آنوریسم مغزی یا Aneurysm به معنی بزرگ شدن یا برآمدگی دیواره یکی از سرخرگ‌های بدن است که به‌دلیل ضعف در دیواره عروق ایجاد میشود. این بیماری می‌تواند هر جایی از بدن که سرخرگ وجود دارد را تحت تأثیر قرار دهد، از جمله سرخرگ آئورت که از قلب خارج میشود، تا سرخرگ‌هایی که خون‌رسانی به مغز، پاها یا دیواره قلب را بر عهده دارند. یکی از انواع مهم آنوریسم، آنوریسم مغزی است که در این مقاله از دکتر حسین زاده بختوری، متخصص و جراح مغز و اعصاب، به طور جامع به آنوریسم مغزی، عوارض پس از جراحی آن و همچنین مراقبت‌های لازم بعد از عمل جراحی آنوریسم مغزی پرداخته خواهد شد.
آنوریسم مغزی چیست ؟
آنوریسم داخل جمجمه نوعی اختلال عروقی در مغز است که در آن ضعف در دیواره شریان یا ورید مغزی باعث گشاد شدن موضعی رگ‌ها میشود. آنوریسم‌ها بر اساس اندازه و شکل به دسته‌های مختلفی تقسیم می‌شوند: آنوریسم‌های کوچک با قطر کمتر از ۱۵ میلی‌متر، آنوریسم‌های بزرگ بین ۱۵ تا ۲۵ میلی‌متر، آنوریسم‌های غول‌پیکر با قطر ۲۵ تا ۵۰ میلی‌متر و آنوریسم‌های فوق غول‌پیکر با قطر بیش از ۵۰ میلی‌متر.
زمانی که دیواره سرخرگ‌های مغزی ضعیف میشود و فشار داخل عروق بالا می‌رود، برآمدگی‌ها و برون‌زدگی‌هایی شکل می‌گیرد که به دلیل نازک‌تر بودن دیواره این عروق نسبت به حالت طبیعی، ممکن است پاره شده و منجر به خونریزی مغزی شوند.
عوامل خطر مانند فشار خون بالا، سیگار کشیدن و استعمال تنباکو، احتمال بروز آنوریسم مغزی را افزایش می‌دهند.
انواع آنوریسم
انواع آنوریسم بسته به شدت و نوع برآمدگی و گشادشدگی دیواره سرخرگ‌ها متفاوت است و معمولاً به شکل زیر دسته‌بندی می‌شوند:
- آنوریسم کیسه‌ای: در این حالت، یک بخش از دیواره رگ به صورت کیسه‌ای برآمده و بیرون زدگی ایجاد می‌کند.
- آنوریسم دوکی شکل: در این نوع، دیواره سرخرگ در همه جهات متورم شده و رگ ظاهری دوکی شکل پیدا می‌کند.
- آنوریسم پاره شده: وقتی که بزرگ شدن دیواره سرخرگ بیش از حد باشد، ممکن است رگ ترکیده و خونریزی به بافت‌های اطراف نفوذ کند.
علائم آنوریسم مغزی
آنوریسم‌های کوچک معمولاً علائم قابل توجهی ایجاد نمی‌کنند. اما پیش از پارگی آنوریسم‌های بزرگ‌تر، فرد ممکن است نشانه‌هایی را تجربه کند. علائم آنوریسم مغزی بسته به شدت بیماری متفاوت بوده و شامل موارد زیر میشود:
- سردرد بسیار شدید و ناگهانی که معمولاً بدون سابقه قبلی است
- خواب‌آلودگی، سردرگمی یا کاهش سطح هوشیاری
- تغییر در وضعیت هوشیاری
- از دست دادن هوشیاری
- مشکلات بینایی
- اختلالات حرکتی در دست‌ها و پاها
- فلج اعصاب مغزی
- استفراغ و تشنج
- مننژیت
- کما
- تهوع
اگر آنوریسم دچار پارگی شود، خون به فضای اطراف مغز نشت می‌کند که به این حالت خونریزی زیر عنکبوتیه گفته میشود.
قبل از جراحی آنوریسم
اگر داروی خاصی مصرف می‌کنید حتماً این موضوع را با پزشک خود در میان بگذارید.
در صورت مصرف الکل یا دخانیات، حتماً پزشک خود را مطلع سازید.
تا حد امکان از استعمال دخانیات پرهیز کنید.
همچنین از پزشک خود درباره داروهایی که باید از مصرف آنها خودداری کنید، سوال بپرسید.
