جراحی آنوریسم مغزی چگونه انجام می‌شود

آنوریسم مغزی بیماری است که به برآمده شدن و متورم شدن دیواره های رگ های خونی مغز گفته می‌شود. رگ های خونی یا همان سرخرگ ها رگ هایی هستند که خون تصفیه شده که اکسیژن کافی در آن وجود دارد را حمل می کنند و به دیگر قسمت های مختلف مغز انتقال می دهند. یک رگ خونی در حالت عادی دارای یک دیواره با ضخامت بالا و چند لایه است تا بتواند فشار خون را تحمل کند. در بعضی از افراد به دلیل مشکلات ژنتیکی و یا اتفاق افتادن حادثه هایی ممکن است این دیواره ها نازک شود و متورم شود به این تورم آنورسیم گفته می شود. روش های جراحی آنوریسم مغزی مختلف است و با صلاحدید پزشک و متناسب با شرایط بیمار روش درمان انتخاب می‌‎شود.

انواع آنوریسم مغزی

در این بیماری دیواره سرخرگ نازک می شود. دیواره های سرخرگ هایی که نازک شده دیگر توان تحمل فشار خون را ندارد و در نهایت قسمت هایی از رگ ها که بافت نازک تری دارد متورم می شود. این بیماری به مرور باعث افزایش این تورم می شود و در نهایت ممکن است سرخرگ یا همان رگ خونی پاره شود. این پارگی موجب خونریزی های شدید در مغز می شود. البته اکثر آنوریسم مغزی منجر به خونریزی نمی شود. اتفاق دیگری که ممکن است رخ دهد دایسکش نام دارد.  در این نوع آنوریسم چون لایه ها نازک شده ممکن است خونریزی در بین لایه ها اتفاق بی افتد. هر دو نوع پارگی می‌تواند موجب مرگ طرف شود.

 آنوریسم مغزی ساکولار

ساکولار نوعی آنوریسم است که بسیار شایع است، و زمانی که به طور کلی به آنوریسم مغزی فکر می‌کنیم به آن اشاره می کنیم. آنوریسم های ساکولار آن هایی هستند که شبیه کیسه ها یا توت هایی هستند که از یک طرف دیواره رگ خونی بیرون زده اند. اکثر این ها دارای ناحیه منحنی به شکل گردن هستند، اگرچه گاهی اوقات گردن را نمی توان به راحتی در این نوع آنوریسم تعریف کرد، حتی در زمان جراحی. این نوع آنوریسم با رشد و پارگی ممکن است جان بیمار را تهدید کند. این مدل از آنوریسم مغزی از رایج ترین علت خونریزی هستند و به قسمت بزرگ تر متصل می شوند. آنوریسم ساکولار در امتداد نقاط ضعیف دیواره شریان ها ایجاد می شود.

آنوریسم فوزیفِرم

آنوریسم فوزیفورم نوعی از تورم سرخرگ است که شیوع کمتری از نوع سکولار دارد و به نظر می‌رسد که رگ خونی در همه جهات منبسط شده است. آنوریسم های فوزیفورم از آسیب های وارده به درونی ترین لایه های رگ خونی اتفاق می افتند و معمولاً پارگی ندارند ولی می توانند موجب سکته مغزی شوند و با افزایش حجم می توانند علائمی را از خود نشان دهند.

 آنوریسم مایکوتیک یا آنوریسم عفونی

آنوریسم میکوتیک یا  آنوریسم عفونی خیلی کم دیده می شود و یک نوع از آنوریسم ساکولار است که دلیل ایجاد آن  سرخرگی است که بخش از دیواره تحت تأثیر عفونت قرار گرفته است که معمولاً از جای دیگری در بدن نشات می گیرد (مثلاً قلب) و توسط جریان خون به رگ خونی مغز گسترش می یابد. آنوریسم های قارچی به وسیله عامل های عفونی تشکیل می شوند که اغلب با اندوکاردیت باکتریایی همراه است. آنوریسم  میکوتیک در امتداد بخش‌های سطحی شریان‌های مغز یافت می‌شوند، شایع هستند.

آنوریسم مغزی کاذب یا شبه آنوریسم

به ضایعه‌ای گفته می‌شود که تورم دیواره رگ های خونی تمام لایه‌های دیواره را درگیر نمی‌کند. معمولاً، تنها خارجی‌ترین لایه‌های شریان مغز را درگیر می‌کند و معمولاً به دنبال آسیب یا پارگی دیواره رگ رخ می‌دهد. آنوریسم‌ های کاذب معمولاً در مناطقی که فاکس یا تنتوریوم در نزدیکی شریان‌های مغزی قرار دارند، تشکیل می‌شوند. بالون زدن ممکن است در یک طرف دیواره شریان رخ دهد، یا ممکن است جریان خون را از طریق شریان مسدود کند. آنوریسم های کاذب معمولاً از آسیب تروماتیک ایجاد می‌شوند، اما می‌توانند خود به خود نیز ایجاد شوند. درمان بر اساس شکل و محل آنوریسم تعیین می‌شود.

