تومور مغزی به رشد غیرطبیعی سلول‌ها در مغز اشاره دارد که ممکن است به تشکیل تومور منجر شود. این تومورها ممکن است خود را به‌صورت خوش‌خیم یا بدخیم نشان دهند. تومورهای مغزی می‌توانند از همان ابتدا در بافت مغز شکل بگیرند که به آن‌ها “تومورهای اولیه” می‌گویند، یا اینکه سرطان از مناطق دیگری از بدن شروع شده و به عنوان “تومورهای ثانویه” یا “متاستاز مغز” به مغز منتقل شود. سرعت رشد و مکان قرارگیری تومور در مغز می‌تواند بسیار متفاوت باشد و این موارد می‌توانند تاثیر گذاری متفاوتی بر سیستم عصبی داشته باشند.
سرطان مغز چیست؟
سرطان مغز به رشد غیرطبیعی سلول‌های مغز که به تشکیل تومورهای بدخیم منجر می‌شود اشاره دارد. طبق گزارش انجمن سرطان آمریکا، سرطان مغز و سایر مشکلات سیستم عصبی، دهمین علت اصلی مرگ و میر در جهان هستند. سرطان مغز می‌تواند انواع مختلفی از علائم شامل تشنج، خواب آلودگی، سردرگمی و تغییرات رفتاری داشته باشد.
اما تمام تومورهای مغزی به عنوان سرطانی شناخته نمی‌شوند، زیرا سرطان به تومورهای بدخیم اشاره دارد. تومورهای خوش‌خیم ممکن است علائم مشابهی به تومورهای بدخیم داشته باشند، اما دارای رشد آهسته‌تری هستند و به طور عمومی به مناطق دیگر بدن گسترش نمی‌یابند.
انواع سرطان مغز
سرطان مغز یک بیماری خطرناک است که می‌تواند در هر بخشی از سیستم عصبی مرکزی (مغز و نخاع) رخ دهد. این بیماری به دلیل مشکلات در رشد سلول‌ها در منطقه مغز و نخاع ایجاد می‌شود. انواع مختلف سرطان مغز وابسته به نواحی مختلف سیستم عصبی هستند و شامل موارد زیر می‌شوند:
1. گلیوبلاستوما: این نوع سرطان مغز از بافت‌های گلیال ریشه می‌گیرد که وظیفه حمایت از عصب‌ها را دارند. گلیوبلاستوما به طور معمول در کودکان بروز می‌کند.
2. آستروسیتوما: آستروسیتوما نیز از بافت‌های گلیال بدجنس ریشه می‌گیرد، اما در این مورد سلول‌های آستروسیت تحت تغییر قرار می‌گیرند. این نوع سرطان مغز می‌تواند در هر سنی رخ دهد.
3. میلوبلاستوم: این نوع سرطان مغز از سلول‌های میلوبلاست ریشه می‌گیرد و بیشتر در کودکان و نوجوانان دیده می‌شود.
4. مینینژیوما: مینینژیوما از غشاهایی که مغز و نخاع را پوشانده و حفاظت می‌کنند، نشات می‌گیرد. این نوع سرطان مغز ممکن است در هر سنی رخ دهد.
5. نوروبلاستوما: این نوع سرطان مغز در سلول‌های عصبی خطرناک ریشه می‌گیرد و بیشتر در کودکان رخ می‌دهد.
هر نوع سرطان مغز می‌تواند علائم و عوارض متفاوتی داشته باشد و نیاز به تشخیص و درمان توسط تیم درمانی متخصص دارد. درمان سرطان مغز معمولاً شامل عمل جراحی، شیمی درمانی و یا درمان پرتویی می‌شود، که بسته به نوع و مرحله بیماری متفاوت است.