بعد از جراحی آنوریسم مغزی
بیماران پس از جراحی باز مغز معمولاً باید ۴ تا ۶ روز در بیمارستان بمانند تا تحت نظر و معاینه قرار بگیرند. در صورت بروز هرگونه مشکل، مدت بستری به ۱ تا ۲ هفته افزایش می‌یابد.
دستورالعمل‌ها و توصیه‌های پزشک باید با دقت و کامل رعایت شوند.
در صورتی که جراحی آنوریسم پاره شده با موفقیت انجام شود، خطر خونریزی مجدد بسیار کاهش می‌یابد.
درمان آنوریسم مغزی
دو روش درمانی اصلی برای آنوریسم مغزی وجود دارد که عبارتند از:
دارو درمانی
دارو درمانی یکی از روش‌های مورد استفاده برای درمان آنوریسم‌های پاره نشده است. همچنین، مراقبت‌هایی مانند ترک سیگار و کنترل فشار خون بخش مهمی از استراتژی‌های درمانی به شمار می‌روند، زیرا این عوامل شناخته شده می‌توانند در تشکیل، رشد و پاره شدن آنوریسم نقش داشته باشند. معمولاً در افرادی که فشار خون بالا دارند، پزشک درمان را با داروهای کاهنده فشار خون یا تغییر در رژیم غذایی آغاز می‌کند.
درمان با عمل جراحی باز
جراحی باز یا کرانیوتومی با بازکردن جمجمه انجام میشود و روند بهبودی آن معمولاً بین ۴ تا ۶ هفته طول می‌کشد.
درمان با روش اندوواسکولار
پزشک متخصص برای تشخیص آنوریسم از روش آنژیوگرافی استفاده می‌کند؛ در این روش، یک لوله نازک از طریق شریان وارد بدن میشود تا تصاویر دقیق از عروق مغزی به دست آید. یکی از روش‌های درمانی مؤثر آنوریسم، کوییلینگ اندوواسکولار است. این روش به دلیل عدم نیاز به باز کردن جمجمه، روشی کم‌تهاجمی محسوب میشود که معمولاً در مدت زمان کوتاه‌تری انجام می‌گیرد و دوره نقاهت آن نیز کمتر است. علاوه بر این، مقدار داروی بیهوشی مورد نیاز برای این روش نسبتاً کم بوده و روند بهبودی معمولاً بین دو تا چهار روز طول می‌کشد.
عوارض بعد از عمل آنوریسم مغزی
از آن‌جایی که آنوریسم مغزی مستقیماً سیستم عصبی مرکزی را تحت تأثیر قرار می‌دهد و جراحی مغز با حساسیت و ریسک بالایی همراه است، بروز برخی عوارض پس از عمل آنوریسم مغزی دور از انتظار نیست. این عوارض معمولاً به آسیب‌های احتمالی به نواحی مختلف مغز یا واکنش بدن به مداخلات جراحی مربوط می‌شوند و می‌توانند شامل موارد زیر باشند:
- عفونت در مغز یا بافت‌های اطراف مانند جمجمه یا پوست سر
- اختلال در تمرکز و توجه
- مشکلات بینایی (از تاری دید تا نابینایی یا کاهش دید محیطی)
- اختلال در تعادل یا هماهنگی حرکتی
- تغییر در رفتار، حافظه یا گفتار
- واکنش‌های ناخواسته به داروهای بیهوشی یا داروهای بعد از عمل
- مشکلات تنفسی
- ضعف عضلانی یا بی‌حسی در اندام‌ها
- اختلالات گفتاری یا شناختی
- گیجی، منگی یا کاهش سطح هوشیاری
- تشنج
- خونریزی یا تورم در مغز
- تشکیل لخته خون
- احتمال سکته مغزی
برای به حداقل رساندن این عوارض و افزایش احتمال بهبودی کامل، مراجعه به جراح مغز و اعصاب با تجربه و تخصص بالا بسیار اهمیت دارد. همچنین پیگیری دقیق دستورات پزشکی و مراقبت‌های پس از عمل، نقش مهمی در روند بهبود بیمار ایفا می‌کند.
مراقبت‌های بعد از عمل آنوریسم مغزی
مراقبت‌های پس از جراحی آنوریسم مغزی نقش حیاتی در روند بهبودی بیمار دارند، زیرا مغز مستقیماً درگیر بوده و کوچک‌ترین آسیب می‌تواند عوارض جدی و ماندگاری ایجاد کند. به همین دلیل رعایت نکات زیر برای مراقبت صحیح و مؤثر ضروری است:
- کنترل منظم فشار خون توسط همراهان بیمار، به‌ویژه در روزهای ابتدایی پس از جراحی، بسیار ضروری است.
- پرهیز از مصرف سیگار، دخانیات و تنباکو، چراکه این مواد روند ترمیم زخم را کند می‌کنند و ریسک عوارض را افزایش می‌دهند.
