون فقرات بتواند خود را با فشار فیزیکی تطبیق دهد و از آسیب مجدد جلوگیری شود.

انواع دیگر جراحی دیسک کمر

جراحی‌های کم‌تهاجمی و بسته دیسک کمر

این جراحی‌ها شامل روش‌هایی هستند که در آنها با برش کوچک یا بدون برش و فقط از طریق وارد کردن یک سوزن، بخشی از دیسک بیرون زده خارج یا سوزانده می‌شود. یکی از بهترین و کم‌خطرترین این روش‌ها لیزر دیسک است که در ادامه توضیح داده می‌شود. دو نکته مهم در خصوص جراحی‌های کم‌تهاجمی و بسته دیسک کمر، از جمله لیزر دیسک کمر وجود دارد:

اول اینکه لیزر دیسک کمر کاملاً بی‌خطر نیست؛ جراحی‌های بسته مانند لیزر عوارض کمتری نسبت به جراحی‌های باز دارند، اما این نباید باعث شود که این روش‌ها را بدون خطر بدانیم و به موفقیت آن‌ها صددرصد اطمینان داشته باشیم.

دوم اینکه متاسفانه در حال حاضر به دلیل عدم نظارت صحیح و تبلیغات زیاد در دنیای مجازی، جراحی‌های کم‌تهاجمی مانند لیزر در مواردی که شکست آنها تقریباً قطعی است، توسط افرادی که صلاحیت کافی ندارند، به طور وسیع انجام می‌شود. گاهی بیمار با پرداخت هزینه‌های بالا برای انجام این جراحی‌ها، در نهایت نیاز به جراحی باز پیدا می‌کند، در حالی که دستکاری‌های قبلی ممکن است خطر جراحی باز را بیشتر کند.

بنابراین، قبل از انجام این جراحی‌ها، باید با بهترین جراح مغز و اعصاب و ستون فقرات مشورت کنید و در صورتی که تصمیم به جراحی بسته گرفتید، از او بخواهید این کار را انجام دهد تا اگر درمان نتیجه مطلوبی نداد، خودش قادر باشد درمان را به صورت جراحی باز یا هر روش دیگری ادامه دهد.

جراحی آندوسکوپی دیسک کمر

در جراحی آندوسکوپی دیسک کمر، که یکی از روش‌های کم‌تهاجمی محسوب می‌شود، بیمار معمولاً تحت بیهوشی قرار می‌گیرد. در این روش، با ایجاد یک برش بسیار کوچک، آندوسکوپ وارد بدن شده و عمل مشابه جراحی باز اما با آسیب بافتی بسیار کمتر انجام می‌شود. در این فرایند، بخشی از مهره تراشیده شده و دیسک بیرون‌زده از کنار ریشه عصبی که تحت فشار است، تخلیه می‌گردد.

این نوع جراحی معمولاً برای بیمارانی مناسب است که دیسک آن‌ها به روش‌های غیرجراحی یا بلوک‌های عصبی پاسخ نداده و بیرون‌زدگی دیسک به اندازه‌ای نیست که مانع دسترسی ایمن از طریق برش کوچک شود. مزیت این روش نسبت به جراحی باز، بستری کوتاه‌تر در بیمارستان و زمان نقاهت کمتر است. بیشتر بیماران می‌توانند طی چهار تا شش هفته به فعالیت‌های کاری خود بازگردند.

لیزر دیسک کمر

بر خلاف جراحی‌های باز، در روش لیزر دیسک کمر یا همان PLDD، نیازی به بیهوشی کامل بیمار وجود ندارد. بیمار به صورت دمر (روی شکم) قرار می‌گیرد و معمولاً با استفاده از داروی آرام‌بخش یا خواب‌آور، و در برخی موارد تنها با بی‌حسی موضعی، ناحیه ورود سوزن بی‌درد می‌شود. سپس یک سوزن نازک که اشعه لیزر از نوک آن خارج می‌شود، با هدایت تصویر‌برداری (مانند فلوروسکوپی) به سمت دیسک آسیب‌دیده هدایت شده و وارد دیسک می‌گردد.

در این مرحله، دستگاه لیزر با تولید حرارت کنترل‌شده، بخشی از دیسک را تبخیر کرده و کاهش فشار بر عصب حاصل می‌شود. پس از انجام فرآیند، سوزن خارج شده و عمل به پایان می‌رسد. این جراحی معمولاً کمتر از ۳۰ دقیقه طول می‌کشد و بسیاری از بیماران بلافاصله یا در مدت کوتاهی پس از عمل، کاهش درد و احساس رهایی از فشار عصبی را تجربه می‌کنند.

