سرطان تومور مغزی: علائم، علل و درمان‌!

سرطان تومور مغزی یکی از بیماری‌های پیچیده و چالش‌برانگیز در دنیای پزشکی است که به دلیل رشد غیرطبیعی سلول‌ها در مغز، می‌تواند تأثیرات گسترده‌ای بر سلامت فرد بگذارد. این نوع سرطان با علائمی نظیر سردردهای مداوم، تغییرات در وضعیت هوشیاری، تشنج و اختلالات حرکتی همراه است و یکی از علل اصلی مرگ‌ومیر در میان بیماری‌های سرطانی به شمار می‌رود. تومورهای مغزی به دو دسته بدخیم و خوش‌خیم تقسیم می‌شوند که هرکدام ویژگی‌ها و چالش‌های خاص خود را دارند.

درک دقیق این بیماری و پیشرفت‌های درمانی آن اهمیت فراوانی دارد. در این دکتر بختوری متخصص مغز و اعصاب در تهران، به بررسی جامع سرطان مغز، انواع تومورهای مغزی، علائم و روش‌های درمان آن پرداخته خواهد شد تا اطلاعات مفیدی برای مدیریت و درمان این بیماری در اختیار شما قرار گیرد.

تا انتهای این مقاله از دکتر حسین زاده بختوری با ما همراه باشید.

سرطان تومور مغزی چیست؟

سرطان مغز به رشد غیرطبیعی سلول‌های مغزی گفته می‌شود و بر اساس گزارش انجمن سرطان آمریکا، این نوع سرطان و سایر مشکلات سیستم عصبی، دهمین علت اصلی مرگ و میر در سطح جهانی هستند. سرطان تومور مغزی می‌تواند با علائمی مانند تشنج، خواب‌آلودگی، سردرگمی و تغییرات رفتاری خود را بروز دهد. نکته مهم این است که تمام تومورهای مغزی سرطانی نیستند؛ اصطلاح “سرطان” به تومورهای بدخیم اشاره دارد، در حالی که تومورهای خوش‌خیم نیز ممکن است علائم مشابهی ایجاد کنند.

تومورهای بدخیم قادرند به سرعت رشد کرده و بافت‌های سالم را تخریب کنند، همچنین ممکن است به سایر قسمت‌های بدن سرایت کنند. نمونه‌هایی از این تومورها شامل آستروسیتوما، الیگودندروگلیوما، گلیوبلاستوما و گلیومای مختلط هستند. این تومورها به دلیل اختلال در فرآیند تقسیم سلولی به طور غیرطبیعی تکثیر می‌یابند و اغلب در مردان شیوع بیشتری دارند.

در مقابل، تومورهای خوش‌خیم معمولاً با سرعت کمتری رشد کرده و به بافت‌های اطراف فشار نمی‌آورند. این تومورها معمولاً سرطانی نیستند و به سایر بخش‌های بدن سرایت نمی‌کنند، اما ممکن است با فشاری که به بافت‌های مغز وارد می‌آورند، مشکلات قابل توجهی به وجود آورند.

بیشتر بدانید: نمونه برداری از تومور مغزی

بیشتر بدانید: نمونه برداری از تومور مغزی

بیشتر بدانید: جراحی فیوژن ستون فقرات

انواع سرطان تومور مغزی

سرطان تومور مغزی به انواع مختلفی تقسیم می‌شود که هرکدام ویژگی‌ها و ویژگی‌های رفتاری خاص خود را دارند. تشخیص دقیق و درمان موثر هر نوع سرطان تومور مغزی نیازمند ارزیابی تخصصی توسط پزشک است و برنامه درمانی معمولاً بر اساس نوع تومور، مرحله بیماری و وضعیت کلی بیمار طراحی می‌شود. در ادامه، به معرفی و توضیح انواع مختلف سرطان مغز خواهیم پرداخت.