عواملی که خطر ابتلا به تومور مغزی را افزایش می‌دهند؟
تشکیل تومور مغزی به عوامل متعددی بستگی دارد و هنوز علت دقیق آن مشخص نیست. با این حال، برخی عوامل شناخته شده که ممکن است خطر ابتلا به تومور مغزی را افزایش دهند، عبارتند از:
1. سابقه خانوادگی: حدود ۵ الی ۱۰ درصد از تمامی سرطان‌ها ارثی هستند، اما در تومورهای مغزی وراثت به ندرت علت اصلی هستند. اگر چندین نفر از اعضای خانواده دچار تومور مغزی شده‌اند، بهتر است با پزشک خود مشورت کنید.
2. نژاد: احتمال بروز تومور مغزی در افراد سفیدپوست بیشتر است. اما می‌تواند در افراد دیگر نیز رخ دهد، به ویژه در موارد خاص مانند مننژیوما در افراد آفریقایی و آمریکایی.
3. سن: با افزایش سن، خطر ابتلا به تومور مغزی نیز افزایش می‌یابد.
4. در معرض مواد شیمیایی: قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی می‌تواند خطر ابتلا به سرطان مغز را افزایش دهد.
5. در معرض تشعشعات: قرار گرفتن در معرض تابش‌های یونیزه می‌تواند خطر ابتلا به تومورهای مغزی را افزایش دهد. به عنوان مثال، حادثه چرنوبیل و حادثه هسته‌ای فوکوشیما از نمونه‌های این تابش‌ها هستند.
6. عدم ابتلا به آبله مرغان: افرادی که در کودکی به آبله مرغان مبتلا شده‌اند، کمتر در معرض خطر ابتلا به تومور مغزی قرار می‌گیرند.
توجه داشته باشید که این عوامل تنها چندین عامل احتمالی هستند که ممکن است خطر ابتلا به تومور مغزی را افزایش دهند، و هر کسی ممکن است بدون وجود این عوامل نیز به این بیماری مبتلا شود. در صورت داشتن نگرانی در مورد خطر ابتلا به تومور مغزی، بهتر است با پزشک خود مشورت کنید.
علائم سرطان مغز
علائم سرطان مغز متفاوت هستند و ممکن است به علل زیادی دیگر نیز بستگی داشته باشند، نه تنها به سرطان مغز محدود نیستند. اما اولین علامتی که تومور مغزی معمولا ایجاد می‌کند، سردرد است. برای تشخیص دقیق علت این علائم، آزمایش‌های تشخیصی لازم است، اما علائم شایع ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- سردرد (می‌تواند شدید، خفیف، مداوم یا متناوب باشد)
- اختلال در صحبت کردن و به یاد آوردن کلمات
- اختلال در حواس (بویایی، بینایی، شنوایی و چشایی)
- سرگیجه و حواس پرتی
- ضعف در بدن یا فلج قسمتی از بدن
- مشکلات در تعادل و راه رفتن
- تشنج (شدید یا خفیف)
- حالت تهوع و استفراغ
- بی خوابی
- بینایی تار
- دشواری در تمرکز، مشکلات حافظه و آشفتگی
- افسردگی و اضطراب مداوم
- خواب آلودگی
- تغییر در شخصیت
این علائم می‌توانند به تنهایی یا به صورت ترکیبی ظاهر شوند و بستگی به نوع، محل و اندازه تومور دارند. بهتر است در صورت تجربه هر یک از این علائم، به پزشک مراجعه کنید تا مورد بررسی و تشخیص قرار گیرید.