آنوریسم تاول

آنوریسم از نوع تاول امکان دارد در هر قسمت از مغز ایجاد شود ولی شایع ترین محل برای ایجاد آن رگ کاروتید داخلی است. این نوع از آنوریسم شکلی شبیه به تاول دارد و امکان خونریزی و مرگ در این تاول بسیار بیشتر از دیگر انواع آنوریسم است.

پرسش های پزشک قبل از جراحی آنوریسم مغزی

اگر شما با علائمی که به پزشک نشان دهد شما دچار آنوریسم یا تورم رگ های خونی مغز شدید به پزشک مراجعه کنید قطعا پرسش هایی را از شما خواهد پرسید. این پرسش ها می‌تواند در مورد این باشد که آیا شما سابقه این بیماری را داشته‌اید یا نه؟ آیا دخانیات مصرف می‌کنید؟ ضربات سختی آیا بر سر شما وارد شده؟ سرگیجه و حالت تهوع دارید؟ اختلال حرکتی دارید یا خیر؟ و …. .

این پرسش ها به پزشک در تشخیص درست بیماری می‌تواند کمک کند. در درمان این بیماری تشخیص به موقع و درمان درست از مواردی است که می‌تواند جان بیمار را نجات دهد.

روش ها و روند جراحی آنوریسم مغزی

تا هنگامی که ضایعه آنوریسم مغزی مسدود نشود خونریزی ممکن است مجدداً اتفاق بیافتد و سلامتی بیمار را تهدید کند. با تشخیص پزشک و شرایط عمومی بیماری که دچار آنوریسم مغزی شده بهتر است هر چه زودتر بیمار بیهوش شود و جراحی هر چه زودتر آغاز شود. برای درمان این بیماری، روش های جراحی آنوریسم مغزی وجود دارد که شامل دو روش است.

• درمان کردن به روش جراحی باز یا جراحی به روش کرانیوتومی و clipping
• و روش دیگر روش آنژیوگرافیک است که از داخل رگ انجام می‌شود.

روش جراحی باز آنوریسم مغزی

جراحی باز از روش های جراحی آنوریسم مغزی است که در سال های اخیر بسیار مورد استفاده پزشکان برای درمان بیماری آنوریسم مغزی بوده است. در این روش ابتدا جمجمه شکافته می‌شود و سپس پزشک با استفاده از میکروسکوپ می‌تواند به طور کامل عروق مغزی را ببیند و محل ایجاد آنوریسم مغزی را مشاهده کند. پزشک پس از مشاهده محل آنوریسم با کلیپس مخصوص که از جنس فلز است قسمت گردن آنوریسم را مسدود می‌کند.

این کار باعث می‌شود جریان خون در داخل آنوریسم متوقف شود. جنس این کلیپس ها از آلیاژهای است که در انجام ام آر آی تداخل ایجاد نکند. نتیجه مثبت این عمل بسته به تبحر و ظرافت دست پزشک جراح دارد که جراح بتواند از اسیب دیدن دیگر عروق و بافت مغزی جلوگیری کند و آنوریسم را به طور کامل مسدود کند.

آنژیوگرافیک آنوریسم مغزی

روش دوم که در سال های اخیر بسیار مورد استفاده قرار گرفته درمان آنورسیم به روش آنژیوگرافیک است و این درمان از داخل رگ انجام می‌شود. در درمان به روش آنژیوگرافی یک لوله بسیار ظریف از طریق رگ پا وارد بدن شده و سپس به عروق مغزی وارد می‌شود. این لوله به سمت آنوریسم می‌رود و از طریق این لوله سیم بسیار ظریفی به داخل آنوریسم فرستاده می‌شود. این سیم حالت فنری دارد و با نام کویل شناخته می‌شود.

کویل به داخل آنوریسم رفته فضای داخل آنوریسم را با کلافی که تشکیل می‌دهد پر می‌کند. این عمل باعث می‌شود جریان خون داخل آنوریسم کاهش پیدا کند و در  داخل آنوریسم لخته ی خون ایجاد شود و خطر پارگی آنوریسم از بین برود.