گلیوبلاستوما (Glioblastoma)

گلیوبلاستوما یکی از انواع شایع و بسیار بدخیم تومورهای مغزی است که از بافت‌های گلیال، مسئول حمایت از سلول‌های عصبی، شروع می‌شود. این نوع سرطان معمولاً در بخش‌های مختلف سیستم عصبی مرکزی رشد کرده و به سرعت گسترش می‌یابد. گلیوبلاستوما عمدتاً در بزرگسالان مشاهده می‌شود و درمان آن معمولاً شامل جراحی، شیمی‌درمانی و پرتودرمانی است.

آستروسیتوما (Astrocytoma)

تومور آستروسیتوما از سلول‌های آستروسیت، که نوعی بافت گلیال هستند، نشأت می‌گیرد. این نوع تومور سرطانی می‌تواند از درجات خفیف تا بدخیم متغیر باشد و بسته به درجه بدخیمی آن، علائم و روش‌های درمانی مختلفی را به دنبال دارد. آستروسیتوما می‌تواند در هر سنی ظاهر شود و درمان آن معمولاً شامل جراحی، شیمی‌درمانی و پرتودرمانی است.

میلوبلاستوما (Medulloblastoma)

میلوبلاستوما نوعی سرطان تومور مغزی است که بیشتر در کودکان و نوجوانان مشاهده می‌شود. این تومور در بخش پشتی مغز، نزدیک به مخچه، رشد می‌کند و می‌تواند به سرعت به سایر نواحی مغز و نخاع سرایت کند. درمان این نوع سرطان معمولاً شامل جراحی، شیمی‌درمانی و پرتودرمانی است.

مینینژیوما (Meningioma)

مینینژیوما از غشاهای حفاظتی اطراف مغز و نخاع به نام مننژها نشأت می‌گیرد. این نوع تومور معمولاً خوش‌خیم بوده و به آرامی رشد می‌کند. با این حال، حتی تومورهای خوش‌خیم نیز می‌توانند مشکلاتی ایجاد کنند اگر به بافت‌های اطراف فشار وارد کنند. درمان مینینژیوما معمولاً شامل جراحی است و در برخی موارد، پرتودرمانی نیز ممکن است توصیه شود.

نوروبلاستوما (Neuroblastoma)

نوروبلاستوما نوعی تومور عصبی است که عمدتاً در کودکان زیر پنج سال مشاهده می‌شود. این تومور از سلول‌های عصبی که در دوران نوزادی و کودکی رشد می‌کنند، ایجاد می‌شود و ممکن است در نواحی مختلف بدن از جمله شکم، قفسه سینه و گردن ظاهر شود. درمان نوروبلاستوما معمولاً شامل جراحی، شیمی‌درمانی و پرتودرمانی است و بسته به مرحله و محل تومور، روش‌های درمانی متفاوتی ممکن است مورد استفاده قرار گیرد.

عوامل خطر ابتلا به تومور مغزی

تشکیل تومور مغزی به عوامل متعددی بستگی دارد و هنوز علت دقیق آن مشخص نیست. با این حال، برخی عوامل شناخته شده و موجود در افزایش خطر ابتلا به تومور مغزی عبارتند‌از:

• سابقه خانوادگی: حدود ۵ تا ۱۰ درصد از سرطان‌ها جنبه ارثی دارند، اگرچه این امر نادر است. با این حال، اگر چندین نفر از اعضای خانواده به تومور مغزی مبتلا شده‌اند، بهتر است با پزشک خود مشورت کنید.
• نژاد: احتمال بروز تومور مغزی در افراد سفیدپوست بیشتر است، اما باید توجه داشت که احتمال ابتلا به مننژیوم در افراد آفریقایی-آمریکایی بالاتر است.
• سن: با افزایش سن، خطر ابتلا به تومور مغزی نیز افزایش می‌یابد.
• قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی: تماس با برخی مواد شیمیایی می‌تواند خطر ابتلا به سرطان تومور مغزی را افزایش دهد.
• قرار گرفتن در معرض تشعشعات: تابش‌های یونیزه‌کننده می‌توانند خطر ابتلا به تومورهای مغزی را افزایش دهند.
• عدم ابتلا به آبله مرغان: افرادی که در دوران کودکی به آبله مرغان مبتلا نشده‌اند، ممکن است بیشتر در معرض خطر ابتلا به تومور مغزی قرار گیرند.