این نوع جراحی معمولاً به صورت سرپایی انجام می‌شود و در برخی موارد ممکن است بیمار تنها یک شب در بیمارستان بستری بماند. کوتاه بودن مدت بستری و عدم نیاز به بیهوشی عمومی از مزایای اصلی لیزر دیسک کمر در مقایسه با جراحی باز یا آندوسکوپی محسوب می‌شود.

فواید و مشکلات جراحی لیزری دیسک کمر

مطالعات سال‌های اخیر نشان می‌دهند که در صورتی که بیمار به درستی برای جراحی لیزری دیسک کمر انتخاب شود، نتایج درمان بسیار رضایت‌بخش خواهد بود.
با این حال، این روش محدودیت‌هایی نیز دارد. برای مثال، در بیمارانی که دچار ساییدگی شدید مهره و تشکیل زوائد استخوانی هستند، لیزر قادر به حذف این زوائد نیست و بنابراین گزینه مناسبی محسوب نمی‌شود.
همچنین باید به این نکته توجه کرد که همیشه احتمال عدم موفقیت جراحی وجود دارد و در برخی موارد ممکن است در نهایت نیاز به جراحی باز باشد.
بیماری‌هایی مانند انحراف ستون فقرات، سرخوردگی مهره یا تنگی شدید کانال نخاعی که ممکن است همراه با بیرون‌زدگی دیسک وجود داشته باشند، معمولاً به جراحی لیزری پاسخ مطلوبی نمی‌دهند. در چنین شرایطی اغلب انجام جراحی باز اجتناب‌ناپذیر است.
در مورد هزینه‌ها نیز باید گفت که جراحی لیزری دیسک کمر بسته به مرکز درمانی و نوع پوشش بیمه‌ای، ممکن است هزینه‌ای بیشتر یا کمتر از جراحی باز داشته باشد.

عوارض جراحی لیزر دیسک کمر

همانند سایر جراحی‌ها، لیزر دیسک کمر نیز ممکن است با عوارضی همراه باشد. یکی از این عوارض، آسیب احتمالی ناشی از حرارت لیزر به بافت‌های اطراف دیسک مانند استخوان‌ها، عضلات و اعصاب است. البته در صورتی که این جراحی توسط متخصص مجرب در زمینه ستون فقرات انجام شود، احتمال بروز چنین آسیبی بسیار کاهش می‌یابد.
از دیگر خطرات احتمالی، عفونت در محل جراحی است. اگر شرایط استریل به‌خوبی رعایت نشود، سوزنی که لیزر از آن عبور می‌کند می‌تواند باکتری‌ها را به داخل دیسک منتقل کند. خوشبختانه، رعایت کامل اصول بهداشتی در اتاق عمل و تجویز آنتی‌بیوتیک‌های مناسب هنگام جراحی، احتمال بروز عفونت را به حداقل می‌رساند.

بازتوانی پس از جراحی لیزر دیسک کمر

مدت زمان ریکاوری پس از جراحی لیزری دیسک کمر معمولاً کوتاه‌تر از جراحی باز است. در اغلب موارد، بیماران با گذراندن یک دوره‌ی فیزیوتراپی مناسب، می‌توانند حدود یک ماه پس از عمل به تدریج به فعالیت‌های روزمره و روال طبیعی زندگی خود بازگردند.

کلام آخر

“با دکتر حسین زاده بختوری، اعتمادی به آینده سالمتان”

دکتر مهرداد حسین زاده بختوری، متخصص جراحی مغز و اعصاب، با سال‌ها تجربه و تخصص در زمینه درمان مشکلات مغزی، نخاعی و عصبی، به بیماران خدمات درمانی و جراحی ارائه می‌دهند. ایشان با بهره‌گیری از تکنیک‌های پیشرفته و نوین در جراحی‌های مغز و اعصاب، توانسته‌اند به بسیاری از بیماران در بهبود وضعیت سلامتی و کیفیت زندگی کمک کنند.

دکتر حسین زاده بختوری علاوه بر تخصص جراحی، به اهمیت مراقبت‌های پس از جراحی نیز توجه ویژه دارند و همواره در ارائه راهکارهای مؤثر برای تسریع روند بهبودی بیماران از روش‌های مدرن فیزیوتراپی و درمان‌های تکمیلی استفاده می‌کنند. ایشان در زمینه درمان مشکلاتی مانند دیسک کمر، آسیب‌های نخاعی، تومورهای مغزی، و مشکلات عصبی دیگر با دقت و دانش بالا عمل می‌کنند.