انتخاب بین این دو روش درمان کاملاً به شرایط بیمار بستگی دارد. این که بیمار در زمان دچار شدن به آنوریسم، دچار بیماری های دیگری مانند بیماری قلبی، عروقی، کلیوی و … باشد و یا دیگر شرایط بدنی بیمار، محل آنوریسم و اندازه آن  بر انتخاب نوع  روش های جراحی آنوریسم مغزی کاملاً تاثیرگذار است. بعضی آنوریسم ها اگر به روش باز درمان شوند خیلی بهتر است و پزشک مطمئن می شود که این انوریسم به طور کامل درمان شده است.

معایب و مزیت های روش های جراحی آنوریسم مغزی

روش باز معایبی دارد که به مراقبت های بیشتری نیاز است. زیرا جمجمه شکافته شده و امکان عفونت، هر گونه آسیب مغزی و … ممکن است بعد از عمل برای بیمار اتفاق بیافتد. این گونه خطرات در روش بسته کمتر است ولی ممکن است آنوریسم به طور کامل درمان نشود یا اینکه بعد از مدتی به طور مجدد در داخل آنوریسم خون جریان پیدا کند و بخشی از آنوریسم بزرگ تر شود. روش بسته هم بهتر است توسط پزشک جراح مغز انجام شود زیرا ممکن است بیمار در حین روند درمان دچار خونریزی شود و قطعا حضور جراح مغز و اعصاب می تواند بسیار موثر باشد. به طور کلی می‌توان بیان کرد که روش باز برای درمان آنوریسم مغزی خطرات حین عمل و عفونت های بعد از آن را دارد ولی با درصد اطمینان بیشتری می‌توان گفت آنوریسم به طور کامل درمان شده است. روش بسته خطرات عمومی کمتری دارد ولی ممکن است در آینده آنوریسم مغزی رشد کند.

مراقبت های پس از جراحی آنوریسم مغزی

زمانی که جراحی آنوریسم مغزی انجام شد و عمل موفقیت آمیز بود بیمار نیاز به مراقبت هایی دارد تا محل زخم بهبود یابد. به دلیل ماهیت این بیماری همراهان بیمار باید حساسیت ویژه ای برای مراقبت از بیمار به خرج دهند. محل زخم بیمار پس از دو هفته بهبود می یابد این زمان بسته به تغذیه و شرایط عمومی بدن بیمار می تواند کمتر یا بیشتر شود. اگر بیمار مبتلا به دیابت باشد قطعاً این زمان بیشتر طول می کشد. در زمان بهبود زخم بیمار باید از مصرف دخانیات پرهیز کند. سیگار مانع رشد بافت های نرم و استخوانی می شود.

اگر پزشک از بخیه قابل جذب استفاده کند که نیازی به کشیدن بخیه نیست ولی اگر بخیه غیر قابل جذب باشد باید بخیه ها را 10 تا 12 روز بعد از عمل کشید. در دو هفته اول بعد از عمل باید مراقب زخم بود. روزانه پانسمان محل بخیه ها را باید عوض کرد. تغذیه مناسب در روند بهبود بیماری بسیار مهم است.

زخم را با بتادین شست و شو دهید و سپس با گاز استریل مرطوب محل زخم را خشک کنید و سپس چسب یا باند را بر روی آن قرار دهید. بعد از این مرحله شما می توانید یک پوشش به نام سرجی فیکس را روی سر بکشید که پانسمان سر را فیکس نگه دارد. بیمار باید سعی کند طولانی مدت بر روی محل زخم نخوابد تا مانع گردش خون نشود.

عوارض بعد از جراحی آنوریسم مغزی

جراحی های مغزی همیشه بسیار سخت بوده و دوره نقاهت آن طولانی است. بعد از عمل آنوریسم مغزی بیمار ممکن است دچار عفونت، سرگیجه، سوزش و خارش محل زخم و … شود.  اگر بعد از عمل شاهد تشنج، کاهش سطح هوشیاری، تب بالایی که بیشتر از دو روز طول بکشد، سر درد های شدید، حساسیت های دارویی، ایجاد اختلالات حرکتی، مشکلات تکلم و بینایی، تنگی نفس و…. و عوارضی مشابه بودید حتما بیمار را باید به اورژانس منتقل کنید و با پزشک مشورت کنید. عوارض بعد از جراحی به نوع روش های جراحی آنوریسم بستگی دارد. به هر حال یک بیمار بعد از انجام جراحی در اندام مهمی مانند مغز به مراقبت هایی نیاز دارد که سلامت او را تضمین می کند.

سوالات متداول

• آیا آنوریسم مغزی در کودکان هم اتفاق می‌افتد؟

بله، ممکن است که در کودکان نیز نشانه هایی از آنوریسم مغزی دیده شود که به محض دیدن علائم باید کودک را فوری به نزد متخصص ببرید.

بیشتر بخوانید: عوارض بعد از جراحی تومور مغزی چیست؟

منابع: joeniekrofoundation , myhealthalberta

دکتر بختوری