بهتر است بدانید که این فاکتورها تنها عواملی هستند که خطر ابتلا به تومور مغزی را افزایش می‌دهند و همچنین هر کسی امکان دارد بدون وجود این عوامل نیز به این بیماری مبتلا شود. در صورت داشتن نگرانی در مورد خطر ابتلا به تومور مغزی، بهتر است با پزشک خود مشورت کنید.

علائم سرطان تومور مغزی

علائم سرطان تومور مغزی می‌توانند متنوع و متغیر باشند و به‌طور خاص مختص این بیماری نیستند، بلکه ممکن است نشانه‌ای از مشکلات دیگر نیز به شمار روند. با این حال، سردرد معمولاً اولین علامت شناخته‌شده تومور مغزی است و ممکن است به‌صورت شدید، خفیف، مداوم یا متناوب بروز کند. برای تشخیص دقیق علت این علائم، انجام آزمایش‌های تشخیصی ضروری است.

دیگر علائم شایع سرطان تومور مغزی شامل اختلال در گفتار و یادآوری کلمات، مشکلات حسی مانند اختلال در بینایی، شنوایی، بویایی و چشایی، سرگیجه، حواس‌پرتی، ضعف یا فلج در بخشی از بدن، مشکلات در تعادل و راه رفتن و تشنج می‌باشد. همچنین، حالت تهوع و استفراغ، اختلالات خواب، تاری دید، مشکلات در تمرکز و حافظه، افسردگی و تغییرات شخصیتی نیز ممکن است در بیماران مشاهده شود.

این علائم به درک بهتر وضعیت بیمار و تشخیص دقیق‌تر سرطان تومور مغزی کمک می‌کنند، اما تنها راه قطعی برای شناسایی این بیماری، مراجعه به پزشک و انجام آزمایش‌های تخصصی است.

علت سرطان تومور مغزی

دلیل دقیق بروز سرطان تومور مغزی هنوز به‌طور کامل مشخص نشده است، اما محققان تعدادی از عوامل و شرایط را شناسایی کرده‌اند که ممکن است در توسعه این بیماری مؤثر باشند. تحقیقات علمی نشان می‌دهند که عوامل ژنتیکی، محیطی و برخی شرایط بهداشتی می‌توانند در بروز سرطان تومور مغزی نقش داشته باشند. در ادامه به بررسی هر یک از این عوامل خواهیم پرداخت:

جهش‌های ژنتیکی: تغییرات و جهش‌های ژنتیکی در سلول‌های مغز می‌توانند منجر به رشد غیرطبیعی و سرطانی این سلول‌ها شوند. این جهش‌ها ممکن است به‌طور طبیعی رخ دهند یا بر اثر عوامل محیطی و خارجی به وجود آیند.

عوامل محیطی: قرار گرفتن در معرض برخی مواد شیمیایی یا تابش‌های رادیواکتیو، مانند اشعه X، می‌تواند خطر ابتلا به سرطان تومور مغزی را افزایش دهد.

عوامل ژنتیکی: برخی اختلالات ژنتیکی و بیماری‌های ارثی، مانند نورو فیبروماتوزیس و بیماری لی-فراومنی، می‌توانند احتمال بروز تومورهای مغزی را بالا ببرند.

عوامل هورمونی: تغییرات هورمونی در برخی موارد ممکن است بر رشد تومورهای مغزی تأثیر بگذارد، هرچند که این ارتباط هنوز به‌طور کامل شفاف نیست.

عوامل ویروسی: برخی ویروس‌ها، از جمله ویروس اپشتین-بار، با بروز برخی تومورهای مغزی ارتباط دارند.

در حال حاضر، پژوهش‌ها همچنان در حال بررسی علل دقیق‌تر و عوامل خطر سرطان تومور مغزی هستند. این تحقیقات می‌تواند به پیشگیری، تشخیص زودهنگام و درمان مؤثرتر این بیماری کمک کند.