علت سرطان مغز
عوامل مختلف می‌توانند بر روی بروز سرطان مغز و تومورهای مغزی تأثیر گذار باشند. تومورهای مغزی اولیه از گونه‌های مختلفی از بافت‌های مغز تشکیل می‌شوند، از جمله سلول‌های گلیال، آستروسیت و دیگر سلول‌های مغزی. سرطان مغز متاستازیک از انتشار و گسترش سلول‌های سرطانی از دیگر اندام‌های بدن نشات می‌گیرد. دلیل دقیق تبدیل سلول‌های سالم به سلول‌های سرطانی در سطح سلول‌های اولیه و ثانویه هنوز مشخص نیست. به عنوان مثال، عوامل زیر می‌توانند تأثیر گذار باشند:
- قرار گرفتن در معرض اشعه‌ی زیاد به سر
- شرایط ژنتیکی یا ارثی خاص
- کار در صنایع پالایشگاه نفت
- تماس با کنترل کننده‌های سوخت جت یا مواد شیمیایی مانند بنزن
- اشتغال در حوزه شیمی
- استفاده از مواد مومیایی
- کار در کارخانه‌های لاستیک سازی
- استفاده از سیگار و دخانیات
- قرار گرفتن در معرض تشعشعات رادیواکتیو
- عفونت با ویروس‌های مختلف، از جمله HIV
باید توجه داشت که دلیل بروز سرطان مغز به دلیل ضربه، تروما یا استفاده از تلفن همراه تایید نشده است. همچنین، اگرچه ممکن است چند نفر از یک خانواده به سرطان مغز مبتلا شوند، ولی تأییدی بر اینکه وراثت عامل اصلی برای ابتلا به سرطان مغز باشد، وجود ندارد.
تشخیص سرطان مغز
اگر علائم فوق را در خود مشاهده کردید، بایستی بلافاصله به پزشک مراجعه کرده و او درباره سابقه شخصی و خانوادگی شما، همچنین علائم موجود، سوالاتی خواهد پرسید.
معاینه دستگاه عصبی
پزشک ابتدا بینایی، شنوایی، هوشیاری، قدرت عضلات، هماهنگی و رفلکس‌ها را در فرد بررسی خواهد کرد. به عنوان مثال، برای بررسی تورمی که ناشی از فشار تومور بر روی عصبی که چشم را به مغز متصل می‌کند، پزشک بر روی چشم‌ها معاینه خواهد کرد.
سی تی اسکن
در بیشتر موارد، برای تشخیص سرطان مغز، سی تی اسکن، ام آر آی و دیگر آزمایش‌های مغز پیشنهاد می‌شود. سی تی اسکن یک دستگاه اشعه‌ای است که به کامپیوتر متصل شده و عکس‌های دقیقی از مغز فرد ارائه می‌دهد. معمولاً در این آزمون، یک مایع کنتراست یا حاجب به خون فرد تزریق می‌شود تا موارد غیرطبیعی در تصاویر به وضوح قابل مشاهده باشند.
ام آر آی
بیشتر در موارد مشکوک به تومورهای مغزی، از MRI به جای CT Scan استفاده می‌شود. دلیل این انتخاب این است که MRI دارای حساسیت بالاتری برای تشخیص وجود یا تغییرات در تومورها است. با این حال، در بیشتر مراکز، CT Scan هنوز به عنوان اولین تست تشخیصی برای تومورهای مغزی استفاده می‌شود. دستگاه MRI دارای آهنربای قوی است و به کامپیوتر متصل شده است که برای عکسبرداری از نواحی مختلف سر استفاده می‌شود. در برخی موارد، ماده حاجب از طریق بازو به خون فرد تزریق می‌شود تا تفاوت‌های بافت‌های مغز به خوبی نمایان شود، که این تصاویر قادرند نواحی غیرطبیعی مانند تومورها را به خوبی نمایش دهند.
درمان سرطان مغز
بعد از انجام آزمایشات متعدد، سرطان مغز براساس اندازه توده و میزان پیشرفت آن، در چهار دسته طبقه‌بندی می‌شود. توده‌های دسته ۱ و ۲ به طور کلی رشد آهسته‌تری دارند، در حالی که توده‌های دسته ۳ و ۴ به نسبت رشد سریع‌تری نیز دارند. درمان سرطان‌های مغز معمولاً از سه روش اصلی شامل جراحی، پرتودرمانی یا رادیوتراپی، و شیمی درمانی یا درمان با داروهایی مانند استروئیدها یا ترکیبی از این روش‌ها استفاده می‌شود.