- مصرف دقیق و منظم داروها به‌ویژه داروهای کنترل فشار خون، طبق تجویز پزشک، باید با دقت انجام شود.
- بررسی روزانه محل جراحی از نظر نشانه‌های عفونت یا مشکلات احتمالی در روند بهبود زخم.
- تعویض پانسمان صرفاً تحت نظر پزشک انجام شود تا از بروز عفونت یا آسیب بیشتر جلوگیری شود.
- در صورت بروز مشکلات حرکتی پس از جراحی، فیزیوتراپی منظم برای بازگرداندن تحرک اندام‌ها و بهبود عملکرد حرکتی ضروری است.
- برای بیماران دارای اختلال در حرکت، استفاده از ابزارهای کمک حرکتی مانند واکر توصیه میشود.
- در موارد بی‌حرکتی یا کاهش سطح هوشیاری، استفاده از تشک مواج و تغییر وضعیت بدن هر سه ساعت ضروری است تا از بروز زخم بستر پیشگیری شود.
- اگر بیمار دچار اختلالات بینایی شده است، محیط اطراف بیمار باید ایمن و قابل پیش‌بینی باشد. وسایل ضروری در دسترس قرار گیرند یا در مکان‌هایی گذاشته شوند که بیمار با آنها آشنا بوده است.
رعایت دقیق این موارد کمک می‌کند تا دوران نقاهت با کمترین عارضه سپری شده و بیمار سریع‌تر به زندگی عادی بازگردد.
جمع بندی
آنوریسم مغزی یکی از اختلالات خطرناک عروقی در مغز است که به‌دلیل ضعف دیواره سرخرگ‌ها ایجاد شده و در صورت عدم درمان می‌تواند منجر به پارگی رگ و خونریزی مغزی شود. این بیماری معمولاً در مراحل اولیه بدون علامت است، اما در صورت پیشرفت ممکن است با علائم شدیدی مانند سردرد ناگهانی، مشکلات بینایی، کاهش هوشیاری و حتی کما همراه شود. روش‌های درمانی شامل دارودرمانی، جراحی باز و درمان اندوواسکولار است که هر کدام با توجه به شرایط بیمار و نوع آنوریسم انتخاب می‌شوند.
عمل جراحی آنوریسم مغزی، به‌ویژه در موارد پاره‌شده، نیازمند دقت بسیار بالایی است و ممکن است با عوارضی مانند عفونت، اختلالات شناختی یا حرکتی، تشنج و حتی سکته همراه باشد. از این‌رو، مراقبت‌های بعد از عمل از اهمیت ویژه‌ای برخوردارند و باید با دقت توسط بیمار و خانواده‌اش پیگیری شوند. رعایت دستورات پزشکی، کنترل فشار خون، ترک سیگار، بررسی محل زخم و استفاده از فیزیوتراپی از جمله اقدامات مهم در این دوران است.
در نهایت، تشخیص به‌موقع، انتخاب روش درمانی مناسب و مراقبت‌های دقیق پس از عمل می‌توانند نقش مهمی در بهبود کیفیت زندگی بیماران مبتلا به آنوریسم مغزی داشته باشند.
“با دکتر حسین زاده بختوری، اعتمادی به آینده سالمتان”
دکتر مهرداد حسین زاده بختوری، متخصص جراحی مغز و اعصاب، با سال‌ها تجربه و تخصص در زمینه درمان مشکلات مغزی، نخاعی و عصبی، به بیماران خدمات درمانی و جراحی ارائه می‌دهند. ایشان با بهره‌گیری از تکنیک‌های پیشرفته و نوین در جراحی‌های مغز و اعصاب، توانسته‌اند به بسیاری از بیماران در بهبود وضعیت سلامتی و کیفیت زندگی کمک کنند.
دکتر حسین زاده بختوری علاوه بر تخصص جراحی، به اهمیت مراقبت‌های پس از جراحی نیز توجه ویژه دارند و همواره در ارائه راهکارهای مؤثر برای تسریع روند بهبودی بیماران از روش‌های مدرن فیزیوتراپی و درمان‌های تکمیلی استفاده می‌کنند. ایشان در زمینه درمان مشکلاتی مانند دیسک کمر، آسیب‌های نخاعی، تومورهای مغزی، و مشکلات عصبی دیگر با دقت و دانش بالا عمل می‌کنند.
با توجه به تجربه و دستاوردهای موفق ایشان در درمان بیماری‌های مغز و اعصاب، بیماران می‌توانند با اطمینان کامل از درمان‌های مؤثر و به‌روز بهره‌مند شوند.