تشخیص سرطان مغز

اگر با علائمی مانند سردردهای مداوم، اختلال در بینایی یا شنوایی، مشکلات حافظه، یا تغییرات رفتاری و شخصیتی مواجه شدید، لازم است سریعاً به پزشک مراجعه کنید. پزشک ابتدا با بررسی دقیق سابقه پزشکی شما، شامل بیماری‌های شخصی و خانوادگی، شروع می‌کند و علائم فعلی شما را ارزیابی خواهد کرد. برای تشخیص دقیق، ممکن است انجام آزمایش‌هایی مانند MRI، سی‌تی‌اسکن یا نمونه‌برداری (بیوپسی) از بافت مغز تجویز شود.

این آزمایش‌ها به شناسایی نوع، اندازه و موقعیت تومور کمک می‌کنند و مبنایی برای تدوین یک برنامه درمانی مناسب خواهند بود. در ادامه به بررسی روش‌های تشخیص سرطان تومور مغزی خواهیم پرداخت.

معاینه دستگاه عصبی

در معاینه سیستم عصبی، پزشک عملکردهای مختلف این دستگاه را به‌طور کامل ارزیابی می‌کند. ابتدا وضعیت بینایی و شنوایی بیمار مورد بررسی قرار می‌گیرد و سپس به هوشیاری، تمرکز، و وضعیت ذهنی او توجه می‌شود. در ادامه، قدرت عضلانی، هماهنگی حرکتی، و واکنش‌های رفلکسی بیمار ارزیابی می‌شود. به‌عنوان مثال، پزشک ممکن است چشم‌ها را دقیقاً بررسی کند تا هرگونه تورم ناشی از فشار تومور بر عصب‌های بینایی که چشم را به مغز متصل می‌کنند، شناسایی کند.

علاوه بر این، نشانه‌هایی مانند ضعف عضلانی، اختلالات حسی یا مشکلات در هماهنگی حرکتی بررسی می‌شوند که می‌توانند وجود تومور مغزی یا سایر مشکلات عصبی را نشان دهند.

سی تی اسکن

برای تشخیص سرطان تومور مغزی، پزشکان از روش‌های تصویربرداری پیشرفته‌ای مانند سی‌تی‌اسکن و ام‌آر‌آی استفاده می‌کنند. سی‌تی‌اسکن با بهره‌گیری از اشعه ایکس تصاویر دقیقی از مغز به دست می‌آورد. در این روش، بیمار در دستگاه قرار می‌گیرد و اشعه‌های ایکس از زوایای مختلف به مغز تابانده می‌شوند تا تصاویر مقطعی و سه‌بعدی از ساختار مغز ایجاد شود.

برای وضوح بیشتر تصاویر، ممکن است مایع کنتراست یا ماده حاجب به خون تزریق شود که به شناسایی دقیق‌تر تومورها، تغییرات ساختاری و نواحی غیرطبیعی کمک می‌کند. سی‌تی‌اسکن به‌ویژه برای تشخیص تومورهای بزرگ و بررسی وضعیت کلی مغز کارآمد است و نقش مهمی در ارزیابی اولیه بیماران ایفا می‌کند.

ام آر آی‌

در بسیاری از موارد، اسکن MRI به دلیل دقت و حساسیت بالای خود برای تشخیص تومورهای مغزی مشکوک به جای سی‌تی‌اسکن استفاده می‌شود. این روش به‌طور خاص توانایی بیشتری در شناسایی تغییرات یا وجود تومورها دارد. با این حال، در بسیاری از مراکز درمانی، سی‌تی‌اسکن همچنان به عنوان آزمایش اولیه مورد استفاده قرار می‌گیرد. دستگاه MRI شامل یک آهنربای قدرتمند است که به کامپیوتری متصل شده و تصاویر دقیقی از بخش‌های مختلف سر ایجاد می‌کند.

برای افزایش وضوح تصاویر، گاهی ماده حاجب از طریق تزریق به جریان خون وارد می‌شود. این ماده کمک می‌کند تفاوت‌های بافت‌های مغز به وضوح مشخص شده و نواحی غیرطبیعی مانند تومورها با دقت بیشتری دیده شوند.