جراحی
در زمان عمل جراحی، جراح به تمام تلاش خود می‌کند تا بیشترین حد ممکن از تومور را بردارد. معمولاً جراحی به تنهایی قادر به درمان کامل تومورهای مغزی نمی‌باشد، اما می‌تواند به کاهش علائم و افزایش طول عمر کمک کند. پس از جراحی، معمولاً پرتودرمانی نیز انجام می‌شود تا کنترل بیشتری بر روی منطقه جراحی داشته باشد.
در صورتی که جراحی برای برداشت کامل تومور امکان‌پذیر نباشد، از روش‌های دیگری مانند پرتودرمانی با داروهای شیمی درمانی خوراکی یا غیرخوراکی استفاده می‌شود تا به کنترل رشد تومور، اندازه آن و کاهش ورم اطراف آن کمک شود.
پرتو درمانی
در این روش درمانی، از اشعه‌های پر انرژی برای تضعیف و توقف رشد سلول‌های سرطانی استفاده می‌شود. این نوع درمان به طور موضعی انجام می‌شود و تنها ناحیه‌ای که در معرض اشعه قرار می‌گیرد، تحت درمان قرار می‌گیرد. پرتودرمانی می‌تواند از یک منبع خارجی مانند دستگاه‌های تولید کننده پرتو، یا از یک منبع داخلی مانند ابزارهای کاشتنی در نزدیکی تومور، ساطع شود.
شیمی درمانی
شیمی درمانی به استفاده از گروهی از داروها که سلول‌های سرطانی را نابود می‌کنند، اشاره دارد. این درمان ممکن است برای جلوگیری از رشد، گسترش یا بازگشت سرطان، حین یا بعد از پرتودرمانی به کار رود. بیماران مبتلا به سرطان‌های مغزی برای کنترل علائمی که دارند، مانند تشنج، از درمان‌های دارویی استفاده می‌کنند.
چگونه می‌توان از تومورهای مغزی جلوگیری کرد؟
لازم است بدانید که هیچ روش قطعی برای پیشگیری از سرطان وجود ندارد. با این حال، برخی اقدامات مانند تغییر در شیوه زندگی (مانند اجتناب از استعمال دخانیات، تغذیه سالم)، اجتناب از قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی و سمی، مراقبت از تناسلی و استفاده از محافظت در برابر نور آفتاب ممکن است در کاهش خطر ابتلا به سرطان موثر باشند.
نتیجه گیری
سرطان مغز یک بیماری خطرناک است که می‌تواند در هر بخشی از سیستم عصبی مرکزی رخ دهد، از جمله بافت‌های گلیال، آستروسیت‌ها و دیگر سلول‌های مغزی. علائم سرطان مغز ممکن است شامل سردرد شدید، اختلالات در حواس، ضعف عضلانی، مشکلات در تعادل و رفتار، تشنج‌ها، تغییرات در شخصیت و عملکرد روانی باشد. عوامل خطر ابتلا به سرطان مغز شامل عوامل ژنتیکی، اختلالات ارثی، عوامل محیطی مانند تابش‌ها، مواد شیمیایی و ویروس‌ها می‌باشند.
تشخیص سرطان مغز از طریق آزمایش‌های تصویری مانند CT اسکن و MRI انجام می‌شود، که این آزمایش‌ها اطلاعات دقیقی از نواحی مختلف مغز ارائه می‌دهند. درمان سرطان مغز شامل جراحی، پرتودرمانی و شیمی درمانی است که بسته به نوع و مرحله بیماری انجام می‌شود.
پیشگیری از سرطان مغز با تغییرات در شیوه زندگی مانند اجتناب از استعمال دخانیات، تغذیه سالم و محافظت در برابر عوامل محیطی ممکن است موثر باشد، اما هیچ روشی برای جلوگیری قطعی از این بیماری وجود ندارد.
این نتایج نشان می‌دهند که شناخت علائم، عوامل خطر، روش‌های تشخیص و گزینه‌های درمانی برای مدیریت سرطان مغز بسیار اساسی است و نیاز به مراجعه به پزشک تخصصی برای تشخیص و درمان دقیق دارد.
“با دکتر حسین زاده بختوری، اعتمادی به آینده سالمتان”