درمان سرطان تومور مغزی

درمان سرطان تومور مغزی معمولاً با استفاده از ترکیبی از روش‌های مختلف انجام می‌شود که هدف آن‌ها کاهش یا حذف تومور، تسکین علائم و بهبود کیفیت زندگی بیمار است. این روش‌ها شامل جراحی برای برداشتن یا کاهش اندازه تومور، پرتودرمانی که با استفاده از پرتوهای انرژی بالا سلول‌های سرطانی را هدف قرار می‌دهد و شیمی‌درمانی که با داروهای ضدسرطان به از بین بردن یا متوقف کردن رشد سلول‌های سرطانی می‌پردازد، می‌شود.

علاوه بر این، درمان‌های پیشرفته مانند داروهای هدفمند و ایمونوتراپی نیز ممکن است به عنوان بخشی از برنامه درمانی مورد استفاده قرار گیرند. در ادامه، جزئیات بیشتری از هر یک از این روش‌های درمانی ارائه خواهیم داد تا با شیوه‌های مختلف مدیریت سرطان تومور مغزی بیشتر آشنا شوید.

جراحی

جراحی به‌عنوان یکی از روش‌های اصلی درمان سرطان تومور مغزی، با هدف برداشتن تومور، کاهش فشار بر مغز و بهبود علائم انجام می‌شود. در این روش، جراح از طریق باز کردن بخشی از جمجمه (کرانیوتومی) یا با استفاده از فناوری‌های پیشرفته مانند جراحی میکروسکوپی و لیزر به تومور دسترسی پیدا می‌کند. این فرآیند علاوه بر کاهش اندازه تومور، امکان نمونه‌برداری برای تشخیص دقیق‌تر را فراهم کرده و می‌تواند علائمی نظیر سردرد و مشکلات بینایی را تسکین دهد.

قبل از جراحی، بیمار تحت آزمایش‌های دقیق تصویربرداری و ارزیابی‌های پزشکی قرار می‌گیرد. این عمل تحت بیهوشی عمومی انجام می‌شود و هدف آن کنترل بیماری و بهبود کیفیت زندگی بیمار است. هرچند که جراحی می‌تواند مؤثر باشد، اما ممکن است عوارضی نظیر عفونت، خونریزی یا اختلالات عصبی به همراه داشته باشد. انتخاب روش جراحی و زمان انجام آن، به عواملی مانند نوع و محل تومور و وضعیت کلی بیمار بستگی دارد.

پرتو‌درمانی

پرتودرمانی، که به آن رادیوتراپی نیز گفته می‌شود، یکی از روش‌های مؤثر در درمان سرطان تومور مغزی است که با استفاده از پرتوهای پرانرژی، سلول‌های سرطانی را هدف قرار داده و نابود می‌کند. این روش معمولاً برای کاهش اندازه تومور پیش از جراحی، کمک به از بین بردن سلول‌های باقی‌مانده پس از عمل جراحی یا شیمی‌درمانی، و همچنین بهبود علائم بیمار به‌کار می‌رود. پرتودرمانی نقش مهمی در مدیریت تومورهای مغزی ایفا می‌کند و می‌تواند کیفیت زندگی بیمار را بهبود بخشد.

شیمی درمانی

شیمی‌درمانی یکی از روش‌های رایج در درمان سرطان تومور مغزی است که با استفاده از داروهای قدرتمند، سلول‌های سرطانی را از بین می‌برد یا رشد آن‌ها را متوقف می‌کند. این داروها به صورت خوراکی یا تزریقی تجویز می‌شوند و هدف آن‌ها کوچک کردن تومور و جلوگیری از پیشرفت بیماری است. شیمی‌درمانی به‌ویژه زمانی مؤثر است که تومور در بخش‌هایی از مغز قرار داشته باشد که جراحی در آن‌ها امکان‌پذیر یا ایمن نیست.

علاوه بر این، این روش اغلب به عنوان درمان مکمل پس از جراحی برای از بین بردن سلول‌های باقی‌مانده یا همراه با پرتودرمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد. اگرچه شیمی‌درمانی ممکن است عوارضی نظیر خستگی، تهوع یا ریزش مو به همراه داشته باشد، پزشکان با تنظیم دقیق دوز داروها تلاش می‌کنند تا اثرات درمانی را به حداکثر و عوارض جانبی را به حداقل برسانند، به‌گونه‌ای که کیفیت زندگی بیمار حفظ شود.

پیشگیری از سرطان مغز

پیشگیری از سرطان تومور مغزی با اتخاذ گام‌های ساده و مؤثر در سبک زندگی امکان‌پذیر است. تغذیه سالم و متعادل، ورزش منظم و اجتناب از مصرف دخانیات و الکل از مهم‌ترین اقداماتی هستند که می‌توانند خطر ابتلا به این بیماری را کاهش دهند. استفاده از کلاه ایمنی در فعالیت‌های ورزشی یا هنگام رانندگی، می‌تواند به محافظت از مغز در برابر آسیب‌های فیزیکی کمک کند. مدیریت استرس، خواب کافی و ایجاد تعادل در برنامه روزانه نیز نقش مهمی در حفظ سلامت کلی بدن و کاهش احتمال بروز بیماری‌ها دارند.

علاوه بر این، توجه به علائم غیرعادی و انجام معاینات پزشکی منظم، فرصت شناسایی زودهنگام مشکلات و پیشگیری از پیشرفت آن‌ها را فراهم می‌کند. با پیروی از این اصول، می‌توان سلامت مغز را حفظ و زندگی‌ای ایمن‌تر و سالم‌تر تجربه کرد.

کلام پایانی

درک کامل سرطان تومور مغزی و روش‌های تشخیص و درمان آن می‌تواند به ما کمک کند تا با دانش و آمادگی بیشتر با این بیماری مقابله کنیم. با وجود دشواری‌هایی که این نوع سرطان به همراه دارد، پیشرفت‌های علمی و پزشکی در زمینه تشخیص زودهنگام و روش‌های درمانی نوین، امید زیادی برای بهبود کیفیت زندگی و افزایش بقا در بیماران ایجاد کرده است. شناسایی علائم اولیه، مراجعه منظم به پزشک و داشتن سبک زندگی سالم می‌تواند نقش بسزایی در پیشگیری و مدیریت این بیماری ایفا کند.

با رعایت این موارد و همکاری مؤثر با تیم‌های درمانی، می‌توانیم وضعیت بیماران را بهبود بخشیده و در مسیر سلامت و درمان پیشرفت‌های قابل توجهی به دست آوریم.

“با دکتر حسین زاده بختوری، اعتمادی به آینده سالمتان”

دکتر مهرداد حسین زاده بختوری، متخصص جراحی مغز و اعصاب، با سال‌ها تجربه و تخصص در زمینه درمان مشکلات مغزی، نخاعی و عصبی، به بیماران خدمات درمانی و جراحی ارائه می‌دهند. ایشان با بهره‌گیری از تکنیک‌های پیشرفته و نوین در جراحی‌های مغز و اعصاب، توانسته‌اند به بسیاری از بیماران در بهبود وضعیت سلامتی و کیفیت زندگی کمک کنند.

دکتر حسین زاده بختوری علاوه بر تخصص جراحی، به اهمیت مراقبت‌های پس از جراحی نیز توجه ویژه دارند و همواره در ارائه راهکارهای مؤثر برای تسریع روند بهبودی بیماران از روش‌های مدرن فیزیوتراپی و درمان‌های تکمیلی استفاده می‌کنند. ایشان در زمینه درمان مشکلاتی مانند دیسک کمر، آسیب‌های نخاعی، تومورهای مغزی، و مشکلات عصبی دیگر با دقت و دانش بالا عمل می‌کنند.

با توجه به تجربه و دستاوردهای موفق ایشان در درمان بیماری‌های مغز و اعصاب، بیماران می‌توانند با اطمینان کامل از درمان‌های مؤثر و به‌روز بهره‌مند شوند.